Last Updated on 20 juli 2024 by M.G. Sulman
Nikkel is een stof die in sommige gevallen kan leiden tot de ontwikkeling van een contactallergie. Dit betekent dat mensen die in aanraking komen met nikkel allergische reacties kunnen ervaren. Nikkelallergie is één van de meest voorkomende oorzaken van allergisch contacteczeem. Bij allergisch contacteczeem is de oorzaak van het eczeem een allergische reactie voor een bepaalde stof, een allergeen. Allergisch contacteczeem door nikkel veroorzaakt een rode, jeukende uitslag op de huid op plekken waar het in contact is (geweest) met nikkel-bevattende voorwerpen. De meest voorkomende plaatsen voor zo’n huiduitslag zijn de oorlellen (van oorbellen), de polsen (van een horlogebandje) en de onderbuik (van een broeksknoop).
Inhoud
Wat is nikkelallergie?
Allergisch contacteczeem door nikkel (NACD) is huiduitslag of eczeem op de huid als gevolg van een allergie voor nikkel. Een allergie is een overgevoeligheid voor bepaalde stoffen. Deze stoffen worden allergenen genoemd. Wanneer je allergisch bent voor nikkel en met deze allergeen in aanraking komt, dan krijg je een allergische reactie. Dit is een overdreven afweerreactie van het lichaam, dus van het afweersysteem, op een ongevaarlijke specifieke stof van buitenaf. In dit geval nikkel.
Nikkelallergie is geen levensbedreigende allergie en de symptomen kunnen worden bestreden door het contact met voorwerpen die (veel) nikkel afgeven te beperken.
Nikkelallergie is niet erfelijk, maar wordt verworven door sommige mensen die in direct en langdurig huidcontact staan met voorwerpen die een hoog nikkelgehalte afgeven. Zodra je allergisch bent voor nikkel, is er minder nikkelafgifte aan de huid nodig om een allergische reactie te veroorzaken dan de hoeveelheid die aanvankelijk nodig was om je allergisch te maken.
Waar zit nikkel in?
Nikkel is een veelvoorkomend metaal dat in verschillende alledaagse voorwerpen en materialen kan worden aangetroffen. Hier zijn 25 dingen waarin vaak nikkel voorkomt:
- Sieraden (zoals oorbellen, kettingen, armbanden)
- Muntgeld
- Brillen en zonnebrillen
- Sleutels en sleutelhangers
- Ritsen en knopen op kleding
- Horloges en horlogebandjes
- Mobiele telefoons en laptops
- Keukengerei (zoals vorken, lepels en messen)
- Metalen handvatten (bijvoorbeeld op pannen en potten)
- Gereedschap (zoals schroevendraaiers en tangen)
- Metalen ritsen en knopen
- Autogordels en metalen onderdelen in auto’s
- Huishoudelijke apparaten (zoals koelkasten en wasmachines)
- Metalen frames van meubels
- Elektronische apparaten (zoals batterijen en connectors)
- Braces en tandheelkundige apparatuur
- Haarspelden en -clips
- Metaalklinknagels en -schroeven
- Scheermesjes
- Knopen op jeans en andere kledingstukken
- Metalen gespen op riemen
- Luidsprekers en hoofdtelefoons
- Sleutelringen
- Muziekinstrumenten (zoals gitaren en saxofoons)
- Medische implantaten en protheses
Als je nikkelallergie hebt, is het belangrijk om contact met deze voorwerpen te minimaliseren of nikkelvrije alternatieven te zoeken.
Wie krijgt het?
Allergisch contacteczeem door nikkel kan zich op elke leeftijd en bij mannen en vrouwen ontwikkelen. Als een nikkelallergie eenmaal is ontstaan, houdt deze vele jaren aan, vaak levenslang. Nikkelallergie komt vaker voor bij vrouwen. Waarschijnlijk komt dit doordat ze vaker piercings hebben dan mannen, hoewel dit aan het veranderen is. De mate van allergie varieert.
Oorzaak van een nikkelallergie
Ontstekingsreactie van de huid
Nikkel is een scheikundig element met symbool Ni en atoomnummer 28. Nikkelionen zijn eigenlijk te klein om door de afweercellen in de huid te worden herkend. Maar nikkel heeft de eigenschap om zich te binden aan bepaalde eiwitten. Hierdoor kan de stof speciale afweercellen in de huid activeren. De lichaamseigen afweer maakt dan veel boodschapperstoffen aan, zoals histamine. Deze veroorzaken een ontstekingsreactie op de delen van de huid die in contact zijn gekomen met nikkel. De allergische reactie ziet eruit als een ontstoken huid. De medische term: ‘dermatitis’.
