Last Updated on 4 juni 2023 by M.G. Sulman
Een prostaatontsteking, ook prostatitis genoemd, duidt op zwelling en ontsteking van de prostaatklier. Dit is een klier ter grootte van een walnoot die zich bij mannen direct onder de blaas bevindt. De prostaatklier produceert vocht dat het sperma voedt en transporteert. Het zogeheten prostaatvocht houdt de zaadcellen in leven op de reis naar buiten en in de vagina. Een prostaatontsteking veroorzaakt vaak pijnlijk of moeilijk plassen. Andere symptomen zijn pijn in de lies, het bekkengebied of de geslachtsorganen en soms griepachtige symptomen. Prostatitis treft mannen van alle leeftijden, maar komt vaker voor bij mannen van 50 jaar of jonger. De aandoening heeft een aantal oorzaken. Soms wordt de oorzaak niet geïdentificeerd. Als een ontsteking van de prostaat wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie, kan deze meestal worden behandeld met antibiotica. Afhankelijk van de oorzaak kan een prostaatontsteking geleidelijk of plotseling optreden. Het kan snel verbeteren, hetzij spontaan, hetzij met behandeling. Sommige soorten prostaatontsteking duren maanden of blijven terugkomen. Dit laatste wordt ‘chronische prostatitis’ genoemd.
Wat is de prostaat en waar ligt het?
Ligging van de prostaat
De prostaat is een klier van het mannelijke voortplantingssysteem. Het is gelegen aan de voorzijde van het rectum en bevindt zich net onder de blaas, het orgaan dat urine opslaat. De prostaat is vrij klein en heeft bijna dezelfde grootte en vorm als een walnoot. De prostaat ligt om de urinebuis, de urethra, heen.
Functie van de prostaat
De prostaat bestaat grotendeels uit spieren en klierweefsel. De belangrijkste functie van de prostaat is het produceren van zaadvloeistof en bij een ejaculatie wordt in de prostaat zaadvloeistof bij de zaadcellen gevoegd. Door spiersamentrekkingen knijpt de prostaat de vloeistof in de urinebuis. Het prostaatvocht houdt de zaadjes in leven tijdens hun tocht in de vagina.
Wat is een prostaatontsteking?
Prostaatontsteking, ook prostatitis genoemd, is een ontsteking van de prostaatklier, die chronisch of acuut kan zijn. Een acute prostaatontsteking treedt plotseling op en een chronische prostaatontsteking is de ontsteking langdurig aanwezig. Als gevolg van de ontsteking zwelt de prostaat op en wordt de plasbuis, waar de prostaat omheen ligt, dichtgedrukt. Het plassen wordt hierdoor bemoeilijkt en het kan ook pijn doen. Een niet tijdig behandelde prostaatontsteking kan een abces in de prostaat veroorzaken. Deze drukt de de prostaat helemaal dicht en plassen is hierdoor onmogelijk.
Oorzaken van prostatitis
Een prostaatontsteking of prostatitis wordt soms veroorzaakt door bacteriën, maar vaak is de oorzaak niet bekend. Een prostaatontsteking kan het gevolg zijn van een urineweginfectie, waarbij de infectie omhoog kruipt richting de prostaat en aldaar een nieuwe infectie veroorzaakt. Prostatitis kan tevens samenhangen met een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Onveilige seks met wisselende partners vormt een belangrijke risicofactor. Anale seks kan ook ook leiden tot acute prostatitis. Darmbacteriën, waaronder E. coli, kunnen door anale seks in de urethra terechtkomen, wat kan leiden tot infecties van de urinewegen. Urineweginfecties, vooral urethritis (plasbuisontsteking), kunnen leiden tot acute prostatitis, omdat de infectie vrij gemakkelijk overslaat naar de prostaat.
Risicofactoren
Risicofactoren voor prostatitis zijn onder meer:
- Infecties: Bacteriële urineweginfecties kunnen prostatitis veroorzaken. Deze bacteriën komen dan in de prostaat terecht via de plasbuis en de blaas. Veelal is het een gevolg van een blaasontsteking.
