Rosacea: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 28 februari 2024 by M.G. Sulman

Rosacea is de meest voorkomende huidziekte in het gezicht. De vier belangrijkste kenmerken van rosacea zijn roodheid, kleine uitgezette bloedvaatjes (couperose), bultjes (papels) en puistjes (pustels). De eerste roodheid van het gezicht verschijnt meestal vanaf het 20e tot 30e levensjaar. Voorstadia kunnen evenwel eerder plaatsvinden. De beginfase wordt ook wel couperose genoemd. Hierbij heb je last van oppervlakkige bloedvaatjes in het gezicht. Vrouwen en mannen worden in gelijke mate getroffen. Deze niet-besmettelijke, chronische inflammatoire huidziekte verloopt in fasen en kan verschillende gradaties van ernst hebben.

Wat is rosacea?

Rosacea is een chronische en inflammatoire huidziekte. Rosacea betekent letterlijk ‘rood als een roos’. Typische symptomen zijn roodheid, verwijde haarvaten en papels en pustels, vooral op het gezicht. De ogen kunnen worden aangetast door rosacea, bijvoorbeeld door een ontsteking. De ziekte is niet besmettelijk.

Bij wie komt het voor?

Rosacea komt evenveel voor bij mannen en vrouwen en heel soms bij kinderen. Bij mannen verloopt de ziekte meestal veel ernstiger. Rosacea ontstaat meestal rond het 30e levensjaar.

Symptomen van rosacea

Vier belangrijke kenmerken

De vier belangrijkste kenmerken van rosacea zijn:

• roodheid
• kleine uitgezette bloedvaatjes (couperose)
• bultjes (papels)
• puistjes (pustels)

Omdat rosacea zoveel tekenen en symptomen heeft, wordt rosacea ook wel onderverdeeld in 4 subtypes. Sommige mensen hebben meer dan één rosacea-subtype tegelijkertijd. Elk subtype vereist een andere behandeling.

Subtype 1: Roodheid van het gezicht, blozen, zichtbare bloedvaten

Symptomen zijn:

• blozen (flushes) en roodheid in het midden van het gezicht
• kleine uitgezette bloedvaatjes
• gezwollen huid
• de huid kan erg gevoelig zijn
• de huid kan steken en branden
• droge huid, ruwheid of schilfering

Dat er steeds kleine bloedvaatjes te zien zijn, heet ‘couperose’.

Subtype 2: Acne-achtige puistjes

Symptomen zijn:

• acne-achtige puistjes, meestal waar de huid erg rood is
• acne-achtige puistjes kunnen komen en gaan
• vettige huid
• de huid kan erg gevoelig zijn
• de huid kan branden en steken
• kleine uitgezette bloedvaatjes
• verhoogde rode plekken op de huid die plaques worden genoemd (erythemateuze gebieden rondom papels en pustels)

Subtype 3: Verdikkende huid

Rhinophyma is een variant of eindstadium van rosacea. Hoewel zeldzaam, kan rosacea ervoor zorgen dat de huid van de neus dikker wordt en een hobbelige textuur krijgt. Het ontstaat door het woekeren van bindweefsel en talgklieren in de huid. Wanneer dit gebeurt, wordt het rhinophyma genoemd. Het staat ook bekend als knobbelneus. Dit subtype is zeldzaam en treft met name mannen van 60 jaar en ouder.

De huid kan ook dikker worden op de kin, het voorhoofd, de wangen en de oren. Er verschijnen kleine uitgezette bloedvaatjes. Je poriën zien er groot uit en je hebt een vettige huid.

Subtype 4: Oulaire manifestaties van rosacea

Wanneer rosacea het oog aantast, wordt dit oculaire rosacea genoemd. De ogen kunnen een of meer van de volgende kenmerken hebben:

• droge, pijnlijke ogen en tranende ogen
• ogen branden of prikken
• jeukende ogen
• het gevoel alsof er zand in je ogen zit (het voelt korrelig aan)
• niet goed tegen licht en zonlicht kunnen
• wazig zien

Deze oogklachten kunnen komen door ontstekingen, zoals ontsteking van de oogleden (blefaritis), oogontsteking en ontsteking van het hoornvlies (keratitis).

Stadia van rosacea

Dermatologen hebben vier verschillende stadia vastgesteld:

Stadium 1: Pre-rosacea

De roodheid van je gezicht is in dit eerste stadium nog van voorbijgaande aard: het komt en gaat. Het kan beginnen door verschillende triggers, waaronder intensieve training; pittig of gekruid voedsel; hete drankjes; alcoholische dranken of overmatige blootstelling aan zonlicht. In fase 1 kan de aanvankelijke roodheid van het gezicht in de loop van de tijd komen en gaan, van weken tot maanden. Het kan op zonnebrand lijken, en de roodheid verschijnt als gevolg van een teveel aan bloed dat snel door de bloedvaten van het gezicht stroomt, die groter en groter worden om de verhoogde bloedstroom aan te kunnen.

