Ricinevergiftiging: symptomen en behandeling

Last Updated on 7 april 2024 by M.G. Sulman

Ricine is een zeer toxisch eiwit dat voorkomt in de zaden van de Ricinus communis (wonderboom, castorolieplant). Het kan ernstige vergiftiging veroorzaken als het wordt ingeslikt, ingeademd of geïnjecteerd, en kan in hoge doses dodelijk zijn. Symptomen van ricinevergiftiging of ricine-intoxicatie kunnen bestaan uit braken, diarree, toevallen en ademhalingsmoeilijkheden.

Wat is ricine?

Ricine is een gifstof die voorkomt in de zaden van de Ricinus communis (wonderboom, castorolieplant). Het is een van de meest dodelijke natuurlijke gifstoffen die er bestaan.

Ricine is onderzocht als een mogelijk biologisch wapen vanwege zijn krachtige toxiciteit.
Er zijn ook enkele andere praktische toepassingen van ricine. Ricinusolie en zijn afgeleide gehydrogeneerde ricinusolie worden bijvoorbeeld gebruikt in de voedingsmiddelen-, farmaceutische en andere industrieën, en ze kunnen ook enkele industriële toepassingen hebben, zoals smeermiddelen, kunststoffen en hydraulische en remvloeistoffen. Maar het zaad van de castorolieplant is de belangrijkste bron van ricine en de toxiciteit ervan moet worden overwogen.

Ricine is dodelijk

Intoxicatie

Ricine is dodelijk omdat het ernstige vergiftiging kan veroorzaken als het in het lichaam komt. Het kan worden ingenomen, ingespoten of ingeademd. Als het wordt ingenomen, kan het leiden tot ernstige maag- en darmproblemen, zoals braken, diarree en buikkrampen. Als het wordt ingespoten, kan het leiden tot ernstige zwelling en beschadiging van de huid en de spieren. Als het wordt ingeademd, kan het leiden tot ernstige luchtwegproblemen, zoals ademhalingsproblemen en longontsteking. In ernstige gevallen kan ricine leiden tot de dood door hartstilstand of uitdroging.

Geen tegengif

Er is geen specifiek antidotum (tegengif) voor ricinevergiftiging. Behandeling bestaat daarom uit symptomatische zorg om de symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen.

Vormen van ricine

Ricine komt voor in verschillende vormen, afhankelijk van hoe het wordt gebruikt of hoe het wordt verwerkt. Hier zijn enkele vormen van ricine:

• Rauwe zaden: de zaden van de ricinusplant bevatten een hoge concentratie ricine. Als de zaden of bonen worden ingeslikt, kan dit leiden tot ernstige vergiftiging.
• Geplette zaden: de zaden kunnen worden geplet om het gif vrij te maken. Dit kan worden gebruikt als een soort van wapen of om te worden ingenomen als zelfmoordmethode.
• Olie: de olie uit de zaden van de ricinusplant kan worden geperst. Deze olie bevat een lage concentratie ricine en kan worden gebruikt als een soort van wapen of om te worden ingenomen als zelfmoordmethode.
• Extract: ricine kan worden geëxtraheerd uit de zaden en kan worden gebruikt als een soort van wapen of om te worden ingenomen als zelfmoordmethode.
• Poeder: ricine kan worden vermalen tot een fijn poeder en kan worden gebruikt als een soort van wapen of om te worden ingenomen als zelfmoordmethode.
• Capsules: ricine kan worden verwerkt in capsules en kan worden ingenomen als zelfmoordmethode.

Wat doet ricine met het menselijk lichaam?

Ricine kan ernstige vergiftiging veroorzaken als het in het menselijk lichaam komt. Als het wordt ingenomen, kan het leiden tot ernstige maag- en darmproblemen, zoals braken, diarree en buikkrampen. Als het wordt ingespoten, kan het leiden tot ernstige zwelling en beschadiging van de huid en de spieren. Als het wordt ingeademd, kan het leiden tot ernstige luchtwegproblemen, zoals ademhalingsproblemen en longontsteking.

Ricine werkt door de eiwitsynthese te onderdrukken, wat leidt tot de dood van cellen en organen. Het kan ook leiden tot een afname van bloedplaatjes, wat kan leiden tot bloedingen en het afsterven van weefsel. In ernstige gevallen kan ricine leiden tot de dood door hartstilstand of uitdroging.

Symptomen van ricinevergiftiging

De symptomen van ricinevergiftiging kunnen afhankelijk zijn van hoe het gif het lichaam is binnengekomen en hoeveel is ingenomen. Symptomen kunnen optreden binnen een paar uur tot een paar dagen na blootstelling. Hier zijn enkele mogelijke symptomen van ricinevergiftiging:

• Maag- en darmproblemen: braken, diarree, buikkrampen, bloederige diarree.
• Luchtwegproblemen: ademhalingsproblemen, hoesten, kortademigheid, longontsteking.
• Huid- en spierproblemen: zwelling, roodheid, pijn, blaren, verlies van huid.
• Oogproblemen: roodheid (rode ogen), pijn (pijnlijke ogen), ooguitslag.
• Algemene problemen: koorts, hoofdpijn, vermoeidheid, misselijkheid, bloedingen, hartproblemen.
• In ernstige gevallen kan ricine leiden tot de dood door hartstilstand of uitdroging.

