Last Updated on 23 juni 2023 by M.G. Sulman
De medische benaming van de vijfde ziekte is ‘erythema infectiosum’. Het is een veelvoorkomende milde virale vlekjesziekte die vooral bij kinderen in de leeftijd van 5 tot 15 jaar voorkomt, maar volwassenen kunnen het ook krijgen. De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het humane parvovirus B19 en kan zich verspreiden via druppeltjes in de lucht door hoesten en niezen. Iemand die is besmet met het virus kan anderen besmetten vanaf één week voordat de eerste ziekteverschijnselen optreden totdat de huiduitslag optreedt. De huiduitslag is het resultaat van een reactie van het immuunsysteem die optreedt nadat de infectie voorbij is, zodat je meestal niet meer besmettelijk bent als de huiduitslag zich aandient.
Wat is de vijfde ziekte?
Vijfde ziekte is een besmettelijke vlekjesziekte die wordt veroorzaakt door het parvovirus B19.
Synoniemen
Vijfde ziekte wordt ook wel erythema infectiosum genoemd.
Wie krijgt het?
De vijfde ziekte komt het meest voor bij kinderen tussen de 4 en 10 jaar (70%). Het kan echter ook bij jongere kinderen optreden. 10% van de kinderen is jonger dan 5 jaar. Vaak krijg je deze ziekte op de kinderleeftijd, maar je kan het ook als volwassene krijgen.
Oorzaken van de vijfde ziekte
De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het zogenaamde parvovirus B19. De ziekteverwekkers worden van mens op mens overgedragen via een druppelinfectie bij niezen, hoesten of spreken.
Risicofactoren
De belangrijkste risicofactoren om de vijfde ziekte te krijgen, zijn:
In de nabijheid verkeren van besmette personen
Het virus zit in de keel van een besmet persoon. Door hoesten en niezen komen kleine druppeltjes met het virus in de lucht. Andere mensen kunnen deze druppeltjes inademen en besmet raken. Dus als je in nauw contact bent met iemand die besmet is met het parvovirus B19, loop je een hoger risico om het ook te krijgen.
Leeftijd
De vijfde ziekte komt vooral voor bij kinderen van 4 tot 10 jaar. Hun immuunsysteem is nog in ontwikkeling en zij hebben minder weerstand tegen de infectie.
Seizoensgebondenheid
De vijfde ziekte komt met name voor in de lente en de vroege zomer. Bepaalde klimatologische omstandigheden zijn gunstiger voor de verspreiding van het virus.
Omgevingsfactoren
Kinderen op basisscholen en kinderdagverblijven en hun gezinsleden lopen een verhoogd risico op infectie.
Immuniteit
Een eerdere infectie met het parvovirus B19 biedt in de meeste gevallenl levenslange immuniteit. Als je al eerder de vijfde ziekte hebt gehad, ben je over het algemeen beschermd tegen herinfectie. Als je echter niet eerder bent blootgesteld aan het virus, dan heb je een hoger risico om de ziekte te krijgen.
Incubatietijd
Het kan ongeveer 1 tot 3 weken duren vanaf het moment van infectie tot het begin van de klachten. Dit wordt in incubatietijd genoemd.
Besmetting
De ziekte is niet erg besmettelijk. Het wordt vooral overgedragen door langdurig of intensief contact. Bekende plekken waar je besmet kunt worden met het virus is het gezin, de crèche, kinderdagverblijf of school. Lang niet iedereen wordt daadwerkelijk ziek na blootstelling aan het virus. Als je wel last krijgt van ziekteverschijnselen, dan vindt dat 1 tot 3 weken na de besmetting met het virus plaats. Deze periode wordt ‘incubatietijd’ genoemd.
Symptomen van de vijfde ziekte
Griepachtige verschijnselen en huiduitslag
De vijfde ziekte begint met griepachtige verschijnselen, zoals een lichte koorts, hoofdpijn en lichte verkoudheidachtige symptomen (een verstopte neus of loopneus). Deze symptomen gaan na enkele dagen weg en pas van ongeveer 7 tot 10 dagen treedt bij kinderen de karakteristieke huiduitslag op
De vuurrode huiduitslag bestaat uit kleine rode vlekjes in het gezicht en de wangen. Daarna verspreiden de vlekjes zich over het lichaam: romp, armen en benen. Deze vlekjes zijn meestal wat lichter van kleur. Dit kan gepaard gaan met jeuk. De vlekjes zijn in het begin vaak vlindervormig.
