Last Updated on 14 april 2023 by M.G. Sulman
Ciguatera-visvergiftiging is een zeldzame aandoening die optreedt als gevolg van de inname van bepaalde besmette tropische en subtropische vissen. Het is een vorm van voedselvergiftiging. Voedselvergiftiging ontstaat door giftige stoffen in voedsel. Bij inname van bepaalde (sub-)tropische vissen kan het toxine ciguatoxine, dat in hoge concentraties aanwezig is in deze besmette vissen, je spijsverteringsstelsel, spierstelsel en/of neurologische systeem aantasten. Meer dan 400 verschillende soorten vissen zijn geïdentificeerd als oorzaak van ciguatera-visvergiftiging, waaronder veel vissen die normaliter als eetbaar worden beschouwd, zoals barracuda, de rode snapper en de zeebaars. Deze vissen bewonen meestal laaggelegen kustgebieden of koraalriffen in tropische of subtropische gebieden. Ciguatoxine heeft geen smaak of geur en kan niet worden vernietigd door het koken van de vis. Er is geen specifieke behandeling voor ciguatera-visvergiftiging als deze eenmaal optreedt.
Wat is ciguatera-visvergiftiging?
Ciguatera-visvergiftiging is een door voedsel overgedragen ziekte. Dat is een ziekte die wordt veroorzaakt door levensmiddelen of dranken die zijn besmet met toxinen of schadelijke microben (bijv. bacteriën, virussen). In dit geval gaat het om het eten van rifvissen waarvan het vlees is verontreinigd met bepaalde gifstoffen (toxinen), namelijk ‘ciguatoxine’. Van dergelijke vissen wordt gezegd dat ze ciguatoxisch zijn.
Oorzaak
Ciguatera-visvergiftiging wordt veroorzaakt door een toxine (ciguatoxine) dat in bepaalde periodes van het jaar in tropische of subtropische vissen wordt aangetroffen. Dit is een toxine geproduceerd door bepaalde dinoflagellaten die op koraalriffen en in tropische kustgebieden leven. Dinoflagellaten vormen een bijzondere groep eencelligen. Zij vormen een belangrijk onderdeel van plankton. Terwijl lokale vissen zich voeden met dit organisme, hoopt toxine zich in hun lichaam op. Uiteindelijk kan dit leiden tot een ciguatera-visvergiftiging wanneer mensen de ciguatoxische vis consumeren.
Het toxine is geurloos en smaakloos en koken vernietigt het toxine niet. Geen enkele bekende kookmethode kan het ciguatoxine in besmette vis vernietigen. Het is mogelijk dat meer dan één vorm van het toxine in een vis aanwezig is.
Symptomen van ciguatera-visvergiftiging
Verschijnselen
Symptomen van ciguatera-visvergiftiging zijn onder meer:
- diarree
- misselijkheid
- braken
- spierpijn
- gewrichtspijn
- gevoelloosheid en tintelingen van de lippen, de tong en de keel
- tintelingen
- buikpijn / buikkrampen
- duizeligheid
- (intense) jeuk
- droge mond
- metaalsmaak in de mond
- algehele zwakte / algehele malaise
- koude allodynie: hierbij treedt een verandering van de temperatuurwaarneming op, waarbij het aanraken van koude oppervlakken een abnormaal of brandend gevoel oplevert
- wazig zien
- overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
Ernstige gevallen
Ernstige gevallen van ciguatera-vergiftiging kunnen leiden tot kortademigheid, speekselvloed, tranende ogen, koorts, koude rillingen, huiduitslag, jeuk en verlamming. Bradycardie een hartslag lager dan 60 slagen per minuut), coma en lage bloeddruk (hypotensie) kunnen optreden. Overlijden door vergiftiging is zeldzaam (minder dan 0,5 % van de gevallen).
Verloop
Het begin van de symptomen varieert met de hoeveelheid toxine die wordt gegeten van een half uur tot maximaal twee dagen. De diarree kan tot vier dagen aanhouden. Sommige symptomen kunnen een paar weken tot maanden aanhouden. Hartproblemen zoals een trage hartslag en lage bloeddruk kunnen ook voorkomen.