Stadium2: Milde rosacea

Stadium 2 is het punt waarop de bloedvaten in het gezicht die waren vergroot om de verhoogde bloedstroom aan te kunnen, open blijven. Als gevolg daarvan houdt de roodheid langer aan dan voorheen. Er is dan sprake van erytheem. Dat is de medische term voor een rode kleurverandering van de huid, ontstaan als gevolg van vaatverwijding. De aanhoudende roodheid begint meestal op de wangen. In een later stadium kan deze roodheid zich uitbreiden naar neus, kin en voorhoofd. De huid van je gezicht wordt zo gevoelig dat er bij het aanbrengen van make-up of lotion een onaangenaam branderig gevoel kan ontstaan. Op sommige plekken kan de huid erg droog worden.

Stadium 3: Matige rosacea

In deze fase houdt de rosacea dagen of weken aan zonder te verdwijnen. Het wordt permanent. Structurele schade aan de bloedvaten in het gezicht zal zijn opgetreden, mogelijk in verschillende mate. De bloedvaten die het zwaarst beschadigd zijn, kunnen chronisch ontstoken raken en uitzetten, wat op het gezicht – met name de wangen – zichtbaar wordt als rode lijnen die teleangiëctasieën worden genoemd. Teleangiëctasieën zijn kleine bloedvaatjes (capillairen) die blijvend verwijd zijn. Deze vaatjes zitten net onder je huid. Bultjes (papels) en puistjes (pustels) kunnen ook verschijnen.

Stadium 4: Ernstige rosacea

Dit is het meest vergevorderde stadium, waarbij je last kan krijgen van aangezichtspijn, branderig gevoel, intens blozen, zwelling en ontsteking door clusters van papels en puistjes. De gezichtshuid is nu dieprood en de schade aan de bloedvaten is ernstig. In stadium 4 van rosacea kan ongeveer 50 procent van de personen oogproblemen hebben ontwikkeld.

Een mogelijk groot probleem dat ernstige rosacea kan veroorzaken, is rhinophyma of een knobbelneus. Het is anno 2024 niet precies bekend waarom, maar dit bijzonder moeilijke aspect van fase 4 komt aanzienlijk vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, bij wie het vrij zeldzaam is.

Complicaties

Enkele van de complicaties van rosacea zijn:

• Rhinophyma (knobbelneus): de huid van de neus wordt ernstig rood, gezwollen en vlezig. Dit wordt veroorzaakt door de vergroting van de talgklieren. Sommige mannen zijn vatbaar voor deze complicatie.
• Oogklachten: bij bijna de helft van de rosacea-patiënten zijn de ogen betrokken bij de progressie van de ziekte.

Oorzaak van rosacea

Combinatie van factoren

De oorzaak van rosacea is anno 2024 onbekend, maar het kan te wijten zijn aan een overactief immuunsysteem, erfelijkheid (genetische factoren), omgevingsfactoren of een combinatie hiervan. Rosacea wordt niet veroorzaakt door slechte hygiëne en is niet besmettelijk.

Huidmijten

Wat zeker is, is dat rosacea wordt veroorzaakt door een ontsteking. Deze ontsteking wordt veroorzaakt door de mijt ‘demodex folliculorum’, een soort parasiet die leeft op mensen. Mensen met rosacea hebben meer demodex op hun huid zitten.

Misplaatste immuunrespons

De ontsteking van de huid is het gevolg van een misplaatste immuunrespons. Antimicrobiële eiwitdeeltjes, de zogenaamde cathelicidine-peptiden, maken deel uit van het immuunsysteem en zijn verantwoordelijk voor de vaatgroei. Normaal gesproken zijn de peptiden bedoeld om binnenkomende ziekteverwekkers te bestrijden, maar ze veroorzaken sommige huidinfecties.

Ontstoken zenuwen

Ontstoken zenuwen in het gezicht spelen ook een rol bij het ontstaan van rosacea. Normaal gesproken regelen de zenuwen de bloedvaten, waardoor ze breed of smal worden, afhankelijk van de temperatuur. Deze communicatie is verstoord bij mensen met rosacea. Dit betekent bijvoorbeeld dat bloedvaten zich bij bepaalde prikkels verwijden, maar daarna niet meer volledig samentrekken.