Complicaties van een risine-intoxicatie

Ernstige vergiftiging met ricine kan leiden tot blijvende complicaties, afhankelijk van de ernst van de vergiftiging en de behandeling die is ontvangen. Hier zijn enkele mogelijke complicaties van ricinevergiftiging:

Maag- en darmproblemen

Maag- en darmproblemen kunnen blijvend zijn als gevolg van beschadiging van de maag- en darmwand door het gif. Dit kan leiden tot diarree, verlies van eetlust en gewichtsverlies.

Luchtwegproblemen

Ernstige luchtwegproblemen, zoals longontsteking, kunnen leiden tot blijvende schade aan de longen en ademhalingsproblemen.

Huid- en spierproblemen

Ernstige huid- en spierproblemen, zoals zwelling en beschadiging van de huid en spieren, kunnen leiden tot littekens en beperkingen in de beweging.

Oogproblemen

Oogproblemen, zoals ooguitslag en roodheid, kunnen blijvend zijn.

Algemene problemen

Ernstige bloedingen kunnen leiden tot bloedarmoede en hartproblemen kunnen leiden tot hartfalen.

Vermoed je een vergiftiging?

Het is belangrijk om te onthouden dat ricine een zeer dodelijk gif is en dat het niet veilig is om het op welke manier dan ook te gebruiken of te verwerken. Vermoed je een vergiftiging? Neem dan contact op met je huisarts of buiten kantooruren met de huisartsenpost. De arts kan het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) dag en nacht bereiken met vragen over de vergiftiging. Bij het NVIC is er uitgebreide kennis over de problemen die (gevaarlijke) chemische stoffen  in ons lichaam kunnen veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

De diagnose van ricinevergiftiging kan worden gesteld op basis van de symptomen en de geschiedenis van blootstelling aan het gif. Er zijn geen specifieke laboratoriumtesten om ricine te detecteren, dus de diagnose kan worden gesteld op basis van de klinische presentatie en de vermoedelijke blootstelling aan het gif.

Behandeling van vergiftiging met ricine

Er is geen specifiek antidotum voor ricinevergiftiging. Behandeling bestaat derhalve uit symptomatische zorg om de symptomen te verlichten en complicaties te voorkomen. Behandeling kan bestaan uit:

• Intraveneuze vochttherapie: om uitdroging te voorkomen
• Maagspoeling: om het gif uit de maag te verwijderen
• Luchtwegondersteuning: om ademhalingsproblemen te verminderen
• Pijnstilling: om pijn te verminderen
• Antibiotica: om infecties te voorkomen of te behandelen

Prognose

De prognose voor ricinevergiftiging kan afhankelijk zijn van hoeveel gif is ingenomen, hoe het gif het lichaam is binnengekomen, hoe snel behandeling is gestart en de algehele gezondheid van de persoon. In ernstige gevallen kan ricine leiden tot de dood door hartstilstand of uitdroging.

Er zijn geen specifieke medicijnen om ricinevergiftiging te behandelen. Behandeling bestaat daarom uit symptomatische zorg om de symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen. In sommige gevallen kan behandeling leiden tot een volledig herstel. In andere gevallen kan behandeling leiden tot enkele restverschijnselen, afhankelijk van de ernst van de vergiftiging.

Preventie

Er zijn enkele manieren om het risico op ricinevergiftiging te verminderen:

• Voorkom blootstelling aan ricine: raak ricine niet aan en manipuleer het niet op welke manier dan ook.
• Was je handen: was je handen na blootstelling aan ricine of na het hanteren van producten die mogelijk zijn verontreinigd met ricine.
• Voorkom dat kinderen bij ricine komen: zorg ervoor dat kinderen niet bij ricine komen en houd ricine buiten bereik van kinderen.
• Zoek medische hulp bij blootstelling: als je vermoedt dat je bent blootgesteld aan ricine, neem dan onmiddellijk contact op met een arts.

Gevallen van (poging tot) ricinevergfitiging

Er zijn wereldwijd enkele bekende gevallen waarbij ricine is gebruikt of vermoedelijk is gebruikt als middel om iemand te vermoorden of te verwonden. Hier zijn enkele voorbeelden:

• In 1978 werd een Pakistaanse dissident vermoord met ricine die was vermomd als aspirine.
• In 2003 werden brieven met ricine naar verschillende Amerikaanse overheidsfunctionarissen verstuurd. Gelukkig was de hoeveelheid ricine in de brieven te laag om ernstige vergiftiging te veroorzaken.
• In 2018 werd een man gearresteerd op verdenking van het verkopen van ricine via het ‘dark web’.
• In 2018 werd een man gearresteerd op verdenking van het plannen van een aanslag met ricine op een politieagent.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over … of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.