- Risicovol seksueel gedrag: Onveilige seksuele praktijken kunnen het risico op prostatitis verhogen.
- Bepaalde medische procedures: Katheterisatie of andere urologische procedures.
- Verzwakt immuunsysteem.
- Leeftijd: Mannen boven de 50 jaar lopen meer kans op ene prostaatontsteking.
- Stress: Langdurige stress zorgt door de aanmaak van het hormoon cortisol voor een verminderde werking van het immuunsysteem. Dit verhoogt onder meer je risico op ontstekingen, waraonder prostaatontsteking.
- Urethraal letsel (schade aan de urethra).
- Zittend werk: Langdurig zitten vermindert de bloedcirculatie in het bekkengebied.
- Ondervoeding: Een slecht voedingspatroon verzwakt het immuunsysteem en vergroot dus de kans op het krijgan een prostatitis.
- Voorgeschiedenis van prostatitis: Mannen die eerder een ontstoken prostaat hebben gehad, lopen een hoger risico op herhaling.
Typen prostaatontsteking
Er worden vier typen prostatitis onderscheiden:
Acute bacteriële prostatitis
Een urineweginfectie veroorzaakt een infectie in de prostaat. Symptomen zijn onder meer koorts en koude rillingen. Je kunt pijn ervaren bij het plassen, je moet vaak plassen en je kunt moeite hebben met plassen. Acute bacteriële prostatitis vereist onmiddellijke medische behandeling.
Chronische bacteriële prostatitis
Bacteriën komen vast te zitten in de prostaatklier, waardoor terugkerende urineweginfecties ontstaan die moeilijk te behandelen zijn.
Chronisch bekkenpijnsyndroom
Chronisch bekkenpijnsyndroom, in het engels Chronic Pelvic Pain Syndrome (
Asymptomatische inflammatoire prostatitis
Deze vorm van prostaatontsteking gaat niet gepaard met symptomen. Dit type heeft geen behandeling nodig.
Vóórkomen
Een prostaatontsteking komt vooral voor bij mannen onder de 50 jaar.
Symptomen van een prostaatontsteking
Verschijnselen
Symptomen van prostaatontsteking of prostatitis zijn afhankelijk van de oorzaak. Ze kunnen bestaan uit:
- pijn of branderig gevoel bij het plassen (dysurie)
- moeite met plassen, zoals druppelen of een aarzelend begin van het plassen
- vaak plassen, vooral ’s nachts (nocturie)
- dringende behoefte om te plassen
- troebele urine
- bloed in de urine
- pijn in de buik, lies of onderrug
- pijn in het gebied tussen het scrotum en het rectum (perineum)
- pijn of ongemak van de penis of teelballen
- pijnlijke ejaculatie of zaadlozing
- griepachtige klachten (in geval van bacteriële prostatitis)
Beschrijving van de klachten
Bij een acute prostaatontsteking is er vaak sprake van plotselinge hoge koorts, wat gepaard gaat met koude rillingen, hevige (aan)drang tot plassen en moeilijker en pijnlijker plassen. Er kan tevens sprake zijn van een branderig en jeukend gevoel tijdens en vlak na het plassen, bloed in de urine, pijn in de onderrug of algemene spierpijn, pijn tussen anus en de balzak, pijn in het onderlichaam en in de liezen tijdens een zaadlozing. Deze klachten kunnen zich ook voordoen bij een chronische prostaatontsteking, maar dan vaak in geringere mate.
Onderzoek en diagnose
De arts zal je symptomen beoordelen en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Minder invasieve tests voor prostatitis kunnen zijn:
- Rectaal toucher: de arts steekt een gehandschoende, en ingesmeerde vinger in het rectum om de prostaatklier te controleren op pijn en zwelling. Hiermee kan de grootte, vorm, stevigheid en het oppervlak van de prostaat worden beoordeeld. Dit onderzoek kan prostaatmassage omvatten om een monster zaadvloeistof te verzamelen.
