Prurigo nodularis: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 9 februari 2023 by M.G. Sulman

Prurigo nodularis (PN) is een zeldzame huidziekte die wordt gekenmerkt door jeukende huidknobbeltjes, meestal op de strekzijde van de armen en benen. Vooral vrouwen ouder dan 50 jaar worden door deze huidaandoening getroffen. Je hebt last van chronische ondraaglijke jeuk, waarbij de huid steeds meer beschadigd wordt door constant krabben. Pas als de jeuk langer dan zes weken aanhoudt, spreken artsen van een chronisch beloop. Prurigo nodularis is niet besmettelijk.

Prurigo nodularis / Bron: Wikimedia Commons
Prurigo nodularis / Bron: Wikimedia Commons

Wat is prurigo nodularis?

Prurigo nodularis is een zeldzame huidziekte die wordt gekenmerkt door jeukende huidknobbeltjes op de armen en benen. Constant krabben beschadigt de huid steeds meer Getroffenen lijden aan constante ondraaglijke jeuk. Meestal worden 50-plussers erdoor getroffen, meer vrouwen dan mannen. Het is een zeldzame huidziekte.

Symptomen van prurigo nodularis

De typische symptomen van prurigo nodularis zijn grotere, roodachtige bultjes op de huid, die vaak over het hele lichaam verspreid zijn en vaak verhoornen en uitdrogen. Ze hebben een breedte en diepte van meer dan 0,5 cm. Meestal komen ze voorop armen en benen, vooral rond de polsen en de enkels zijn plekken. Ze kunnen ook elders op het lichaam voorkomen, maar het gezicht, de voetzolen en handpalmen worden niet aangetast.

Vanwege de overmatige jeuk probeer je vaak verlichting te krijgen door te krabben, maar dit verergert de symptomen, omdat nieuwe bultjes ontstaan. De bultjes zijn bolrond en hebben een rode, paarse, grijsblauwe of bruinige kleur.

Prurigo nodularis
Prurigo nodularis / Bron: Wikimedia Commons

Verloop

Allereerst gaat de intacte huid erg jeuken, wat de getroffenen proberen te remmen door te krabben. Dit beschadigt echter de huid, waarna de huid na verloop van tijd verandert. Er verschijnen roodbruine, vleeskleurige of rode knobbeltjes, die zich over het hele lichaam kunnen verspreiden, vooral op de armen en benen. De knobbeltjes verdwijnen zelden spontaan. Behandeling wordt uitgevoerd met medicijnen en zalven en kan vaak maanden tot jaren duren, waardoor je veel geduld moet hebben. Genezen laesies kunnen littekens en verkleurde vlekken achterlaten.

Laesies worden meestal aangetroffen op de achterkant van de hoofdhuid, de romp van het lichaam (buik en boven- en onderrug) en op de armen en benen. De centrale rug is meestal knobbelvrij, vermoedelijk omdat je hier niet gemakkelijk kunt krabben en krabben draagt immers bij aan de vorming van de laesies.

Oorzaak

Er is anno 2023 nog steeds onzekerheid over de oorzaken van prurigo nodularis. De moeilijkheid doet zich voor dat de sterke jeukende bultjes van prurigo nodularis een zeer algemeen symptoom is dat kan worden toegeschreven aan een verscheidenheid aan huidziekten, waardoor het soms moeilijk is om onderscheid te maken, zelfs voor deskundigen.

Men gaat er thans vanuit dat prurigo nodularis enkele mogelijke triggers heeft of samenvalt met andere huidziekten. Prurigo nodularis hangt samen met chronische pruritus (jeuk). Dat wil zeggen, dat je last moet hebben van jeuk voordat je last krijgt van prurigo. PN komt vaker voor bij mensen met een droge huid en/of eczeem. Soms kan PN aanvangen nadat de huid is opengekrabd of na een insectenbeet.

