Last Updated on 19 april 2023 by M.G. Sulman
Bij een gebroken enkel of enkelfractuur is er een breuk opgetreden in het bot. Je kunt een gebroken enkel krijgen door het verdraaien van je enkel als gevolg van een simpele misstap of val, of door een direct trauma tijdens bijvoorbeeld een auto-ongeluk. De ernst van een gebroken enkel varieert. Breuken kunnen variëren van kleine scheurtjes in je botten tot breuken die je huid doorboren. Het bot kan breken op één of meerdere plaatsen. Er kunnen ook ligamenten beschadigd zijn. De enkelbanden houden de enkelbotten en het gewricht op hun plaats. De behandeling van een gebroken enkel hangt af van de plek en ernst van de botbreuk. Een ernstig gebroken enkel kan een operatie vereisen om platen, staven of schroeven in het gebroken bot te plaatsen om de enkel in de juiste positie te brengen. Mensen van alle leeftijden kunnen een gebroken enkel oplopen.
Wat is een gebroken enkel?
Een gebroken enkel wordt ook wel een enkelbreuk genoemd. Dit betekent dat er een breuk is opgetreden in een meer van de botten waaruit het enkelgewricht bestaat. Een gebroken enkel kan variëren van een simpele breuk in één bot tot meerdere breuken. Des te meer botten er zijn gebroken, des te instabieler de enkel wordt.
Symptomen van een gebroken enkel
Omdat een ernstige enkelverstuiking hetzelfde kan aanvoelen als een gebroken enkel, moet elke enkelblessure door een arts worden beoordeeld. Veel voorkomende symptomen van een gebroken enkel zijn:
- onmiddellijke en hevige pijn aan de enkel (bij belasten)
- zwelling van de enkel
- kneuzingen / blauwe plekken
- gevoelig bij aanraking
- geen gewicht op de aangedane voet/enkel kunnen zetten
- misvorming van het enkelgewricht (afwijkende stand van de enkel), vooral als het enkelgewricht ook ontwricht is
In tegenstelling tot de meeste enkelbandletsels, kun je met een gebroken enkel er meestal niet meer op staan of lopen.
Oorzaken van een gebroken enkel
Enkelverstuikingen en enkelfracturen hebben vergelijkbare oorzaken. Beide letsels kunnen worden veroorzaakt door een acuut trauma zoals een auto-ongeluk of sportongeval of door een val. Het ontstaat door mechanisch geweld van buitenaf zoals een klap of stoot, door verdraaiing van het bot of door het verzwikken van de enkel. Hierbij kan er een scheurtje in het bot optreden en in het ergste geval een volledige verbrijzeling.
Ouderen lopen een groter risico op een enkelfractuur, omdat hun botten minder soepel zijn dan die van kinderen.
Video: enkel gebroken op trampoline
Stabiele en instabiele enkelfracturen
Een enkelfractuur is ofwel stabiel (de beweging van de talus is onveranderd) of instabiel (de talus beweegt niet op een normale manier). De talus of spongbeen is een bot van de enkel dat bij mensen voornamelijk het scheenbeen verbindt met de voet. Een instabiele breuk houdt in dat het gewricht niet in een symmetrische positie wordt gehouden. Wanneer een enkelfractuur instabiel is, kan een meer invasieve behandeling nodig zijn. Een instabiele enkelfractuur wordt bij voorkeur operatief behandeld. Met behulp van metalen platen, pinnen of schroeven kan de enkel gerepareerd worden. Daarna kan er gekozen worden voor een gipsspalk. Bij een stabiele breuk zitten de botstukken netjes op hun plaats en word je in het gips gezet.
Bij beide soorten breuken mag de enkel 6-8 weken niet worden belast.
Onderzoek en diagnose
Anamnese en lichamelijk onderzoek
Na het bespreken van je medische geschiedenis, symptomen en hoe de breuk is ontstaan, zal de arts je enkel, voet en onderbeen zorgvuldig onderzoeken.
Beeldvormingsonderzoek
Bij vermoeden van een enkelbreuk, kan de arts beeldvormend onderzoek laten verrichten. Vaak zal de arts röntgenfoto’s laten maken. Röntgenfoto’s kunnen laten zien of het bot gebroken is en of er verplaatsing van de botstukken is opgetreden. Het kan ook laten zien hoeveel stukjes gebroken bot er zijn. Er kunnen röntgenfoto’s worden gemaakt van het been, de enkel en de voet om er zeker van te zijn dat er geen andere verwoningen zijn opgetreden.