Onderzoek en diagnose
Het verantwoordelijke toxine is geur- en smaakloos. Dit betekent dat het niet mogelijk is om op het uiterlijk of de smaak te beoordelen of de vis giftige stoffen bevat.
De diagnose wordt gesteld op basis van een vraaggesprek met de arts: je klachten, het tijdsverloop, het eten van rifvis en de uitsluiting van andere diagnoses die de oorzaak kunnen zijn van de symptomen. Ciguatera-visvergiftiging heeft symptomen gemeen met paralytische en neurotoxische schelpdiervergiftigingen, scombroïde-intoxicatie veroorzaakt door het eten van vis met een hoge concentratie histamine- en kogelvistoxiciteit, botulisme, enterovirus 71 en bacteriëmie, evenals vergiftiging door organofosfaatpesticiden (een organofosfaat-bestrijdingsmiddel is een pesticide op basis van organofosforverbindingen), eosinofiele meningitis (hersenvliesontsteking), multiple sclerose (MS) en andere neurologische aandoeningen.
De huidige gouden standaarddiagnose van ciguatera-visvergiftiging omvat de bevestiging van het toxine ciguatoxine in de geconsumeerde vis door middel van laboratoriumonderzoek. Ook ondersteunen meerdere ziektegevallen die dezelfde vis consumeren en dezelfde klachten ervaren, de diagnose.
Behandeling van voedselvergiftiging door het eten van vis
Er is geen specifieke behandeling voor ciguatera-visvergiftiging als deze eenmaal optreedt. Mannitol (een osmotisch diureticum) kan worden overwogen, maar het bewijs dat het gebruik ervan ondersteunt, is niet erg sterk. Gabapentine of amitriptyline kunnen worden gebruikt om enkele van de symptomen te behandelen. Gabapentine brengt overprikkelde zenuwen in de hersenen tot rust. Amitriptyline vermindert (zenuw)pijnklachten. NSAID’s en paracetamol kunnen pijn verminderen
Er is geen specifiek tegengif beschikbaar voor ciguateratoxine. Sommige artsen bevelen gastro-intestinale decontaminatie met actieve kool aan. Actieve kool kan het toxine absorberen als het 3 tot 4 uur na inname wordt gegeven.
Zorg voor voldoende hydratatie. Intraveneuze vloeistoffen kunnen nodig zijn voor oncontroleerbare misselijkheid en braken.
Vermijd alcohol, vis, noten en notenolie na blootstelling aan ciguatera-toxine, omdat deze terugkerende symptomen kunnen veroorzaken.
Prognose
De acute symptomen van ciguatera-visvergiftiging verdwijnen over het algemeen binnen enkele dagen. Neurologische symptomen kunnen echter enkele maanden aanhouden. Sommige mensen ervaren een abnormaal lage bloeddruk bij het opstaan vanuit een zittende positie. Dit fenomeen staat bekend als ‘orthostatische hypotensie’. Er zijn mensen die jaren later nog altijd ervaren dat zij niet op hun oude energieniveau zitten. En snel overprikkeld en moe zijn.
In ernstige gevallen kunnen er ademhalingsmoeilijkheden (dyspnoe) en spierverlamming optreden. In deze ernstige gevallen kunnen binnen 24 uur levensbedreigende complicaties optreden: abnormaal trage hartslag, ademstilstand, convulsies en/of coma.
Preventie
Preventieve maatregelen zijn onder meer:
- het niet eten van rifvissen
- het niet eten van risicovolle vissen, zoals barracuda, murene, rode snapper, tandbaars en zeebaars
- het niet eten van vissenlever, kuit of vissenkoppen
Koken, drogen, zouten of invriezen doodt het gif niet dat ciguatera-visvergiftiging veroorzaakt.
Video
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over ciguatera-visvergiftiging. Of tips geven over hoe om te gaan met de symptomen van voedselvergiftiging door het eten van vis. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
