Prostaatcyste: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 29 september 2024 by M.G. Sulman

Een prostaatcyste komen relatief vaak voor. Meestal geven prostaatcysten geen symptomen. Ze worden vaak per ongeluk gevonden met abdominale echografie, computertomografie (CT-scan) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI-scan). Aangezien sommige grote prostaatcysten een hoog serum prostaatspecifiek antigeen (PSA) zouden hebben, moet het worden onderscheiden van andere aandoeningen zoals prostaatkanker. Een verhoogde PSA-waarde kan namelijk op prostaatkanker duiden. Prostaatcysten zijn geen risicofactor voor prostaatkanker. Prostaatcarcinoom groeit in de regel niet cystisch maar in vaste vorm, als vast weefsel.

Vóórkomen

Prostaatcysten komen vaak voor. Ongeveer 5-8% van de mannen zullen er één ooit krijgen. Prostaatcyste wordt zelden gediagnosticeerd als het geen symptomen veroorzaakt. Een prostaatcyste wordt vooral vaak aangetroffen. bij mannen die worden onderzocht op onvruchtbaarheid.

Oorzaak van een cyste in de prostaat

De oorzaak van prostaatcysten is anno 2024 onbekend. Ze kunnen aangeboren of verworven zijn. Een prostaatcyste kan bijvoorbeeld ontstaan wanneer er iets mis gaat tijdens de embryonale ontwikkeling van de prostaat. Een cyste in de prostaat kan echter ook in een later stadium ontstaan. Een prostaatcyste wordt geassocieerd met prostaatontsteking, goedaardige prostaatvergroting (benigne prostaat hyperplasie, afgekort als BPH), obstructie van het ejaculatiekanaal en atrofie van de prostaatklier.

Risicogroepen en -factoren

Een prostaatcyste, dat klinkt misschien als een zeldzaamheid, maar het komt vaker voor dan je denkt. De meeste mannen zullen er gelukkig nooit last van krijgen, maar sommige zitten wat meer in de gevarenzone. Wie zijn die mannen dan, en welke factoren spelen een rol? Tijd om de risicogroepen en -factoren eens onder de loep te nemen!

De leeftijdsfactor: 50-plussers

Laten we eerlijk zijn, zodra je de vijftig aantikt, begint je lichaam af en toe een eigen willetje te krijgen. De prostaat is daar geen uitzondering op. Naarmate mannen ouder worden, wordt de kans op het ontwikkelen van een prostaatcyste groter. Dus ja, de vijftigplusser is zeker een risicogroep. Maar wees gerust, een cyste betekent niet altijd problemen. Vaak wordt het pas opgemerkt tijdens een routineonderzoek en kan het gewoon in de gaten gehouden worden.

Hormonale veranderingen

Hormonen zijn als de onzichtbare dirigenten van je lichaam. Ze bepalen veel meer dan je humeur of je energieniveau – ook de gezondheid van je prostaat valt onder hun invloed. Vooral de balans tussen testosteron en oestrogeen speelt een rol. Tijdens de midlife-periode van de man, de fameuze ‘midlifecrisis’ die we allemaal kennen, beginnen deze hormonen hun eigen feestje te bouwen. Testosteron zakt een beetje, oestrogeen neemt stiekem wat meer ruimte in, en dat kan je prostaat voelen! Deze hormonale schommelingen maken het iets makkelijker voor cysten om zich te vormen. Kortom, een verandering in je hormonen kan een game-changer zijn voor je prostaat.

Infecties en ontstekingen

Stel je een prostaat voor die rustig zijn werk doet, tot er opeens een ontsteking of infectie om de hoek komt kijken. Denk aan chronische prostatitis of een hardnekkige urineweginfectie. Deze onruststokers kunnen littekenweefsel veroorzaken of de stroming van vloeistoffen in de prostaat belemmeren. En voilà, de perfecte omgeving voor cysten om zich te nestelen. Je lichaam probeert de ontsteking wel op te lossen, maar creëert soms juist nieuwe uitdagingen – zoals een cyste die ineens het podium betreedt. Het is als een feestje dat je niet wilde plannen, maar dat toch in volle gang is!

Aangeboren afwijkingen

Sommige mannen beginnen hun levensreis al met een kleine oneffenheid in hun prostaat of urinewegen. Deze aangeboren afwijkingen zijn zeldzaam, maar kunnen ervoor zorgen dat cysten zich sneller ontwikkelen. In dit geval is een cyste vaak een bijproduct van een aangeboren afwijking die de afvoer van prostaatvloeistof blokkeert. Denk aan het soort problemen dat vroeg in je leven al ongemerkt de kop opsteekt. Het klinkt misschien als pech, maar ook hier geldt: door het goed in de gaten te houden, kun je vaak erger voorkomen.