Het zijn echter niet altijd huidziekten die samenvallen met prurigo. De symptomen van prurigo nodularis kunnen bijvoorbeeld ook optreden in verband met de volgende stoornissen en aandoeningen:

  • leverziekte of nierziekte
  • diabetes
  • schildklieraandoening
  • intolerantie voor bepaalde medicijnen
  • neurologische ziekten
  • psychische aandoedingen, zoals depressie

Met zoveel mogelijke oorzaken en bijbehorende symptomen van prurigo, is het duidelijk dat de behandeling altijd maatwerk is, dat wil zeggen afhankelijk van de klachten die je ervaart.

Onderzoek en diagnose

De arts kan vaak de diagnose stellen aan de hand van de huiduitslag. De arts kan een klein stukje huid afnemen (biopt) voor onderzoek onder de microscoop teneinde andere huidaandoeningen uit te sluiten. Bloedonderzoek kan nodig zijn om te bekijken of er misschien een andere oorzaak voor de jeuk is.

Behandeling van prurigo nodularis

Mogelijke behandelingen

Prurigo nodularis is vaak moeilijk te behandelen omdat mensen met de ziekte anders op de behandeling kunnen reageren. Allereerst is het belangrijk om eventuele onderliggende oorzaken behandelen als die er zijn, maar meestal is dat niet aan de orde.

Vanwege de intensiteit van de jeuk, kunnen mensen met PN verschillende behandelingen doorlopen zonder echt resultaat te boeken. Je moet in ieder geval proberen zo min mogelijk te krabben. Voor de meeste mensen kan het nodig zijn een combinatie van verschillende behandelingen uit te proberen om erachter te komen wat in jouw geval het beste werkt.

De meest gebruikte behandelingen voor PN zijn:

  • Corticosteroïden voor de huid (‘hormooncrème of hormoonzalf’) die wordt aangebracht op de knobbeltjes en daarna afgedekt met een speciale pleister, zodat de crème nog beter werkt en de huid beter beschermd is tegen het krabben.
  • Injectie met een ‘corticosteroïdoplossing’ in de knobbeltjes. Deze behandeling zal meerdere keren moeten worden herhaald
  • Zalven met menthol of fenol om de jeukende huid te verkoelen en te kalmeren.
  • Capsaïcinecrème. Capsaïcine in een crème of pleister maakt de huid gevoelloos en verlicht de pijn.
  • Orale corticosteroïden (tabletten).
  • Orale antihistaminica (tabletten).
  • Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s).

Cryotherapie, laseren en fotochemotherapie

Als deze behandelingen onvoldoende soelaas bieden, kunnen andere behandelmethoden worden gebruikt zoals cryotherapie. Het is een methode om te bevriezen met vloeibare stikstof. Lasertherapie is een andere mogelijkheid. Bij sommige mensen is fotochemotherapie toegepast, waarbij het gebruik van een medicijn dat de gevoeligheid van de huid voor ultraviolette (UV) stralen verhoogt, combineert met speciale lichttherapie. In sommige gevallen zijn immunosuppressiva gebruikt om PN te behandelen.

Antibiotica

Als de laesies geïnfecteerd raken, kunnen antibiotica of antibiotische zalf worden voorgeschreven.

Krabben voorkomen

Het is uitermate belangrijk om de frequentie van het krabben te verminderen. Dit kan nuttig zijn bij het vertragen of stoppen van de cyclus van jeuk en krabben die wordt geassocieerd met PN. Sommige mensen dragen handschoenen terwijl ze slapen om krabben te verminderen.

Prognose

Hoewel behandelingsopties jeuk kunnen verlichten en het aantal knobbeltjes kunnen verminderen, ervaren de meeste mensen met prurigo nodularis dat behandeling niet leidt tot genezing van de knobbeltjes. De jeuk die met de ziekte gepaard gaat, kan zeer intens zijn en kan interfereren met een goede nachtrust en het uitvoeten van je activiteiten overdag. Dit kan leiden tot verhoogde stress en depressie.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over prurigo nodularis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.