Maagontsteking (gastritis): symptomen en behandeling

Last Updated on 10 mei 2023 by M.G. Sulman

Maagontsteking – ook gastritis genoemd – is een ontsteking aan het maagslijmvlies, dat vaak voorkomt bij mensen die ouder zijn dan 50 jaar. de aandoening staat ook bekend als maagslijmvliesontsteking. Gastritis wordt zelden gezien bij kinderen. Overmatig drankgebruik en roken zijn risicofactoren voor het ontwikkelen van maagontsteking. Meer dan de helft van de mensen van 50 jaar en ouder heeft gastritis, maar heel vaak weten ze dit niet omdat ze niet of nauwelijks last van klachten hebben. De aandoening kan zich zowel chronisch als acuut manifesteren. Vaak ontwikkelt een maagontsteking zich geleidelijk, de chronische variant komt vaker voor dan de acute. Als je een maagontsteking hebt, is pijn of ongemak in het bovenste deel van de buik de meest voorkomende klacht. 

Wat is een maagontsteking?

Acute en chronische gastritis

Een maagontsteking of gastritis is een ontsteking van de beschermende slijmvliesbekleding van de maag.  Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische maagontsteking. Bij acute gastritis gaat het om een plotselinge, ernstige ontsteking. Chronische gastritis houdt een langdurige ontsteking in die jaren kan aanhouden als deze niet wordt behandeld.

Erosieve gastritis

Erosieve gastritis is een minder vaak voorkomende vorm van de aandoening. Het veroorzaakt meestal niet veel ontstekingen, maar kan leiden tot bloedingen en zweren in het slijmvlies van de maag. Erosieve gastritis wordt dikwijls geassocieerd met een ernstige ziekte of met verschillende geneesmiddelen.

Symptomen van een maagontsteking

Veel mensen met maagontsteking of gastritis hebben nergens last van. Als je wel symptomen hebt, dan kunnen deze bestaan uit:

• verminderde eetlust
• brandende pijn in de maagstreek
• een vervelend gevoel in de maagstreek
• vol en opgeblazen gevoel nog voor het beëindigen van de maaltijd
• een branderig gevoel in de maagstreek
• gespannen buik
• misselijkheid en braken
• bloed in braaksel of zwarte, teerachtige ontlasting als gevolg van bloedverlies doordat de maagwand bloedt
• bloed in braaksel
• boeren en hikken

Complicaties

Als maagontsteking onbehandeld blijft, kan dit leiden tot maagbloedingen en maagzweren. Bepaalde vormen van gastritis kunnen het risico op het ontwikkelen van maagkanker verhogen, vooral bij mensen met een verdunde maagwand.

Oorzaken van gastritis

Gastritis kan worden veroorzaakt door irritatie of beschadiging van het maagslijmvlies als gevolg van overmatig alcoholgebruik (= alcoholische gastritis), chronische braken, stress of het gebruik van bepaalde geneesmiddelen zoals aspirine of andere anti-inflammatoire geneesmiddelen. Het kan ook worden veroorzaakt door een van de volgende zaken:

• Een besmetting met de bacterie Helicobacter pylori (H. pylori), een bacterie die leeft in de slijmlaag van de maag, het maagslijmvlies. Dit is een bacterie die in het slijmvlies van de maag kan overleven en hier een ontsteking kan veroorzaken.
• De ziekte van Crohn kan ook leiden tot chronisce gastritis.
• Infecties veroorzaakt door bacteriën en virussen.

Als gastritis onbehandeld blijft, kan dit leiden tot ernstig bloedverlies en is er een verhoogde kans op het ontwikkelen van maagkanker.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal u een lichamelijk onderzoek uitvoeren en vragen stellen over je klachten . Hij zal daarbij je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Daarnaast kun je andere onderzoeken, zoals de navolgende.

Bariumsliktest

Middels radiodiagnostiek met barium kan het bovenste deel van het maag-darmkanaal in beeld gebracht worden: de slokdarm, maag en het eerste deel van je dunne darm (twaalfvingerige darm). Je slikt een metaalachtige vloeistof, barium genaamd, in. Barium bedekt de organen zodat ze op de röntgenfoto kunnen worden gezien. Op deze manier kan de aanwezigheid van zweren, gezwellen, vernauwingen en andere afwijkingen aangetoond worden.

Oesofagogastroduodenoscopie (EGD)

Bij deze test kijkt de arts naar de binnenkant van je slokdarm, maag en twaalfvingerige darm. Hij maakt hierbij gebruik van een dunne, verlichte buis, een zogenaamde endoscoop. De buis heeft een camera aan het uiteinde. De buis gaat via de mond en de keel naar beneden, richting de slokdarm, maag en twaalfvingerige darm. De arts kan dan heel goed de binnenkant van deze organen bekijken. Hij kan indien nodig ook een klein weefselmonster (biopsie) nemen voor onderzoek onder de microscoop.