Leefstijlfactoren

Je levensstijl heeft meer invloed op je prostaat dan je denkt. Roken, ongezond eten, en dagenlang op een stoel hangen zonder echt in beweging te komen, lijken op het eerste gezicht misschien geen directe boosdoeners. Maar al deze factoren kunnen indirect je prostaat belasten. Ze verminderen de doorbloeding in het bekkengebied en dat kan de kans op prostaatproblemen, waaronder cysten, vergroten. Je prostaat is als een delicate kamerplant: het heeft de juiste verzorging nodig om goed te kunnen floreren. Dus schenk je prostaat wat liefde, blijf in beweging, eet gezond, en je maakt het jezelf een stuk makkelijker!

Eerdere prostaatproblemen

Heb je al eens eerder gedoe gehad met je prostaat, zoals een prostaatontsteking of vergrote prostaat (BPH)? Dan ben je wat gevoeliger voor het ontwikkelen van een prostaatcyste. Het lijkt erop dat als de prostaat eenmaal wat ‘gevoelig’ is, er sneller nieuwe problemen kunnen ontstaan. Een cyste is daar één van.

Symptomen van een prostaatcyste

Meestal veroorzaakt een prostaatcyste geen klachten. Symptomen zijn vaak afhankelijk van de grootte van de cyste. Symptomen variëren en kunnen bestaan uit:

• terugkerende urineweginfecties
• bijbalontsteking
• bloed in de urine
• de aanwezigheid van pus, en daarmee witte bloedcellen, als vlokken in de urine (pyurie)
• urine-incontinentie
• het onvermogen om de blaas volledig of gedeeltelijk te legen (urineretentie)
• moeite met de urinelozing (dysurie)
• het langzaam op gang komen van het plassen, een slappe straal bij het plassen en loze aandrang
• obstipatie
• obstructie van de blaasuitgang
• gevoel van ongemak of een zwaar gevoel in de onderbuik / pijn in de onderbuik
• lage rugpijn
• penispijn (vaak een wat weeïg gevoel)
• perineale pijn (pijn tussen de anus en de balzak)
• teelbalpijn (pijn in teelbal)
• bekkenpijn
• pijn boven het schaambeen
• rectale pijn
• bloed in sperma (hematospermie)
• een te laag volume van het ejaculaat (oligospermie)
• onvruchtbaarheid
• pijnlijke ejaculatie (pijn bij het klaarkomen)

Onderzoek en diagnose

Een prostaatcyste kan gemakkelijk worden aangetoond met behulp van echografie.  Ook een CT- en MRI-scan kunnen worden uitgevoerd.

Onderstaande video laat een prostaatcyste zien in een vergrote prostaat:

Behandeling van een prostaatcyste

Geen behandeling

Behandeling van een goedaardige prostaatcysten is vaak niet nodig. In het algemeen worden alleen mannen met klachten behandeld.

Aanprikken van de cyste

Wanneer de cyste klachten veroorzaakt of een aanhoudende prostaatontsteking, dan kan worden overgegaan tot behandeling. De cyste kan dan geopend worden door deze via de plasbuis aan te prikken. De cystewand blijft hierbij achter in de prostaat.

TURP

Een grote cyste die voor prostaatklachten zorgt, kan worden verwijderd door een een transurethrale resectie van de prostaat (TURP). Hierbij wordt operatief via de plasbuis (urethra) de cyste en omliggend prostaatweefsel verwijderd dat de plasbuis dichtdrukt. Deze ingreep vindt plaats onder algehele of plaatselijke verdoving.

Operatieve ingreep

Bij grotere prostaatcysten kunnen open chirurgische of laparoscopische ingrepen (kijkoperatie) via de buikwand noodzakelijk zijn.

Prognose

Laten we eerlijk zijn: als je de diagnose van een prostaatcyste krijgt, schieten de meest wilde scenario’s waarschijnlijk even door je hoofd. Maar adem rustig in en uit, want meestal valt het allemaal best mee. In veel gevallen is een prostaatcyste geen kwaadaardig probleem. Het is eerder een ongewenste gast die zich stilletjes heeft genesteld, zonder direct voor levensgevaar te zorgen. Maar, hoe ziet de toekomst eruit?

Geen paniek, maar wel in de gaten houden

Een prostaatcyste groeit meestal heel langzaam, en in veel gevallen veroorzaakt het weinig tot geen klachten. In zo’n situatie is de prognose goed; vaak hoef je er niets aan te doen. Je arts zal de cyste alleen in de gaten houden met regelmatige controles, een beetje zoals die huisplant die af en toe water nodig heeft maar verder gewoon lekker z’n ding doet.

