Voorbijgaande osteoporose van de heup: symptomen en behandeling

Last Updated on 17 juli 2023 by M.G. Sulman

Voorbijgaande osteoporose (‘transiënte osteoporose’) komt het vaakst in de heup of knie voor. Minder vaak in de enkel of middenvoet.¹Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:A9777 Het betreft een zeldzame aandoening waarbij er een verlies van botdichtheid optreedt in een deel van het heupgewricht, ook wel de heupkop genoemd. Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. De aandoening kan plotseling ontstaan, maar met een snelle diagnose en effectieve behandeling verdwijnt deze vaak binnen 6-24 maanden. Een ander type osteoporose is leeftijdsgebonden osteoporose. Deze ontwikkelt zich doorgaans na de leeftijd van 50 jaar. Vanaf 40 jaar wordt de botafbraak immers groter dan de botaanmaak. In tegenstelling tot voorbijgaande osteoporose manifesteert leeftijdsgebonden osteoporose zich geleidelijk en veroorzaakt het botzwakte in het hele lichaam. Het komt ook veel vaker voor dan voorbijgaande osteoporose.

Wat is voorbijgaande osteoporose van de heup?

Voorbijgaande osteoporose is een zeldzame maar vaak tijdelijke aandoening die een verlies van botdichtheid veroorzaakt in een deel van het heupgewricht, ook wel de heupkop genoemd. De heupkop zit vast aan het dijbeen en past precies in de pan van het bekkenbeen (heupkom). Het wordt gekenmerkt door een abrupt begin van pijn die toeneemt met bewegen.

Anatomie van de heup

Het heupgewricht is een zogenaamd kogelgewricht. Dit is een gewricht dat bestaat uit een kom van bot, waarin het andere bot, dat kogelvormig is, vrij kan ronddraaien.²Wikimedia. Kogelgewricht.  https://nl.wikipedia.org/wiki/Kogelgewricht (ingezien op 7-12-2022) Een deel van het bekkenbot, bekend als de heupkom of acetabulum ossis ilium (kortweg acetabulum), vormt de kom en het bovenste uiteinde van het dijbeen, bekend als de heupkop, vormt de kogel.

Historie

Deze aandoening werd voor het eerst beschreven door de artsen P.H. Curtiss en W.E. Kincaid in het jaar 1959.³CURTISS PH Jr, KINCAID WE. Transitory demineralization of the hip in pregnancy. A report of three cases. J Bone Joint Surg Am. 1959 Oct;41-A:1327-33. PMID: 13849487.

Synoniemen

Andere namen voor voorbijgaande osteoporose zijn ’transiënte osteoporose’ en ‘voorbijgaande botontkalking’. Transiënt betekent ‘van voorbijgaande aard’.

Vóórkomen

Hoewel de aandoening aanvankelijk werd beschreven tijdens de zwangerschap, komt voorbijgaande osteoporose van de heup vooral voor bij mannen van middelbare leeftijd (40-55 jaar oud) met een man-vrouw-ratio van 3:1. Wanneer vrouwen worden getroffen, is dit meestal tijdens het derde trimester van de zwangerschap. Over het algemeen wordt slechts één heup tegelijk getroffen. Dis ofwel de linkerheup ofwel de rechterheup. recidief (herhaling) in dezelfde heup is mogelijk.

Oorzaak van transiënte osteoporose

Ano 2023 is er geen duidelijke verklaring voor de oorzaak van deze aandoening. Er zijn verschillende theorieën voorgesteld, hoewel geen enkele tot nu toe is bewezen. Enkele van de oorzaken die zijn gesuggereerd, zijn onder meer:

•  verstopping van enkele van de kleine bloedvaten rond het heupgewricht
• hormonale veranderingen
• abnormale mechanische spanningen op het bot

Een paper uit 2020 onderzoekt hoe endocriene factoren, zoals subklinische hypothyreoïdie, verband kunnen houden met voorbijgaande osteoporose van de heup.⁴Paoletta, M., Moretti, A., Liguori, S. et al. Transient osteoporosis of the hip and subclinical hypothyroidism: an unusual dangerous duet? Case report and pathogenetic hypothesis. BMC Musculoskelet Disord 21, 543 (2020). https://doi.org/10.1186/s12891-020-03574-x Bij een subklinische hypothyreoïdie is het gehalte aan schildklierhormonen in het bloed normaal, maar die van het TSH te hoog.

Risicogroepen en -factoren

Meer mannen dan vrouwen

De auteurs van een studie uit 2017 merken op dat voorbijgaande osteoporose drie keer vaker optreedt bij mannen dan bij vrouwen.⁵Vaishya R, Agarwal AK, Kumar V, Vijay V, Vaish A. Transient Osteoporosis of the Hip: A Mysterious Cause of Hip Pain in Adults. Indian J Orthop. 2017 Jul-Aug;51(4):455-460. doi: 10.4103/ortho.IJOrtho_607_16. PMID: 28790475; PMCID: PMC5525527.

