Last Updated on 7 april 2023 by M.G. Sulman
Een beenzweer, of open been (medische term is ulcus cruris), is een wond op het onderbeen die niet goed wil genezen. Het is een wond in de huid van het been, waardoor lucht en bacteriën in het onderliggende weefsel kunnen komen. Dit wordt meestal veroorzaakt door een verwonding, vaak een klein wond, die de huid beschadigt. Bij de meeste mensen zal zo’n blessure binnen een week of twee zonder problemen genezen. Zo’n slecht genezende wond ontstaat dus vaak door onvoldoende doorbloeding van de huid. de boosdoener is veelal een langdurige stoornis in de bloedafvoer van de benen.
Wat is een beenzweer?
Beenzweren zijn niet-genezen zweren of open wonden op de benen. Zonder behandeling kunnen dit soort zweren steeds terugkeren. Een beenzweer wordt meestal veroorzaakt door een slechte bloedsomloop en onvoldoende doorbloeding van de huid. Dit kan komen door meerdere aandoeningen. Deze wonden komen vaker voor bij vrouwen, maar ze kunnen zowel mannen als vrouwen van elke leeftijd treffen. Als ze vroeg worden behandeld, kan een open been genezen zonder verdere complicaties.
Oorzaken van een open been
Niet goed functionerende aderen
Het meest voorkomende onderliggende probleem dat een open been veroorzaakt, zijn slechte beenaderen. Andere oorzaken, waaronder diabetes en reumatoïde artritis en enkele zeldzame aandoeningen, zijn goed voor ongeveer 5% van de beenzweren.
Ontstaansmechanisme
Een beenzweer kan ontstaan als de aderen in je benen niet meer goed functioneren, doordat de wand van de aderen slapper wordt en de kleppen niet meer goed sluiten. In het binnenste van de aderen zitten kleppen die ervoor zorgen dat het bloed maar één richting op kan stromen. Als deze kleppen niet goed functioneren blijft het bloed dat naar boven richting het hart moet stromen als het ware in je benen staan. Dit zorgt voor een verhoogde druk. Door de hogere druk rekt de ader uit (spataders) en er kan vocht door de aderwand lekken. het resultaat is vocht in de benen en dus gezwollen benen. Spataderen en vocht in de benen kunnen een voorbode zijn van een beenzweer. Dit verzwakt de huid van de onderbenen en zorgt voor jeuk. Soms zijn er bruine of harde plekken zichtbaar op de huid. Er kan gemakkelijk een scheurtje in de huid ontstaan. Er is dan een open been ontstaan: een niet (goed) genezende wondje of zweer aan het onderbeen.
Symptomen van beenzweren
Symptomen van een beenzweer zijn onder meer:
- bij een open been zit er een wond op het onderbeen, dikwijls aan de voorkant
- een verzonken, asymmetrisch en grillig gevormde wond
- de randen van de zweer zijn duidelijk te onderscheiden van de omringende huid
- de omringende huid is intact, maar ontstoken
- de omringende huid kan gepigmenteerd, verhard of eeltig zijn
- er kan zwarte, afgestorven huid te zien zijn rond de wond
- vocht / geelachtig wit exsudaat (pus)
- onaangename geur
- pijn, vooral tijdens het staan
Risicofactoren
Een aantal verschillende factoren die het risico op een beenzweer verhogen, zoals:
- leeftijd: perifere circulatie (het netwerk van arteriën dat bloed van het hart naar de organen brengt) wordt minder efficiënt met het ouder worden
- spataderen: verwijde bloedvaten in de benen die ontstaan als de kleppen in de aders niet goed sluiten en er bloed terugstroomt
- roken: het is bekend dat nicotine de bloedvaten vernauwt
- perifeer arterieel vaatlijden: een vaatvernauwing of afsluiting in de slagader(s) naar het been waardoor minder of zelfs geen bloed in het been komt
- bepaalde aandoeningen, zoals diabetes en artritis
- weinig lichaamsbeweging
- vaak en lang stilstaan
- decubitus (doorliggen): mensen die bedlegerig zijn, lopen het risico op decubitus, dit zijn drukplekken die worden veroorzaakt door constante druk of wrijving
- medicatie: sommige cardiovasculaire medicijnen kunnen bijdragen aan beenoedeem (zwelling door ophoping van vocht) en veranderde bloedsomloop
Onderzoek en diagnose
De arts zal vragen stellen over de klachten die je ervaart en een lichamelijk onderzoek uitvoeren. Ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Heb je diabetes, spataderen of lijdt je aderafwijkingen?