Lichte klachten? Dan zijn er opties!

Heb je wel wat last, zoals een brandend gevoel of moeite met plassen? Dan kan het even zoeken zijn naar de juiste aanpak. Gelukkig zijn er tegenwoordig genoeg behandelingen die verlichting kunnen bieden, zoals medicijnen, bekkenbodemfysiotherapie of in sommige gevallen een kleine ingreep. De meeste mannen herstellen daarna goed en kunnen hun dagelijkse leven weer oppakken zonder al te veel gedoe.

Complicaties? Dan pakken we het aan!

Heel soms kan een cyste lastiger worden en voor complicaties zorgen, zoals een infectie of een blokkade van de urinewegen. In dat geval kan een behandeling nodig zijn om de cyste te verkleinen of te verwijderen. Het klinkt misschien heftig, maar ook dan is de prognose over het algemeen goed. Met de juiste zorg en behandeling kom je vaak snel weer op de been.

Complicaties: Als die cyste toch voor ‘gedoe’ zorgt

We hopen natuurlijk dat je prostaatcyste zich gedraagt als een rustige huisgast: eentje die weinig ruimte inneemt en niet voor opschudding zorgt. Maar heel soms kan een cyste zich ontwikkelen tot een lastpak. Wat zijn dan de mogelijke complicaties, en wat kun je ervan merken? Geen zorgen, we bespreken het zonder drama, maar wel met wat handige voorbeelden.

Infectie

Soms kan een prostaatcyste geïnfecteerd raken. Het voelt dan alsof er een klein vuurtje in je onderbuik woedt, met symptomen als koorts, pijn bij het plassen en een branderig gevoel in je onderrug. Dit kan gebeuren als bacteriën hun kans grijpen en zich in de cyste nestelen.

Voorbeeld: Stel je voor: je hebt al een tijdje wat milde prostaatklachten, maar opeens lijkt het erger te worden. Plassen wordt pijnlijk, je hebt koorts en het voelt alsof er een constante druk in je bekken zit. Na een bezoek aan de huisarts blijkt dat die cyste geïnfecteerd is. Tijd voor een antibiotica-kuur en mogelijk wat extra onderzoeken!

Blokkade van de urinewegen

In sommige gevallen kan een prostaatcyste zo groeien dat hij op de plasbuis gaat drukken. Hierdoor ontstaat een blokkade, en dat is nou niet bepaald handig voor je plasroutine. Je merkt dat je vaker moet plassen, maar het lukt niet goed om alles kwijt te raken. Of je hebt juist moeite om te beginnen met plassen, alsof er een kraantje dichtgedraaid zit.

Voorbeeld: Je zit op kantoor en merkt dat je weer naar het toilet moet. Maar in plaats van een vlotte plas, zit je daar te wachten tot er eindelijk iets gebeurt. De straal is zwak en het gevoel dat je niet alles kwijt bent, blijft hangen. Na een bezoek aan de uroloog hoor je dat de cyste op de plasbuis drukt. Dat wordt even plannen voor een kleine ingreep om de blokkade op te lossen!

3. Abcesvorming: De ‘zak met pus’

Een geïnfecteerde prostaatcyste kan zich ontwikkelen tot een prostaatabces, een zak met pus die flink pijnlijk en vervelend kan zijn. Denk aan een dikke, gevoelige plek in het bekkengebied die niet zomaar verdwijnt. Dit kan gepaard gaan met koorts, koude rillingen en algemeen ziek voelen. In dit geval is medische hulp snel nodig om erger te voorkomen.

Voorbeeld: Je voelt al een tijdje een ongemakkelijk drukkend gevoel in je bekken, maar plotseling wordt het een scherpe pijn. Je krijgt koorts, voelt je ellendig, en plassen wordt een ware strijd. Bij de arts hoor je dat je cyste een abces is geworden en dat een drainagesessie (het abces leegmaken) nodig is. Niet leuk, maar wel effectief!

Chronische pijn

Als een cyste langere tijd ongemerkt blijft zitten en langzaam groeit, kan het zorgen voor aanhoudende pijn in het bekkengebied of de onderrug. Dit soort pijn is vaak moeilijk te lokaliseren en kan je dagelijks leven beïnvloeden, van sporten tot simpelweg op een stoel zitten.

Voorbeeld: Een sportieve man van 45 merkt dat hij steeds vaker lage rugpijn heeft, vooral na lang zitten. Na verschillende doktersbezoeken wordt duidelijk dat een cyste in de prostaat verantwoordelijk is voor de chronische prostaatpijn. Behandeling biedt gelukkig verlichting, maar de diagnose kwam niet zonder wat speurwerk!

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een prostaatcyste, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.