- Urineonderzoek: een urineonderzoek om een urineweginfectie vast te stellen en een urinekweek op bacteriën.
- Bloedonderzoek: een bloedtest meet PSA, een eiwit dat door de prostaatklier wordt aangemaakt. Hoge waarden kunnen wijzen op prostatitis, Benigne Prostaat Hyperplasie (BPH is een goedaardige vergroting van de prostaat door vermeerdering van cellen) of prostaatkanker.
Meer invasieve tests voor prostatitis zijn onder meer:
- Cystoscopie: een cystoscopie kan naar andere urinewegproblemen zoeken, maar stelt geen diagnose van prostatitis. De arts gebruikt een cystoscoop (een verlichte buis ter grootte van een potlood met een camera of kijklens aan het uiteinde) om in de blaas en urethra te kijken.
- Transrectale echografie: mannen met acute bacteriële prostatitis of chronische bacteriële prostatitis die niet verbeteren met antibiotica, kunnen een transrectale echografie krijgen. Het doel van inwendige echografie is het bepalen van de grootte, aard, en vorm van de prostaat. Deze test kan afwijkingen in de prostaatklier, een prostaatabces of prostaatstenen aantonen.
Behandeling van prostaatontsteking
De behandeling van prostatitis is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Acute prostatitis wordt behandeld met antibiotica. Een dergelijke behandeling kan bij een chronische of steeds weer terugkerende ontsteking al gauw 4 tot 6 weken duren.
Antibiotica
Wanneer bacteriën de oorzaak zijn van een prostatitis, werken antibiotica meestal goed. Bij chronische prostatitis zal je langere tijd antibiotica moeten slikken.
Alfablokkers
Alfablokkers zijn geneesmiddelen die de spieren van de blaashals en de prostaat helpen ontspannen, waardoor de vernauwing van de urinebuis vermindert en de urine beter door de plasbuis kan stromen. Hierdoor verminderen klachten als frequent moeten plassen en pijn tijdens het plassen. Het effect van deze medicijnen merk je binnen circa 6 weken. Vaak voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn en een daling van de bloeddruk.
Pijnstillers
Pijnstillers als aspirine en ibuprofen kunnen pijnklachten doen verminderen. Raadpleeg uw arts over welke dosering je het beste kunt nemen. Overmatig gebruik van deze medicijnen kunnen problemen veroorzaken.
Warme zitbaden
Vooral bij chronische prostatitis kunnen warme zitbaden verlichting van de klachten geven.
Prostaatmassage
Bij chronische prostaatontsteking kan prostaatmassage een gevoel van opluchting geven. Deze procedure kan enige verlichting van de symptomen geven. Het moet wel onder bescherming van antibiotica plaatsvinden. De arts of uroloog kan je prostaat ‘leeg’-masseren door krachtig op de prostaatklier te drukken en met de vingertop er stevig overheen te wrijven, maar je kunt het ook zelf doen. Prostaatmassage kan worden verricht met een gehandschoende vinger en een beetje glijmiddel.
Botox injecties
Botuline Toxine (Botox) is een eiwit dat op zenuwcellen inwerkt. Het biedt de mogelijkheid om de zenuwen in de prostaat tijdelijk uit te schakelen.
Bekkenbodem fysiotherapie
Dit geeft vaak structurele verbetering van spieren rondom de blaasuitgang en de prostaat.
Prognose
De prognose bij patiënten met het eerste optreden van acute bacteriële prostatitis is goed, met agressieve antibioticatherapie en wanneer ze therapietrouw zijn. Bij patiënten met recidiverende chronische prostatitis die mogelijk acute exacerbaties vertonen, hebben onderliggende oorzakelijke factoren invloed op de de prognose.
Preventie
Een snelle behandeling van urineweginfecties kan voorkomen dat de infectie zich naar de prostaat verspreidt. Raadpleeg je huisarts als je pijn hebt in je perineum tijdens het zitten. Je kunt stappen ondernemen om dit probleem aan te pakken voordat het leidt tot het chronische bekkenpijnsyndroom.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een prostaatontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