Bloedonderzoek

Er zijn verschillende manieren om een besmetting met de Helicobacter pylori vast te stellen, onder meer via bloedonderzoek. Een andere bloedtest zal op bloedarmoede controleren. Je kunt bloedarmoede krijgen indien je niet genoeg rode bloedcellen hebt. Mogelijk dat de arts ook onderzoekt of er sprake is van een vitaminetekort. Bij een te laag gehalte aan bepaalde vitamines zal je voedingssupplementen moeten nemen.

Ontlastingsonderzoek

Ontlastingsonderzoek is een betrouwbare manier om de Helicobacter pylori aan te tonen. Een klein beetje poep wordt verzameld en naar een laboratorium gestuurd. Een andere ontlastingstest kan controleren of er bloed in je ontlasting aanwezig is. Dit kan onder meer veroorzaakt worden door gastritis.

C14-ureaum ademtest

Met de C14-ureum ademtest kan worden vastgesteld of het maagslijmvlies geïnfecteerd is met de bacterie Helicobacter pylori. In veel gevallen wordt de test gebruikt als controle na een antibioticakuur, om te checken of de bacterie verdwenen is. Dit is een simpele, veilige en niet belastende test.

Hoe gaat het in z’n werk? Voor het onderzoek slik je een capsule met de stof C14 ureum in. Vervolgens blees je een aantal keer in een speciaal zakje. Als de H. pylori zich in je maag heeft genesteld, dan zal deze de C14 ureum afbreken, hetgeen kan worden gemeten in de lucht die je uitblaast.

Behandeling van een maagontsteking

Leesftijlaanpassingen

Allereerst is het van belang om de uitlokkende factoren op te sporen en er korte metten mee te maken. Deze factoren kunnen liggen op het gebied van leefstijl, zoals roken, (overmatig) alcoholgebruik en langdurig gebruik van pijnstillers als NSAID’s. Ook als andere medicijnen de boosdoener zijn, zal de (huis)arts bekijken welke alternatieven er zijn. Als er geen enkel geschikt alternatief is, zal je naast de geneesmiddelen tevens middelen moeten nemen om een gastritis te voorkomen.

Antibiotica

Een infectie met de bacterie Helicobacter pylori kan worden behandeld met een antibioticumkuur. Dit kan gecombineerd worden met een medicijn die de maagzuurproductie remt en tegengaat.

Protonpompremmers

Wat zijn PPI’s?

Protonpompremmers (PPI’s) behoren tot de meest voorgeschreven medicijnen ter wereld. Medicijnen die protonpompremmers worden genoemd, werken door cellen te blokkeren die maagzuur aanmaken. Veel voorkomende protonpompremmers zijn onder meer omeprazol, lansoprazol en esomeprazol. Bij langdurig gebruik van protonpompremmers is er een (zeer) kleine kans op bijwerkingen zoals:

• maagdarminfecties (met name Clostridium difficile)
• vitamine B12-deficiëntie
• nierschade
• fracturen van heup, wervel of pols

Pantomed / pantoprazol

Pantomed bevat het werkzame bestanddeel pantoprazol (als natriumsesquihydraat). Pantomed is een selectieve protonpompremmer, een geneesmiddel dat de hoeveelheid zuur die in uw maag wordt geproduceerd, vermindert. Dit geneesmiddel wordt gebruikt om symptomen zoals brandend maagzuur en zure oprispingen te behandelen. Ook wordt het voorgeschreven bij een maagontsteking of een zweer in de maag of het bovenste gedeelte van je darm (bekend als ‘maagzweer’).

Zuurremmende medicijnen

Medicijnen die de hoeveelheid zuur die de maag aanmaakt verminderen, zijn onder meer ranitidine (Zantac)^®, nizatidine (Axid^®) en famotidine (Pepcid^®, Pepcidin^®). In Nederland verkrijgbare voorbeelden van protonpompremmers zijn: omeprazol (Losec^®), rabeprazol (Pariet^®), pantoprazol (Pantozol^®) en esomeprazol (Nexium^®). Door de hoeveelheid zuur die vrijkomt in je spijsverteringskanaal te verlagen, verlichten deze medicijnen de pijn van gastritis en laten ze je maagwand genezen.

Dieet bij maagontsteking of gastritis

Deskundigen associëren voeding niet direct aan maagontsteking of gastritis. Sommige mensen ervaren echter dat het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen en dranken kan helpen de symptomen te beheersen. Het gaat hierbij vooral om alcohol en voedingsmiddelen die pittig, zuur en vet zijn. Wees ook voorzichtig met vezelrijk eten.¹Ikazia. Voedingsadvies bij maagklachten. https://www.ikazia.nl/assets/folders/800381-NL.pdf (ingezien op 19-8-2022) Zowel vet als vezels kunnen de maagontlediging remmen.

Het volgen van een dieet met ontstekingsremmende en probiotische voedingsmiddelen kan ook helpen de klachten onder controle te krijgen.