Vaak kan uw arts onderscheid maken tussen een open been en een gewone zweer door er gewoon naar te kijken. Het voelen kloppen van de beenslagaderen of het meten van de bloeddruk daarin is vaak al voldoende om een aanvoerstoornis in het slagaderlijke systeem uit te sluiten. Soms is aanvullend onderzoek nodig: bij problemen van de aders kan een echo van het been worden gedaan (zogeheten duplexonderzoek) om inwendige spataders op te sporen.
Behandeling van beenzweren
Het behandelen van een open been is cruciaal om pijn te verlichten, infectie te voorkomen en te voorkomen dat de wond groter wordt.
Bijkomende infectie behandelen
Als er pus uit de zweer loopt, is er waarschijnlijk sprake van een infectie. Een open wond heeft een verhoogd risico om geïnfecteerd te raken. Een infectie is nadelig voor de wondgenezing. Infecties worden behandeld met antibiotica om verdere complicaties te voorkomen.
Zwachtelen
Een zwachtel is een lange smalle strook elastisch textiel die om het getroffen gebied heen wordt gewikkeld, om zo vochtophoping te verminderen. Het doel van het zwachtelen is het verhogen van de druk op je onderbeen. De arts kan ook een zalf voorschrijven om op de zweer aan te brengen.
Andere maatregelen
Andere maatregelen zijn: genoeg lopen en bewegen, de benen hoogleggen en elastische steunkousen. Zodra de wond is genezen, dien je langdurig elastische steunkousen te blijven dragen.
Medicatie
Pentoxifylline kan worden voorgeschreven om de bloedsomloop in uw benen te verbeteren. Pentoxifylline zorgt dat het bloed gemakkelijker door de bloedvaten stroomt. De arts kan ook aspirine aanbevelen om bloedstolsels in de benen te voorkomen. Paracetamol helpt tegen de pijn.
Prognose
Ter voorkoming van een recidief (terugkeer) van de beenzweer, is het uitermate belangrijk dat de onderliggende aandoening of stoornis wordt aangepakt en behandeld. Ook kunnen leefstijlveranderingen nodig zijn. Mogelijke opties zijn behandeling van spataderen, stoppen met roken, het verbeteren van je dieet en regelmatige lichaamsbeweging (zoals 30 minuten wandelen per dag). Vermijd hete baden en te lang stilzitten. Het kan helpen om de benen vaak hoog te leggen en elastische steunkousen te dragen. Diabetici moeten streven naar een optimale controle van hun bloedsuikerspiegel en bijzondere zorg voor hun voeten. Diabetes kan immers leiden tot vaatproblemen in je benen en voeten.
Preventie
Het beheersen van risicofactoren kan helpen voorkomen dat zweren zich ontwikkelen of erger worden. Hier zijn enkele manieren om risicofactoren te verminderen of te elimineren:
- niet roken of stoppen met roken
- je bloeddrukwaarden onder controle houden
- je cholesterolwaarde en triglyceridenspiegels onder controle houden door veranderingen aan te brengen in je dieet en (indien nodig) cholesterolverlagers in te nemen
- beperk je inname van natrium (zout)
- beheer je diabetes en andere gezondheidsproblemen, indien van toepassing
- iedere dag bewegen en wandelen
- handhaaf ene gezond gewicht / afvallen als je te zwaar bent
- slijk indien nodig aspirine om bloedstolsels te voorkomen
Video over been- en voetzweren
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een beenzweer, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