Symptomen van een allergie voor nikkel
Verschijnselen
De symptomen van nikkelallergie kunnen variëren van mild tot ernstig. Ze bestaan uit een rode huid, jeuk of een branderig gevoel, vochtblaasjes, gebarsten huid en, in ernstige gevallen, zwelling en verspreiding buiten de plaats(en) van het eerste contact.
Systemische nikkelallergiesyndroom
Een ernstige vorm van nikkelallergie, het systemische nikkelallergiesyndroom, kan ook hoofdpijn, vermoeidheid, misselijkheid, braken en diarree veroorzaken. Dit syndroom heeft te maken met dat je een stapeling van nikkel in je lichaam kunt hebben. Systemisch betekent dat er klachten ontstaan verspreid door het hele lichaam.
Onderzoek en diagnose
De arts kan vaak een nikkelallergie diagnosticeren door naar je huid te kijken en te vragen of je iets van metaal hebt aangeraakt. Een plakproef door ene dermatoloog is ook mogelijk. Bij dit allergieonderzoek worden plakkers met kleine cupjes gebruikt. Hierin zit de stof die de arts wil testen (allergenen). De plakkers worden op je rug geplakt en blijven twee dagen zitten. De arts kan vervolgens aan de reactie van je huid zien waarvoor je allergisch bent.
Behandeling van nikkelallergie
Blootstelling aan nikkel vermijden
Het belangrijkste dat je kan doen als je nikkelallergie hebt, is contact met voorwerpen die een reactie kunnen veroorzaken, te vermijden. Om blootstelling te voorkomen, kun je de volgende maatregelen nemen:
Kies je sieraden zorgvuldig uit
Het komt vaak voor dat een nikkelallergie ontstaat door het dragen van sieraden die nikkel bevatten, met name oorbellen. Ook horloges, neus- of navelpiercings, halskettingen, ringen en armbanden die nikkel bevatten, zijn mogelijke boosdoeners. Om blootstelling te voorkomen, is het verstandig om alleen sieraden te dragen die nikkelvrij, hypoallergeen of gemaakt zijn van metalen zoals chirurgisch roestvrij staal (RVS, Inox of roestvrij staal), 18-, 22- of 24-karaats geelgoud, sterling zilver (sterling zilver met keurmerk 925, bevat nooit nikkel) of platina (het kostbaarste en edelste metaal dat er is). Draag daarnaast horlogebanden van leer, stof of plastic.
Check je kleding
Het komt ook vaak voor dat bh-sluitingen en -beugels, haarspelden, drukknopen, spijkerbroekknopen, schoen- en riemgespen, brilmonturen en ritssluitingen nikkel bevatten. Als je kleding deze heeft, vervang ze dan door plastic of geplastificeerde kleding. Je kunt ook een barrière creëren tussen deze items en je huid door ze te coaten met doorzichtige nagellak. De nagellak zal echter vaak opnieuw moeten worden aangebracht.
Bedek elektronica
Sommige elektronische apparaten, waaronder mobiele telefoons, laptops en tablets, kunnen nikkel bevatten. Gebruik altijd een beschermhoes om je elektronische apparaten om blootstelling te voorkomen.
Muntgeld
De tweekleurige munten van 1 en 2 euro bestaan uit nikkel, koper en messing.
Vervang huishoudelijke voorwerpen
Vervang huishoudelijke voorwerpen die nikkel bevatten door voorwerpen die gemaakt zijn van andere materialen. Voorbeelden zijn sleutels van messing, scheermessen met titaniumcoating of roestvrij staal, potten en pannen met siliconen handgrepen en brilmonturen van titanium of plastic.
Voeding aanpassen
Sommige mensen met een contactallergie voor nikkel kunnen niet tegen nikkel in voeding. In dat geval kan een nikkelbeperkt dieet soelaas bieden. Voedingsmiddelen die grote hoeveelheden nikkel bevatten, zijn onder meer sojaproducten, zoals sojabonen, sojasaus en tofu, zoethout, boekweit, cacaopoeder, mosselen, cashewnoten en vijgen.
Orthodontische beugels
Bij orthodontische behandelingen komt het zelden voor dat er allergische reacties optreden. In feite kan de blootstelling aan nikkel tijdens een orthodontische behandeling zelfs leiden tot tolerantie voor deze stof. Dit betekent dat de patiënt minder gevoelig wordt voor nikkel.
