Last Updated on 7 april 2024 by M.G. Sulman
Iedere man heeft een prostaat, ook wel voorstanderklier genoemd. Deze klier ligt vlak onder de blaas en zit om de urinebuis heen. Een deel van het zaadvocht wordt gevormd in de prostaat. Prostaatstenen kunnen ontstaan door vocht in de prostaat of door een ontsteking van de prostaat. Prostaatstenen zijn kleine afzettingen van kalk in de prostaat die bij mannen vanaf middelbare leeftijd veel voorkomen, maar meestal onschadelijk zijn. Meestal veroorzaken stenen in de prostaat geen ongemak. Je hebt dan geen symptomen. Maar soms kunnen ze wel ongemak veroorzaken. Dan heb je pijn bij het plassen, of kun je slechter plassen.
Wat zijn prostaatstenen?
Prostaatstenen zijn kleine kalkafzettingen die zich gewoonlijk in de prostaat vormen vanuit de prostaatsecretie. Deze steentjes zijn meestal enkele millimeters groot, ongeveer ter grootte van een gierstkorrel. Maar je kunt ook veel grotere stenen ontwikkelen. Sommige mannen hebben slechts één prostaatsteen, terwijl anderen er honderden hebben.
Waaruit bestaat een prostaatsteen?
In meer dan 80 procent van de gevallen bestaan de prostaatstenen uit calciumfosfaat (hydroxyapatiet), dat ook in je botten voorkomt. Ze zijn meestal bruingrijs of bruinzwart van kleur. Maar ook stenen van calciumcarbonaatfosfaat, calciumoxalaatmonohydraat en een mengsel van beide komen voor, zij het veel minder vaak.
Vóórkomen
Anno 2024 is niet bekend hoe vaak prostaatstenen bij mannen in Nederland voorkomen. In de literatuur lopen de aantallen nogal nogal uiteen: tussen de 10 en 80 procent van alle mannen zou prostaatstenen hebben (gehad). ze komen echter het meeste voor bij mannen met goedaardige prostaatvergroting en prostaatontsteking.
Soorten prostaatstenen
Prostaatstenen zijn primair (endogeen) of secundair (exogeen).
Primaire (endogene) prostaatstenen
Primaire prostaatstenen worden vaak geassocieerd met een goedaardige prostaatvergroting. Chronische prostaatontsteking of prostatitis kan ook de oorzaak zijn van endogene prostaatstenen. Ze zijn meestal klein, maar er kunnen wel veel stenen aanwezig zijn. Soms wel tientallen tot honderden.
Secundaire (exogene) prostaatstenen
Secundaire prostaatstenen wijzen op een oorzaak buiten de prostaat (nier of blaas). Ze worden gevormd uit de urinestroom van de bovenste urinewegen naar de urethra of plasbuis. Daarom worden secundaire prostaatstenen vaak rond de urethra aangetroffen. Deze loopt immers dwars door de prostaat. Tussen de urethra en de prostaatklier bevinden zich 15 tot 30 kanaaltjes die met elkaar in verbinding staan. Zo komen de stenen in de prostaat.
Secundaire prostaatstenen worden meestal veroorzaakt doordat urine terugstroomt in de prostaat. Dit komt voor bij mannen met neurogene blaasaandoeningen en chronische urineweginfecties. Het aantal exogene prostaatstenen is meestal lager dan endogene prostaatstenen, maar ze zijn meestal wel groter in omvang. Indien de chemische samenstelling van prostaatstenen bestaat uit urinezuur of oxaalzuur, dan duidt dit meestal op secundaire stenen in de prostaatklier.
Oorzaken van prostaatstenen
De oorzaken van prostaatstenen worden anno 2024 nog niet volledig begrepen. Prostaatstenen vormen zich vaak bij mannen van middelbare of oudere leeftijd. Ze komen vooral voor vanaf de leeftijd van 50 jaar. Het ouder worden is daarom een risicofactor voor verkalkingen in de prostaatklier.
