Last Updated on 4 juni 2023 by M.G. Sulman
Het prostaatabces is een ernstig en zeldzaam infectieus proces, waarvan een tijdige diagnose en behandeling de genezing ervan ten goede komt. Het is vaak moeilijk te diagnosticeren omdat de symptomen niet-specifiek zijn. Er wordt aangenomen dat het een complicatie is van acute prostatitis (prostaatontsteking) en het wordt gekenmerkt door een ophoping van pus in een of meer prostaatkwabben.
Wat is een prostaatabces?
Een prostaatabces is een verzameling pus – een dikke vloeistof van bloed, dode weefsels en ziekteverwekkers – in een niet eerder bestaande holte in de prostaat. Het treedt vaak op als een complicatie van acute bacteriële prostatitis.
Vóórkomen
Een prostaatabces komt vaker voor bij mannen tussen hun vijfde en zesde levensdecennium.
Oorzaken van een prostaatabces
Een prostaatabces kan op twee manieren ontstaan.
De eerste manier is de retrograde (tegengestelde) stroom van geïnfecteerde urine door de prostaatkanaaltjes. De prostaatklier bestaat uit talrijke kleine kliertjes verbonden door kanaaltjes en wordt door spiervezels omsloten. Deze vorm komt vaker voor bij mannen met obstructie van de uitstroom van de blaas en/of een gecompromitteerde immuunrespons. Obstructie van de uitstroom van urine kan bijvoorbeeld volgen op een prostaatvergroting. Darmpathogenen zoals E. coli en andere bacteriën van de coli-groep zijn over het algemeen de boosdoener.
Minder vaak kan een prostaatinfectie het gevolg zijn van bacteriële hematogene verspreiding (dus door de bloedstroom verspreid) vanuit een verre septische foci. Het gaat hier bijvoorbeeld om bacteriële endocarditis (een ontsteking van de binnenbekleding van het hart en de hartkleppen) en infecties in de long- of maagdarmkanaal of de huid.
De veroorzakende ziekteverwekkers variëren en zijn onder meer:
- E. coli
- Staphylococcus aureus
- Neisseria gonorrhoeae
- Mycobacteria tuberculosis
- Klebsiella pneumoniae
- Burkholderia pseudomallei
- Pseudomonas aeruginosa
- Candida-soorten
Risicofactoren
Er zijn talrijke risicofactoren voor de vorming van prostaatabces, waaronder:
- een voorgeschiedenis van prostaatbiopsie
- gecompliceerde diabetes mellitus
- een plasbuisvernauwing (urethrastrictuur)
- immunosuppressie door nierfalen met hemodialyse, levercirrose en immunosuppressieve medicatie zoals chemotherapie
- obstructie van de blaasuitgang (benigne prostaatobstructie), vaak door een goedaardige prostaatvergroting
- verblijfskatheters
Symptomen van een prostaatabces
Verschijnselen
Symptomen een prostaatabces zijn zeer variabel en kunnen subtiel zijn bij jongere mannen. De meest voorkomende symptomen zijn moeite met plassen en vaak plassen waarbij je steeds kleine beetjes plast. In ongeveer een derde van de gevallen treedt acute koorts en urineretentie op. Urineretentie is het onvermogen om de blaas volledig of gedeeltelijk te legen. Perineale pijn (pijn in het gevoed tussen de anus en de penis), penispijn of lage rugpijn, bloed in de urine en pijn bij het poepen zijn zeldzamere klachten.
Fistels en cysten
Vanwege de niet-specifieke symptomen wordt een prostaatabces meestal verkeerd gediagnosticeerd als acute prostatitis. Als het niet goed gediagnosticeerd wordt of niet goed wordt behandeld, dan kunnen er spontaan fistels ontstaan. Ook kan het abces gaan lekken in aangrenzende bekkenweefsels, afhankelijk van de positie. Abcessen nabij de basis van de prostaat kunnen fistels vormen in de dichtbijgelegen prostaaturethra of de urineblaas. In de andere richting kunnen er perianale / rectale fistels ontstaan. Sommige fistels kunnen de zaadstreng of zaadblaasjes treffen. Zaadblaasjes zijn twee klieren die spermavocht produceren. In dergelijke gevallen houdt de infectie aan met terugkerende abcessen of kunnen er cysten ontstaan. Een prostaatcyste is een kleine met vocht gevulde holte in de prostaat.