Als een patiënt zowel piercings heeft als een orthodontische behandeling overweegt, is het verstandig om eerst de orthodontische behandeling te ondergaan voordat de piercings worden geplaatst. Dit komt omdat een orthodontische behandeling kan helpen om de patiënt te beschermen tegen mogelijke allergische reacties op nikkel die kunnen optreden bij piercings.
Over het algemeen wordt het allergische potentieel van orthodontische apparatuur overschat. Het risico op allergische reacties als gevolg van de vrijkomende nikkelionen uit orthodontische materialen is zeer laag. Dit betekent dat de klinische gevolgen van de blootstelling aan nikkel tijdens een orthodontische behandeling minimaal zijn.
Medicatie
Voor milde symptomen kan een hydrocortisoncrème en antihistaminica helpen. Hydrocortison remt ontstekingen en vermindert schilfering, jeuk en zwelling.
Voor ernstigere symptomen kan de huisarts een corticosteroïdzalf of een geneesmiddel voorschrijven dat op je immuunsysteem inwerkt. Als de klachten zeer ernstig zijn, kan de behandeling ook bestaan uit corticosteroïden die je via de mond inneemt en antihistaminica.
Verloop
Een nikkelallergie verloopt meestal gunstig. Contacteczeem veroorzaakt door nikkel reageert meestal goed op de behandeling en verdwijnt snel. Als je het allergeen vermijdt, verdwijnen de symptomen van nikkelallergie meestal snel.
In zeldzame gevallen ontstaat chronisch eczeem als gevolg van een nikkelallergie, die een voortdurende behandeling vereist, hetzij in de vorm van speciale huidverzorgingsproducten of UV-therapie.
Complicaties
Een nikkelallergie kan gepaard gaan met complicaties. Dit is het geval wanneer de oorzaak van de nikkelallergie zich in het lichaam bevindt in de vorm van prothesen, implantaten of kunstgebitten die nikkel bevatten en allergische reacties veroorzaken. Als je allergisch bent voor het kunstgebit, dan kan de tandarts een speciale prothese voor je laten maken. Daarbij worden er andere materialen gebruikt, waardoor de overgevoeligheidsreacties uitblijven.
Preventie
Als je overgevoelig bent voor nikkel, kun je met de volgende maatregelen de symptomen van een nikkelallergie voorkomen:
- Vermijd contact met materialen die nikkel bevatten.
- Vermijd werk waarin veelvuldig contact met nikkel onvermijdelijk is (bijvoorbeeld kapper, juwelier, horlogemaker, kassière, tandartsassistente, …).
- Neem beschermende maatregelen: beschermende handschoenen of beschermende huidzalven.
Casus: Vrouw met nikkelallergie
Patiënt
Laura, 29 jaar, grafisch ontwerper.
Presentatie
Laura meldde jeukende, rode uitslag op haar polsen en rond haar oorlellen. De uitslag verscheen enkele dagen na het dragen van nieuwe sieraden.
Onderzoek
- Anamnese: Geen eerdere huidproblemen. De klachten begonnen na het dragen van een nieuw horloge en oorbellen. Geen nieuwe huidverzorgingsproducten gebruikt.
- Fysiek onderzoek: Roodheid, zwelling, en kleine blaasjes op de polsen en oorlellen. De rest van de huid was normaal.
- Allergietest: Patchtest toonde een positieve reactie op nikkel.
Diagnose
De arts stelt met zekerheid een nikkelallergie vast.
Behandeling
- Vermijden van nikkel: Laura wordt aangeraden om sieraden en voorwerpen die nikkel bevatten te vermijden.
- Topische corticosteroïden: Aanbrengen van corticosteroïde crème om de ontsteking en jeuk te verminderen.
- Antihistaminica: Gebruik van orale antihistaminica om de jeuk te verlichten.
Advies
- Nikkelvrije sieraden: Laura kan overschakelen naar nikkelvrije of hypoallergene sieraden.
- Huidverzorging: Gebruik van milde, ongeparfumeerde huidverzorgingsproducten.
- Bewustzijn: Laura dient zich bewust te zijn van andere mogelijke nikkelbronnen, zoals muntgeld, horloges, en brillen.
Prognose
Met het vermijden van nikkel en gebruik van voorgeschreven medicatie verbeterden Laura’s symptomen binnen enkele dagen. De uitslag verdween en de jeuk nam af.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over nikkelallergie, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.