Prostaatsecretie of ontsteking van de prostaat vernauwt of blokkeert de kanaaltjes tussen de prostaat en de urethra. Daarnaast zijn er holtes in de prostaat waarin de afscheiding zich ophoopt. Bijvoorbeeld door een vergrote prostaat kunnen secreties van de prostaat niet door de klier ontsnappen. Of er sprake van een infectie met pus en ander infectiemateriaal, wat uiteindelijk transformeert in stenen. De klierafscheiding wordt steeds dikker en uiteindelijk verkalkt het, waardoor er prostaatstenen ontstaan.
Prostaatstenen worden ook bij sommige ziekten aangetroffen, zoals:
- goedaardige prostaatvergroting
- chronische prostaatontsteking
- chronisch bekkenpijnsyndroom
- prostaatkanker
Symptomen van prostaatstenen
Geen symptomen
Een groot aantal mannen met prostaatstenen heeft geen symptomen.
Pijn
Pijn is een relatief veel voorkomend probleem waar mannen over klagen als ze prostaatstenen hebben. De pijn kan gevoeld worden in de penis (penispijn). Sommige mannen ervaren dat hun perineum pijnlijk wordt (perineale pijn). Dit is het gebied tussen het scrotum en de anus. Je kunt ook last krijgen van lage rugpijn bij prostaatstenen. Bekkenpijn kan optreden wanneer de prostaatstenen ontstaan als onderdeel van chronische prostaatontsteking.
Plasproblemen
Moeilijkheden bij het plassen is een ander potentieel symptoom van prostaatstenen. Sommige mannen melden frequent nachtelijk urineren, overmatig urineren en frequent urineren gedurende de dag, of onvrijwillig urineverlies
Complicaties
Af en toe raakt een prostaatsteen geïnfecteerd. Dan kan er een prostaatabces ontstaan.
Onderzoek en diagnose
Prostaatstenen kunnen worden gediagnosticeerd met behulp van bijvoorbeeld transrectale echografie (TRUS) of computertomografie (CT-scan). TRUS is een inwendig onderzoek van de prostaat met behulp van geluidsgolven (echografie). Een röntgenfoto van de nieren, urethra en blaas kan ook stenen in de prostaat onthullen.
Behandeling van een prostaatsteen
Antibiotica
De behandeling bestaat vaak uit het gebruik van antibiotica. Dit is om eventuele bacteriën te verwijderen die mogelijk bijdragen aan een infectie in de prostaatklier. Als er echter geen bacteriële infectie wordt gedetecteerd, worden er geen antibiotica voorgeschreven. Antibiotica ruimen de stenen niet op. Het zal alleen helpen bij het verwijderen van bacteriën die een infectie in de prostaatklier kunnen veroorzaken.
Operatieve ingreep
Andere mogelijke behandelmethoden zijn onder meer:
- transurethrale resectie van de prostaat
- suprapubische prostatectomie
Bij transurethrale resectie van de prostaat wordt tijdens de operatie een deel van de prostaat verwijderd. Het is mogelijk dat niet alle stenen tijdens de operatie met succes worden verwijderd.
Slechts in enkele gevallen wordt een suprapubische prostatectomie geadviseerd. Dit kan de aanbeveling zijn voor een man met grote prostaatstenen. Het kan ook worden gedaan bij een man met een flinke vergroting van de prostaatklier. Bij suprapubische prostatectomie wordt de klier chirurgisch verwijderd via een snede in de blaas zonder dat het buikvlies wordt ingesneden.
Leefstijlveranderingen
Bepaalde voedingsmiddelen moeten uit je dieet worden geschrapt. Dit omvat voedingsmiddelen met veel suiker en verzadigde vetten. (Sterk) bewerkte voedingsmiddelen moeten ook worden vermeden om ontstekingen in de prostaatklier te helpen beperken. Het is belangrijk om zoveel mogelijke gezonde voedingsmiddelen, zoals noten, zaden, vers fruit en groenten en vette vis, te eten.
Video over de behandeling van prostaatstenen
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over prostaatstenen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