Andere klachten
Fluctuatie en pijn bij digitaal rectaal onderzoek (ook rectaal toucher genoemd) komen vaak, maar lang niet altijd, voor. Fluctuatie duidt op het verschijnsel dat wanneer je op een zwelling drukt de omliggende delen omhoog komen, alsof men op een ballonnetje gevuld met vocht drukt.
Complicaties
Vertraging in de diagnose en behandeling van prostaatabces kan leiden tot ernstige complicaties, wat uiteindelijk de dood tot gevolg kan hebben.
De infectie zou lokaal kunnen worden verspreid naar aangrenzende perineale gebieden. Dit vereist een meer invasieve interventie. Het kan ook leiden tot meer complicaties op de lange termijn met betrekking tot de urogenitale functies.
Bacteriëmie (bacteriën in de bloedbaan) en sepsis (bloedvergiftiging) die vervolgens septische shock en multi-orgaanfalen veroorzaken, kunnen in ernstige gevallen optreden.
Emfysemateuze prostatitis (een prostaatontsteking waarbij gasvorming in de prostaat optreedt) kan zich ook voordoen.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De arts neemt je medische geschiedenis in acht en stelt vragen over je klachten. Daarna volgt lichamelijk onderzoek, waaronder een rectaal toucher. Hierbij kijkt de huisarts of de uroloog of hij afwijkingen aan de prostaat voelt. Verder kan bloedonderzoek, urineonderzoek, een bloedkweek en urinekweek worden aanbevolen om de onderliggende infectieziekte en de bron van infectie te achterhalen.
Beeldvormend onderzoek
Bij verdenking van een prostaatabces op basis van je medische geschiedenis, het vraaggesprek en lichamelijk onderzoek, zal beeldvormend onderzoek volgen om de diagnose te bevestigen.
TRUS is het onderzoek bij uitstek bij vermoeden van een prostaatabces. Dit staat voor Trans Rectal UltraSound. Het is een inwendig onderzoek van de prostaat met behulp van geluidsgolven (echografie). Kleinere abcessen kunnen evenwel over het hoofd worden zien.
Een CT-scan van de buik en het bekken kan de verspreiding van infectie naar aangrenzende organen beter in kaart brengen. Dit onderzoek wordt vooral gebruikt bij ernstigere en ziekere patiënten. Zelden is een MRI-scan nodig.
Beeldvormende onderzoeken helpen niet alleen bij het stellen van de diagnose, maar begeleiden ook de behandeling bij drainage van het abces.
Differentiële diagnose
Aandoeningen die zich met vergelijkbare symptomen kunnen voordoen, zijn urethritis of plasbuisontsteking, urineweginfectie en acute of chronische bacteriële prostatitis (prostaatontsteking). Als de arts een voelbare fluctuerende massa voelt bij een rectaal toucher, dan is de kans groot dat er sprake is van een prostaatabces. Andere differentiële diagnoses zijn goedaardige prostaatvergroting (benigne prostaat hyperplasie, afgekort als BPH) en perineaal abces.
Behandeling van een abces in de prostaat
Percutane transperineale of transrectale drainage wordt vaak beschouwd als de eerste keuze voor behandeling van een prostaatabces vanwege het lagere risico op complicaties in vergelijking met een chirurgische ingreep. Middels een TRUS-geleide aspiratie kan het abces worden aangeprikt. Dit is ook een effectieve en minimaal invasieve behandelingsmodaliteit. Het materiaal wat hierbij vrijkomt wordt microscopisch onderzocht en op kweek gezet, zodat de ziekteverwekker kan worden geïdentificeerd.
Daarnaast vindt er behandeling plaats met (breedspectrum) antibiotica. Elk antibioticum werkt tegen een andere bacterie(groep). Breedspectrum antibiotica werken op meer soorten bacteriën tegelijk.
Prognose
Met vroegtijdig gebruik van antibiotica in geval van prostatitis en vroege detectie en behandeling van urethrale gonokokkeninfectie is de sterfte gedaald van 50% naar 3-16%.1Oliveira P, Andrade JA, Porto HC, et al. Diagnosis and treatment of prostatic abscess. Int Braz J Urol 2003;29(1):30-4.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een prostaatabces, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
