Gebroken heiligbeen: oorzaken, symptomen en behandeling

Last Updated on 21 maart 2024 by M.G. Sulman

Het heiligbeen is het grootste bot van de wervelkolom. Het staat ook bekend als ‘os sacrum’.  Een gebroken heiligbeen treedt meestal op door een trauma of door een stressfractuur. Dit laatste komt vaak voor bij overbelasting bij atleten en militairen. Het gaat hierbij doorgaans om een ritmische, repeterende, submaximale belasting, waardoor het bot uiteindelijk bezwijkt.¹Peris P. Stress fractures. Best Pract Res Clin Rheumatol. 2003;17:1043-61. Het kan zich ook voordoen bij ouderen als gevolg van osteoporose, ook wel botontkalking genoemd.  Vanwege de dichtheid van zenuwen die door het heiligbeen gaan, kan een breuk in dit gebied gepaard gaan met zenuwschade. Dit kan op zijn beurt ernstige neurologische gevolgen hebben.

Een gebroken heiligbeen

Wat is het heiligbeen?

Het heiligbeen (os sacrum) is het voorlaatste deel van de wervelkolom. Het bestaat uit vijf samengegroeide wervels, die samen één groot, sterk en stijf bot vormen. Deze heeft een wigvorm: hij is breed en dik aan de bovenkant en wordt smal en dun aan de onderkant. Het heiligbeen is naar achteren gebogen. Deze natuurlijke achterwaartse kromming staat bekend als ‘kyfose’.

Wat is een gebroken heiligbeen?

Een gebroken heiligbeen is een breuk in het lage deel van de wervelkolom aan de achterkant van de bekkenring tussen de twee heupbeenderen.

Synoniemen

Een gebroken heiligbeen staat ook bekend als os sacrum fractuur of heiligbeenfractuur.

Oorzaken van een heiligbeenfractuur

Een heiligbeenbreuk ontstaat vaak wanneer er voortdurend druk op het bot wordt uitgeoefend. Zwakke botten zijn bijzonder vatbaar voor breuken, meestal langs de wervelkolom. Andere oorzaken van een gebroken heiligbeen zijn onder meer:

• trauma, vaak door een auto-ongeval (maar ook bij een simpele val kan het heiligbeen al vrij eenvoudig breken, zeker als met het ouder worden het bot brozer wordt)
• constante stress of druk op de ruggengraat
• krachtige fysieke sporten of activiteiten
• intensieve militaire training
• aandoeningen die een vermindering van de botdichtheid (osteoporose) veroorzaken

Er zijn verschillende factoren die invloed kunnen hebben op de kans dat je osteoporose krijgt of dat het erger wordt:

• leeftijd ≥ 50 jaar (met het voortschrijden der jaren wordt het bot brozer: osteoporose)
• ondergewicht (BMI < 20 kg/m²of gewicht < 60 kg)
• een vader of moeder met een heupfractuur (erfelijk bepaalde risicofactor)
• medicatie die de botdichtheid vermindert
• ziekten die de botdichtheid verminderen
• weinig lichaamsbeweging
• roken
• Alcohol (>2 glazen/dag)²De fysiotherapeut. Osteoporose. https://defysiotherapeut.com/aandoeningen-en-klachten/osteoporose/ (ingezien op 20-10-2022)

Een gebroken heiligbeen komt vaak voor als er verschillende factoren bij betrokken zijn, waaronder:

• het beoefenen van sporten met een hoge impact, bijvoorbeeld hardlopen, voetballen, rugby, bergsporten, tennissen, dansen of intensieve aerobics
• gewichtheffen
• het hebben van osteoporose
• radiotherapie hebben ondergaan
• het hebben van artritis

Symptomen van een breuk in het heiligbeen

Een fractuur in het heiligbeen kan verschillende symptomen veroorzaken, waaronder:

• flinke pijn in het bekkengebied (bekkenpijn)
• pijn aan onderrug, billen en heup (lage rugpijn, bilpijn en heuppijn)
• pijn aan de voorkant van de dij en lies (dijpijn en liespijn)
• blauwe plekken en zwelling rond het sacrale gebied
• veranderingen in de darm- en blaasfunctie
• seksuele disfunctie
• zwakte van de benen
• het erger worden van pijn tijdens fysieke activiteiten of lichamelijke oefeningen

Onderzoek en diagnose

Om te bepalen of je heiligbeen gebroken is, zal de arts informeren naar je klachten en je medische geschiedenis doornemen. Bij een lichamelijk onderzoek kan de arts gezwollen of gevoelige gebieden identificeren. Een röntgenfoto van het gebied zal de arts helpen een stressfractuur te bevestigen, of, als de röntgenfoto onduidelijk is, kunnen de volgende beeldvormende onderzoeken worden aangevraagd:

• een botscan
• MRI-scan
• CT-scan

Behandeling van een gebroken heiligbeen

Rust en pijnmedicatie

Omdat het heiligbeen moeilijk te bereiken is, zijn pijnbestrijding middels medicatie en rust vaak de enige behandelingsmogelijkheden. Als de pijn niet afneemt of de breuk ernstig is, kan een operatie worden overwogen om het bot te versterken.

Operatieve ingreep

In zeldzame gevallen kan een operatie nodig zijn om het bot te laten genezen. Bij ernstige fracturen wordt een pin in het gebroken bot gestoken waarbij de uiteinden bij elkaar gebracht worden ten behoeve van een juiste uitlijning. Afhankelijk van de grootte van de breuk, kan een rugbrace nodig zijn. Een dergelijke brace stabiliseert de rug en zorgt ervoor dat je minder pijn hebt. Tevens wordt de houding van de rug verbeterd. Hierdoor zal je sneller herstellen.

Revalidatie

Een gebroken heiligbeen vereist allereerst een periode van bedrust. Op een gegeven ogenblik kun je beginnen met lichte oefeningen onder begeleiding van een fysiotherapeut. Je ondergaat dan een periode van niet-dragend naar gedeeltelijk dragend totdat geadviseerd wordt om op volledig gewicht te gaan staan. Tijdens de eerste weken tot 12 maanden kan een rolstoel, krukken of een rollator nodig zijn ter ondersteuning.

Preventie

De belangrijkste preventie is het verkleinen van de kans dat je valt door aanpassingen in het huis, sportbeoefening, het gebruik van een rollator (indien nodig) en andere maateregelen. Preventie van osteoporose is gericht op de opbouw van sterke botten en het behoud ervan, door:

• voldoende bewegen (indien je je botten goed belast door beweging, gaat je lichaam vanzelf werken aan de verbetering van de botstructuur en de botmassa)
• niet roken (het risico op zwakke botten wordt hoger als je rookt, aangezien roken botontkalking veroorzaakt)
• het innemen van voldoende calcium en vitamine D (calcium heb je nodig voor de botten en vitamine D zorgt ervoor dat je calcium en fosfaat uit voedsel kunt opnemen)

Video over gebroken heiligbeen

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een gebroken heiligbeen. Of tips geven over hoe om te gaan met een heiligbeenbreuk. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.