Last Updated on 30 oktober 2023 by M.G. Sulman
Een bijholteontsteking of sinusitis is een ontsteking van het slijmvlies van één of meer holle ruimten – ook wel ‘bijholten’ genoemd – achter de neus, in de bovenkaak en in het voorhoofd. Deze holten zijn met slijmvlies bekleedt en ze hebben onder meer tot taak om de lucht, die je via je neus inademt, te verwarmen, te bevochtigen en te filteren. Via trilhaartjes worden slijm, stof en bacteriën naar de neusholte afgevoerd. Als gevolg van een neusverkoudheid kunnen de slijmvliezen zwellen, waardoor de (nauwe) verbinding tussen de bijholten en de neusholte versperd kunnen raken. In zo’n afgesloten, warme en vochtige ruimte, kunnen ziekteverwekkers als bacteriën zich naar hartenlust vermenigvuldigen. Dit kan een bijholteontsteking (sinusitis) in de vorm van een kaakholte- of voorhoofdsholteontsteking tot gevolg hebben. In de volksmond heeft men het vaak over ‘voorhoofdsholteontsteking’ als bijholteontsteking wordt bedoeld. Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische sinusitis. De acute vorm kan meerdere keren per jaar voorkomen, maar verdwijnt uiterlijk na enkele weken weer. Men spreekt van chronische sinusitis als de symptomen langer dan acht weken aanhouden.
Wat is een bijholteontsteking?
Ontsteking van de slijmvliezen in de bijholten
Bij een bijholteontsteking of sinusitis zijn de slijmvliezen van de bijholten ontstoken. De bijholten zitten links en rechts van je neus in het bot van je bovenkaak en voorhoofd. De bijholten maken deel uit van de bovenste luchtwegen en zijn verbonden met de neusholte. Ze bestaan uit verschillende holtes in het schedelbot die reiken tot aan het voorhoofd en tot aan de tanden van de bovenkaak. Er bestaan voorhoofdsbijholten (frontale sinussen), kaakbijholten (maxillaire sinussen), wiggebeenbijholten (sphenoïdale sinussen), voorste zeefbeenbijholten (anterieure ethmoïdale sinussen) en achterste zeefbeenbijholten (posterieure ethmoïdale sinussen).
Slijmvlies
De bijholten zijn bekleed met slijmvlies waarop zich kleine haartjes bevinden (trilhaarepitheel). Het slijmvlies van de sinussen vormt vloeistof (secretie) die via de neus en keel wegstroomt.
Vaak meerdere bijholten aangedaan
Vaak zijn er meerdere bijholten aangedaan en het betreft in de meerderheid van de gevallen de kaakholten. Een bijholteontsteking kan leiden tot hoofdpijn of druk in (of achter) de ogen, de neus, het wang-gebied of aan een zijde van het hoofd. Dit kan gepaard gaan met hoesten, koorts, slechte adem en een verstopte neus met dikke afscheiding. Een bijholteontsteking moet niet verward worden met een flinke verkoudheid of spanningshoofdpijn.
Acute – en chronische bijholteontsteking
Er worden twee vormen onderscheiden: acute – en chronische bijholteontsteking.
Acute bijholteontsteking
Acute sinusitis: duurt in verreweg de meeste gevallen minder dan acht weken of komt niet meer dan drie keer per jaar voor en dan telkens niet langer dan 10 dagen.
Chronische bijholteontsteking
Chronische sinusitis: deze vorm duurt langer dan acht weken of men heeft er vier keer per jaar of vaker last van met ziekteverschijnselen die meestal langer dan 20 dagen aanhouden.
Wie krijgt er last van?
Iedereen kan een bijholteontsteking krijgen. Mensen met neusallergie, neuspoliepen, astma en abnormale neusstructuren hebben echter allemaal meer kans op sinusitis. Roken kan de kans vergroten hoe vaak je een bijholteontsteking krijgt.
Oorzaken bij een bijholteontsteking
Vaak is een bacterie de boosdoener, alhoewel er vaak een virale luchtweginfectie aan vooraf gaat, zoals een verkoudheid of een griep. Een virale infectie zorgt ervoor dat de afvoeropeningen verstopt raken, waardoor zich slijm ophoopt in de holten. Dit slijm kan geïnfecteerd raken met bacteriën. Dit komt omdat er zich een afgesloten, warme en vochtige ruimte heeft gevormd, waar ziekteverwekkers als bacteriën zich thuis voelen en vermenigvuldigen.