Behandeling van een gebroken enkel
Niet-operatieve behandeling
Voor welke behandeling wordt gekozen hangt af van de uitlijning van de botten en de stabiliteit van het enkelgewricht. Het doel is om de botten zo perfect mogelijk te laten genezen om eventuele resterende instabiliteit of slechte uitlijning van het bot te voorkomen. Een afwijking van slechts twee millimeter in het enkelgewricht kan al leiden tot artrose. Slechts kleine standsveranderingen van dit gewricht kunnen op langere termijn grote gevolgen hebben voor de belasting van het kraakbeen met artrose als gevolg. Bij artrose verandert het kraakbeen in een gewricht. Dit kan pijn en stijfheid van het gewricht tot gevolg hebben. Bepaalde milde enkelbreuken, dus stabiel en zonder verplaatsing, kunnen niet-chirurgisch worden behandeld met een spalk, gipsverband of een ander beschermend hulpmiddel zoals een wandelschoen. Sommige patiënten kunnen mogelijk onmiddellijk lopen terwijl ze een steun dragen, terwijl anderen aangewezen zijn op krukken om het gewicht op de enkel te beperken.
Operatieve behandeling
Voor meer ernstige fracturen waarbij botten of botfragmenten niet goed zijn uitgelijnd, is een chirurgische ingreep nodig. Dit is het geval wanneer je enkel op meerdere plaatsen is gebroken. Een operatie kan ook nodig zijn als de breuk is verplaatst en de ‘vork’ van de enkel niet meer in lijn staat. Dit hoeft vaak niet acuut te gebeuren, zeker niet als de enkel nog opgezwollen is. Vaak krijg je eerst tijdelijk gips zodat de zwelling in de enkel kan afnemen.
Hersteltijd van een gebroken enkel
Het duurt ongeveer zes weken voordat botten genezen. Het kan langer duren voordat ligamenten of andere zachte weefsels zijn genezen. Bij zowel stabiele als instabiele breuken mag de enkel 6-8 weken niet worden belast.
Hoe kun je je verplaatsen met een gebroken enkel waar je niet op mag staan?
Piet, fervent fietser, kwam onverwacht ten val. Hij kon niet meer opstaan en in het ziekenhuis werd een gebroken enkel geconstateerd. Een forse fractuur. Hij mag de enkel 6 weken niet belasten. Hoe verplaatst Piet zich?
Preventie
Een gebroken enkel kun je lang niet altijd voorkomen, Een ongeluk zit in een klein hoekje. Je ziet het vaak niet aankomen. Bijna alle fracturen zijn plotselinge ongelukken: je struikelt en je enkel verdraait, je raakt betrokkene in een auto-ongeluk, je valt van een ladder, je valt over een losliggende tegel, etc. Dit betekent natuurlijk niet dat je helemaal niets kunt doen om je enkels te beschermen. Je kunt bepaalde maatregelen nemen die het risico op een fractuur verkleinen.
Sterke botten zullen veel minder snel breken. Net zo belangrijk is het nemen van veiligheidsmaatregelen om het risico op ongevallen te verminderen. De volgende maatregelen kunnen helpen:
Sterke botten opbouwen
Bouw sterke botten op die tegen een stootje kunnen. Calcium, vitamine D en dagelijkse lichaamsbeweging zijn allemaal ontzettend belangrijk voor het opbouwen van botweefsel en het sterker, dichter maken van botten waardoor ze minder snel breken.
Spieren versterken
Het versterken van je spieren is ook belangrijk om breuken te voorkomen. Sterke spieren en bindweefsel stabiliseren je enkels en verminderen het risico op verdraaiingen en verzwikkingen waardoor de enkel kan breken.
De juiste schoenen dragen
De juiste schoenen stabiliseren je voeten en enkels, vooral bij sporten, wandelen en alledaagse activiteiten.
Valpreventie
Valpreventie vooral belangrijk naarmate je ouder wordt. Voorkom dat er snoeren, voorwerpen of losse tapijten rondslingeren die kunnen leiden tot struikelen.
Uit de oude doos
Video: herstel bij een gebroken enkel
Een gebroken enkel komt erg vaak voor in de fysiotherapiepraktijk. Vooral bij sporters die aan contact sporten doen zoals voetbal of basketbal. De meest voorkomende oorzaak van een enkelbreuk komt doordat we door onze enkel zwikken. Het botstukje ‘de talus’ zorgt ervoor dat er een breuk ontstaat in het scheenbeen (enkelvork).
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een egbroken enkel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