Ontstekingsremmende voedingsmiddelen

Een ontstekingsremmend dieet moet volgens Harvard deze voedingsmiddelen bevatten²Harvard Health. Foods that fight inflammation. https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/foods-that-fight-inflammation (ingezien op 19-8-2022):

• tomaten³Tomaten bevatten lycopeen. Dit is een bioactieve stof. Door hoge temperaturen wordt de celstructuur van de tomaat vernietigd. Hierdoor komt lycopeen makkelijker vrij en dit zorgt ervoor dat het makkelijker opneembaar wordt voor je lichaam.
• olijfolie
• groene bladgroenten, zoals spinazie, boerenkool en andijvie
• noten zoals amandelen en walnoten
• vette vis zoals zalm, makreel, tonijn en sardines
• fruit zoals aardbeien, bosbessen, blauwe bessen, kersen en sinaasappels

Probiotische voedingsmiddelen

Probiotica zijn producten die grote hoeveelheden nuttige melkzuurbacteriën bevatten. Volgens  onderzoek uit 2013 kunnen probiotische verbindingen helpen om H. pylori uit je lichaam te verwijderen.⁴Wang ZH, Gao QY, Fang JY. Meta-analysis of the efficacy and safety of Lactobacillus-containing and Bifidobacterium-containing probiotic compound preparation in Helicobacter pylori eradication therapy. J Clin Gastroenterol. 2013 Jan;47(1):25-32. doi: 10.1097/MCG.0b013e318266f6cf. PMID: 23090045. Je kan supplementen gebruiken, maar het eten van probiotische voedingsmiddelen kan je ook ten goede komen. Het verbetert bovendien je algehele darmgezondheid.

Voedingsmiddelen die nuttige probiotische bacteriën bevatten, zijn onder meer:

• yoghurt
• zuurkool
• miso of misopasta (een Japanse gefermenteerde sojabonenpasta)
• kefir (een dik vloeibare, koolzuurhoudende en licht alcoholische melkdrank)
• tempeh of tempé (een koek van sojabonen afkomstig uit Indonesië)
• kimchi (een traditioneel gerecht uit de Koreaanse keuken, bestaande uit gefermenteerde kool en groenten)
• zuurdesembrood

Welk voedsel vermijden?

Onderzoek toont aan dat eetgewoonten en voedselvoorkeuren geassocieerd worden met gastro-intestinale klachten. Voor mensen met (chronische) gastritis of maagontsteking is het nuttig en noodzakelijk om de voedingsgewoonten aan te passen. Het is vooral belangrijk om de inname van snoep, zout voedsel, vlees, gekruid voedsel en gefrituurd voedsel te beheersen.⁵Li Y, Su Z, Li P, Li Y, Johnson N, Zhang Q, Du S, Zhao H, Li K, Zhang C, Ding X. Association of Symptoms with Eating Habits and Food Preferences in Chronic Gastritis Patients: A Cross-Sectional Study. Evid Based Complement Alternat Med. 2020 Jul 9;2020:5197201. doi: 10.1155/2020/5197201. PMID: 32695209; PMCID: PMC7368216.

Medical News Today vat het mooi en overzichtelijk samen.⁶Medical News Today. Foods to eat and avoid on a gastritis diet. https://www.medicalnewstoday.com/articles/gastritis-diet#foods-to-avoid De deelnemers aan het onderzoek meldden dat de volgende factoren hun klachten verergerden:

• te snel eten
• te veel eten
• op onregelmatige tijden eten
• eten in restaurants
• restjes eten

Specifieke soorten voedsel die de symptomen leken te verergeren waren:

• snoepgoed en suikerwaren
• pittig voedsel
• zoute voedingsmiddelen
• vlees
• barbecuevoedsel
• snacks
• gefrituurd eten
• zure voedingsmiddelen

Voedingsmiddelen die het risico op ontsteking lijken te verhogen, zijn:

• rood en bewerkt vlees
• geraffineerde koolhydraten, zoals wit brood en pasta
• suikerhoudend voedsel en snoep
• frisdranken en gezoete dranken

Prognose

De vooruitzichten voor maagontsteking zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Acute gastritis verdwijnt meestal snel met adequate behandeling. H. pylori-infecties kunnen bijvoorbeeld vaak worden behandeld met een antibioticakuur. Soms mislukt de behandeling echter en ontstaat er chronische of langdurige gastritis.

Preventie

Je kunt het risico op een maagontsteking verlagen door de volgende maatregelen in acht te nemen:

• Het in acht nemen van goede hygiënische maatregelen, vooral je handen wassen. Dit kan ervoor zorgen dat je de H. pylori-bacterie niet krijgt.
• Geen dingen eten of drinken die de maagwand kunnen irriteren. Dit omvat alcohol, cafeïne en gekruid voedsel.
• Niet roken of stoppen met roken. Roken irriteert het maagslijmvlies.
• Geen medicijnen gebruiken zoals aspirine en vrij verkrijgbare medicijnen tegen pijn en koorts. Deze omvatten NSAID’s (niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over maagontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.