Een blokkering van de openingen tussen de sinussen met de neusholte wordt vaker gezien bij mensen die een afwijking hebben van de neus, zoals een scheefstaand neustussenschot of bij mensen met neuspoliepen. Een chronische sinusitis kan veroorzaakt worden door allergenen, verontreinigende stoffen of schimmels.
Is een bijholteontsteking besmettelijk?
Een bijholteontsteking is in principe niet besmettelijk, maar de onderliggende verkoudheid wel. Verkoudheidsvirussen zitten in druppeltjes snot, slijm en speeksel. Denk eraan om goede handwaspraktijken te volgen, om mensen te vermijden als je ziek bent en om in uw elleboog te niezen of te hoesten als je moet niezen of hoesten.
Symptomen van bijholteontsteking
Doordat het neusslijmvlies ontstoken en gezwollen is, kan het slijm en/of pus niet goed weglopen. Hierdoor ontstaat een pijnlijk en drukkend gevoel aan de bovenkant van het gezicht en rond de ogen. De pijn en het drukkende gevoel kan toenemen als je voorover bukt. Soms heb je ook last van hoofdpijn. Als de kaalkholten zijn aangedaan, kun je ook last hebben van kiespijn. Verder kun je klachten krijgen als verstopte neus met geel snot c.q. groen snot. In een enkel geval komt er ook lichte koorts bij kijken. Meestal is de ontsteking aan één kant gelokaliseerd, wat soms gepaard gaat met een zwelling van de wang (gezwollen wang). Een vieze geur in de neus kan ook voorkomen.
Beloop van sinusitis
Acute bijholteontsteking geneest meestal binnen één tot twee weken zonder enige gevolgen. Complicaties treden zelden op en de symptomen houden vaak niet maanden aan. Als de klachten langer aanhouden, dan spreekt men van chronische bijholteontsteking. Als gevolg van chronische sinusitis kunnen uitsteeksels van het slijmvlies, zogenaamde neuspoliepen, ontstaan. Deze zijn van invloed op de neusademhaling en je reukvermogen. Neuspoliepen moeten niet worden verward met gezwollen amandelen.
Zeer zelden verspreidt de ontsteking zich naar de omliggende delen van het lichaam, zoals de ogen of de hersenen (hersenvliesontsteking). Tekenen hiervan zijn hoge koorts, zwelling rond de ogen, inflammatoire roodheid van de huid, ernstige gezichtspijn, gevoeligheid voor licht en stijve nek. Bij dergelijke symptomen is het belangrijk om direct medische hulp in te schakelen.
Onderzoek en diagnose
De huisarts informeert naar je symptomen en controleert of er sprake is van pijn door zachtjes op het gezicht te drukken en te tikken. Met een kleine endoscoop kan hij of zij de binnenkant van de neus onderzoeken en bijvoorbeeld zien of het slijmvlies gezwollen is. Slechts in uitzonderlijke gevallen wordt een monster (uitstrijkje) van het afscheiding genomen en vervolgens in het laboratorium op ziekteverwekkers onderzocht. Als de diagnose nog onduidelijk is of als er tekenen van complicaties zijn, kan een CT-scan of echografie worden gedaan.
Bepalen of bacteriën of virussen de sinusitis hebben veroorzaakt, is tijdrovend en meestal niet nodig. Bij acute sinusitis heeft dit weinig effect op de behandeling.
Een allergietest kan soms helpen bij chronische sinusitis. Vaak gaat een allergie samen met chronische sinusitis.
Behandeling van een bijholteontsteking
Bijholteontsteking gaat normaal gesproken vanzelf over. Na twee tot vier weken is het merendeel van de patiënten zo goed als klachtenvrij.
Voldoende drinken
Er is geen speciaal dieet vereist, maar het drinken van extra vocht helpt de neusafscheiding te verdunnen en bevordert de drainage.
Stomen
Stomen kan een positief effect hebben op de neusklachten, ofschoon het de snelheid van het herstel waarschijnlijk niet bevordert. Pas op voor verbranding als gevolg van te hete stoom of door het omstoten van een kom met heet water. Jonge kinderen mogen onder geen beding stomen, aangezien zij extra risico lopen op verbranding. Laat de temperatuur van het water zeker niet boven de 60 graden Celsius komen.