Binnen een week is de huiduitslag vaak wel verdwenen. Wel kunnen de vlekjes tot enkele weken na die tijd onder invloed van warmte, kou, inspanning of opwinding terugkomen. De gereactiveerde vlekjes trekken meestal snel weer weg.
Gewrichtsklachten bij volwassenen
Volwassenen met de vijfde ziekte kunnen last krijgen van gewrichtsklachten, dat wil zeggen pijn en stijfheid van de handen, polsen, knieën of enkels. Deze klachten houden meestal 1 tot 2 weken aan. Sommige mensen hebben maanden of zelfs jaren last van gewrichtsklachten. Volwassenen hebben zelden last van de kenmerkende huiduitslag.
Andere klachten
Andere symptomen die soms optreden bij de vijfde ziekte zijn gezwollen lymfeklieren, rode ogen, keelpijn, diarree, en zelden, huiduitslag die lijkt op blaren of kneuzingen.
Complicaties
Zwangerschap
Een infectie met het parvovirus B19 tijdens de zwangerschap kan leiden tot problemen voor het ongeboren kind. Het kan leiden tot ernstige schade aan het embryo en zelfs tot de dood. Het risico is het grootst in de eerste 12 weken van de zwangerschap. In het midden van de zwangerschap veroorzaken deze virussen vaak miskramen.
Sommige foetussen kunnen ernstige bloedarmoede ontwikkelen als de moeder besmet is tijdens de zwangerschap, vooral als de infectie zich voordoet tijdens de eerste helft van de zwangerschap.
Gewrichtspijn
De vijfde ziekte verloopt meestal zonder complicaties. Sommige getroffen personen (kinderen minder vaak dan volwassenen) lijden aan ernstige gewrichtspijn die pas na enkele weken verdwijnt.
Bloedarmoede
Mensen die lijden aan bepaalde bloedaandoeningen (bijvoorbeeld thalassemie en sikkelcelanemie) kunnen bloedarmoede krijgen na infectie met het virus. Dit uit zich als een verhoogde hartslag, vermoeidheid en bleekheid.
Verschillen tussen de vijfde en de zesde ziekte
De oorzaak van de zesde ziekte is het herpesvirus type 6 of 7, terwijl de vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het Parvo B19-virus. Kinderen met de vijfde ziekte hebben vaak minder koorts en algemene ziekteverschijnselen dan kinderen met de zesde ziekte.
Onderzoek en diagnose
de vijfde ziekte a is meestal zonder twijfel te herkennen aan de kenmerkende huiduitslag. Op de wangen en neus ontstaat een vlindervormige, roodheid van de huid. de huid kan gaan jeuken. Na 1 tot 2 dagen zijn er ook rode vlekken zichtbaar op de armen en benen, die continu kunnen veranderen. Na verloop van tijd veranderen de vlekken in lichtrode vlekjes die na een tijdje kunnen verdwijnen. De uitslag kan terugkeren bij blootstelling aan zonlicht, hitte, stress of lichamelijke inspanning.
In sommige gevallen wordt de ziekte echter helemaal niet gedetecteerd. Zelfs als deze kinderen geen van de typische symptomen vertonen, dragen ze het virus toch bij zich en vormen ze dus ook een risico op infectie voor anderen.
Behandeling van de vijfde ziekte
Er is geen behandeling voor de vijfde ziekte. De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door een virus en kan dus niet worden behandeld met antibiotica. De vijfde ziekte geneest vanzelf. Bij jeuk kun je zo nodig mentholpoeder op de huid aanbrengen. Als het kind zich onwel voelt, dan kun je paracetamol geven.
Neem contact op met de huisarts wanneer je zwanger bent of een verzwakt immuunsysteem hebt en getroffen wordt door de vijfde ziekte.
Prognose
De meeste kinderen herstellen snel en zonder complicaties. Na het doormaken van de ziekte heb je immuniteit ontwikkeld en zul je meestal niet weer geïnfecteerd raken.
Preventie
Er is geen vaccin voor de vijfde ziekte beschikbaar. Ook kan verdere verspreiding van het virus niet voorkomen worden, omdat tegen de tijd dat de kenmerkende huiduitslag optreedt de zieke voor zijn omgeving al niet meer besmettelijk is.
Video
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over vijfde ziekte, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