Darmaandoeningen

Ook darmziekten lijken vreemd genoeg een rol te spelen bij het ontstaan ​​van rosacea. Uit een Deens onderzoek blijkt dat de getroffenen veel vaker last hebben van ziekten van het spijsverteringskanaal.¹Weiss E, Katta R. Diet and rosacea: the role of dietary change in the management of rosacea. Dermatol Pract Concept. 2017 Oct 31;7(4):31-37. doi: 10.5826/dpc.0704a08. PMID: 29214107; PMCID: PMC5718124. Deze omvatten het prikkelbaredarmsyndroom, chronische inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of bacteriële overgroei (SIBO: Small Intestinal Bacterial Overgrowth) van de dunne darm en Helicobacter pylori-kolonisatie. Het is deze darm-hersen-huid-as die de interactie kan verklaren tussen darmklachten en de huidklachten. Het is van invloed op de ziekteactiviteitdoor veranderingen in het aangeboren en verworven immuunsysteem. Alcohol of gekruid voedsel kan bijvoorbeeld het darmmicrobioom aantasten en een opflakkering van rosacea veroorzaken.

Triggers

Verder zijn er gunstige factoren voor rosacea: intensieve blootstelling aan de zon, sterke temperatuurschommelingen, de consumptie van koffie, thee, alcohol of pittig eten en ook (aanhoudende) stress kunnen een uitbraak bevorderen.

Rosacea lijkt ook in families voor te komen.

Risicofactoren

Iedereen kan rosacea ontwikkelen. Maar het is waarschijnlijker dat je het ontwikkelt als je:

• van het vrouwelijke geslacht bent
• een huid hebt die gemakkelijk verbrandt in de zon
• ouder bent dan 30 jaar
• rookt
• een familiegeschiedenis hebt van rosacea

Onderzoek en diagnose

Rosacea kan meestal op het oog worden gediagnosticeerd. Daarnaast vraagt ​​de behandelend arts naar je medische geschiedenis en factoren die het ontstaan ​​van de huidziekte kunnen bevorderen.

In zeldzame gevallen wordt ook een biopsie uitgevoerd om andere ziekten zoals lupus erythematosus (SLE), acne vulgaris of clowseczeem uit te sluiten.

Behandeling van rosacea

Zelfzorg en medische behandeling

Ofschoon rosacea anno 2024 nog niet genezen kan worden, kan de aandoening met de juiste behandeling wel onder controle gehouden worden. Een langdurige behandeling is meestal noodzakelijk, hoewel er perioden kunnen zijn waarin je klachten verbeteren en je de behandeling tijdelijk kunt stopzetten. Behandeling bestaat vaak uit een combinatie van zelfzorgmaatregelen en medicatie, zoals:

• het vermijden van bekende triggers: bijvoorbeeld het vermijden van dranken die alcohol of cafeïne bevatten
• crèmes en gels: medicijnen die rechtstreeks op de huid worden aangebracht om vlekken en roodheid te verminderen
• orale medicatie: tabletten of capsules die kunnen helpen bij het opruimen van meer ernstige plekken, zoals orale antibiotica
• In sommige gevallen kan behandeling met laser en intens gepulseerd licht (IPL) nuttig zijn. Hierbij worden lichtstralen op de zichtbare bloedvaten in de huid gericht om ze te verkleinen en minder zichtbaar te maken.

Voeding

Hoewel verder onderzoek op dit gebied anno 2024 nodig is, zijn maatregelen ter ondersteuning van een gezond darmmicrobioom, waaronder de consumptie van een vezelrijk (prebiotisch) dieet, zinvol.²Weiss E, Katta R. Diet and rosacea: the role of dietary change in the management of rosacea. Dermatol Pract Concept. 2017 Oct 31;7(4):31-37. doi: 10.5826/dpc.0704a08. PMID: 29214107; PMCID: PMC5718124.

Voedingsmiddelen met veel vezels vormen de beste bron van prebiotica. Prebiotica is een verzamelnaam voor de ‘voeding’ ten behoeve van de goede darmbacteriën. Een prebiotische voedingslijst die van nature rijk is aan vezels, bestaat uit fruit, groenten, volle granen, bonen, erwten, knoflook en uien.

Prognose

Rosacea kan weliswaar niet genezen worden, maar je kunt het onder controle krijgen met de juiste aanpak. Rosacea beïnvloedt iedereen anders en het kan enige tijd duren om erachter te komen hoe je het beste met deze vervelende aandoening om kunt gaan. De beste manier om een uitbraak te voorkomen, is door samen met je arts een behandelplan op maat op te stellen en de triggers te vermijden.

Preventie

Aangezien de oorzaak van rosacea anno 2024 niet bekend is, kan de aandoening niet worden voorkomen. Mensen met rosacea kunnen echter de klachten in toom houden door de leefstijl- en omgevingsfactoren te identificeren en te vermijden die rosacea-opflakkeringen veroorzaken. Sommige triggers zijn onder meer:

• blootstelling aan zon/wind
• emotionele stress
• warm/koud weer
• inspannende oefeningen
• alcoholgebruik
• warme baden/dranken
• pittig en gekruid voedsel

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over rosacea of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.