Neusdruppels of neusspray
Neusklachten kunnen ook verlicht worden door toediening van een (fysiologische) zoutoplossing via neusdruppels of een spray. Hierdoor kun je wat gemakkelijker ademen. Het gebruik hiervan heeft geen invloed op de snelheid van het herstel, het verlicht alleen de klachten.
Je kunt ook xylometazoline spray of druppels gebruiken. Dit vermindert de slijmvlieszwelling in de neus-keelholte en vermindert de vervelende klachten van een verstopte neus.
Neusdouche
Bij een acute of chronische bijholteontsteking zorgt een neusdouche met zoutoplossing voor verlichting van de klachten. De neusdouche is een praktisch hulpmiddel waarmee je je neusholten kunt spoelen met een zoutoplossing.
Pijnstillers
Pijn kan zo nodig bestreden worden door paracetamol. Als dat onvoldoende helpt, kunnen volwassenen een andere pijnstiller proberen, zoals ibuprofen of naproxen. lees wel eerst de bijsluiter voor gebruik.
Antibiotica
Er is in onderzoek geen positief effect aangetoond van antimicrobiële behandeling (antibiotica) op het beloop. Het blijkt dat antibiotica alleen zin hebben voor risicogroepen. Voor de gemiddelde patiënt verloopt de genezing niet sneller wanneer ze een antibioticum voorgeschreven krijgen en complicaties voorkom je er ook niet mee. Er is een zeer beperkte groep patiënten, namelijk die met een (verhoogd risico op een) afwijkend beloop, die hier wel baat bij heeft. De huisarts kan voor deze groep antimicrobiële behandeling overwegen. Het gaat dan om mensen met een gestoorde afweer, die ernstig ziek zijn of bij wie opnieuw koorts ontstaat na een aantal koortsvrije dagen binnen één ziekteperiode. Ook wanneer de klachten in een periode van twee weken niet zijn afgenomen of wanneer je binnen een jaar een vierde klachtenperiode doormaakt, kan de huisarts antimicrobiële behandeling overwegen.
Orale corticosteroïden
Een behandeling met orale corticosteroïden kan een positief effect hebben bij mensen met chronische sinusitis met neusgezwellen. Het vermindert de grootte van de gezwellen en mogelijk ook de ernst van de symptomen,
Dupilumab
Het geneesmiddel dupilumab helpt tegen neuspoliepen bij personen met chronische sinusitis, bij wie de behandeling met corticosteroïden onvoldoende soelaas biedt. Voor chronische sinusitis kunnen biologische geneesmiddelen worden overwogen, maar tot nu toe is alleen de werkzame stof dupilumab goedgekeurd voor de behandeling van sinusitis. Dupilumab kan de ontsteking in het neusslijmvlies verminderen en wordt onder de huid geïnjecteerd.
Operatieve ingreep
Bij chronische ontstekingen kiezen sommige mensen voor een operatie die de vernauwingen in de sinussen kan wegnemen en neuspoliepen kan verwijderen. Het is een mogelijkheid wanneer andere behandelingen niet voldoende verbetering hebben gebracht.
Preventie
De volgende maatregelen kunnen een bijholteontsteking helpen voorkomen:
- Niet roken of stoppen met roken. Roken irriteert en beschadigt het slijmvlies in de mond en keel.
- Het beste kun je je neus ophalen in plaats van te snuiten. Bij snuiten bouw je kortdurend druk op in de neus, als gevolg waarvan het slijm inclusief virus en bacteriën in de neusbijholtes terecht kan komen.
- Versterk je immuunsysteem door gezond en gevarieerd te eten, dagelijkse lichaamsbeweging en voldoende slaap.
- Als je last hebt van allergie, dan wordt aanbevolen om triggers te vermijden, bijvoorbeeld huidschilfers van dieren en huisstofmijt, en om allergiemedicijnen in te nemen.
- De meest natuurlijke manier om verstopping tegen te gaan is met behulp van een neusdouche. Met een neusspoeling van water en zout spoel je de besmette virussen direct uit je neus en voorkom je dat de neusholtes ontstoken raken.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een bijholteontsteking of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