Mannen van middelbare leeftijd en zwangere vrouwen

Een studie uit 2020 meldt dat mannen van middelbare leeftijd en zwangere vrouwen het meeste risico lopen op deze aandoending.⁶Aldhilan AS, Al-Amoudi SO, Baabbad SS, Al Jubair HM, Albaker AB, Almalki YE, Alamer AA, Alduraibi S, Almushayti ZA, Aldhilan S. Prevalence of Transient Osteoporosis of the Hip Among Patients Presenting With Hip Pain in a Major Tertiary Hospital in Saudi Arabia. Cureus. 2022 Oct 30;14(10):e30875. doi: 10.7759/cureus.30875. PMID: 36457627; PMCID: PMC9707607.

Zwangere vrouwen in hun laatste trimester en in de postpartumperiode

Uit recenter onderzoek naar voorbijgaande osteoporose en zwangerschap is gebleken dat deze aandoening het vaakste voorkomt bij zwangere vrouwen in hun laatste trimester en in de postpartumperiode.⁷Bhakta A. Transient osteoporosis in the third trimester of pregnancy: A case report. Case Rep Womens Health. 2022 Feb 14;34:e00400. doi: 10.1016/j.crwh.2022.e00400. PMID: 35242599; PMCID: PMC8857664. De postpartumperiode begint na de bevalling en duurt ongeveer 6 weken.

Risicofactoren

Er zijn ook potentiële secundaire risicofactoren, waaronder:

• alcoholgebruik
• roken
• hypofosfatasie (waarbij de botten en/of tanden minder sterk zijn, veroorzaakt door een foutje in een gen)
• laag testosterongehalte
• lage vitamine D-spiegel
• bepaalde beroepen waarbij u langdurig moet staan
• osteogenesis imperfecta (waarbij het bindweefsel minder sterk is)

Symptomen van voorbijgaande osteoporose van de heup

De symptomen van voorbijgaande osteoporose van de heup kunnen zijn:

• Onbekende en onverklaarbare pijn in de heup (heuppijn) die niet is veroorzaakt wordt door een eerder ongeval of letsel.
• Abrupt begin van pijn in de voorkant van de dij, de zijkant van de heup, lies of billen.
• Pijn die toeneemt bij activiteit of gewichtsbelasting en afneemt bij rust.
• Intense pijn bij een groot bewegingsbereik van de heup.
• Geleidelijk toenemende pijn die over een paar weken of maanden invaliderend wordt.
• Manklopen.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De diagnose van voorbijgaande osteoporose van de heup begint vaak met een vraaggesprek met de arts over je klachten en een grondig lichamelijk onderzoek. Ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen.

De arts zal aan je vragen om verschillende bewegingsoefeningen uit te voeren om te kijken welke bewegingen pijn doen en met welke intensiteit. Je kan acute pijn ervaren bij gewichtsdragend en actief bewegingsbereik en slechts minimale pijn wanneer de arts de heup beweegt (passief bewegingsbereik). Dit is een van de indicatoren bij het stellen van de diagnose.

Beeldvormend onderzoek

De arts kan beeldvormend onderzoek nodig vinden, zoals röntgenfoto’s, een CT-scan of een MRI-scan om voorbijgaande osteoporose van de heup in beeld te brengen.

De meeste mensen met voorbijgaande osteoporose van de heup blijken botoedeem te hebben. Op een MRI-scan is dat goed te zien.

Behandeling van voorbijgaande osteoporose van de heup

Voorbijgaande osteoporose van de heup verdwijnt vanzelf. De behandeling bestaat uit het voorkomen van schade aan de verzwakte botten en het minimaliseren van de klachten. Behandelingsopties kunnen bestaan uit:

Medicatie

Vaak zijn ‘gewone’ pijnstillers, zoals paracetamol en NSAID’s, niet sterk genoeg om de heuppijn te verlichten. Iloprost is effectief in het verminderen van pijn, evenals tramadol. Iloprost geeft meer vermindering van botoedeem.

Hyperbare zuurstof en calciumantagonisten lijken ook een positief effect te hebben.

De arts kan ook bisfosfonaten voorschrijven. Deze middelen kunnen het herstel van botten mogelijk versnellen.

Beperkte gewichtsbelasting (immobilisatie)

Het kan worden aanbevolen om je heupgewricht te immobiliseren. Mogelijk dien je loophulpmiddelen zoals krukken, wandelstok of een rollator gebruiken om de belasting van je heupbot te beperken.

Fysiotherapie

De arts kan instructies geven over speciale oefeningen om de spieren die de heup ondersteunen te versterken. Oefeningen in het water zijn nuttig gebleken omdat ze de beweging vergemakkelijken en het dragen van gewicht verlichten.

Voeding en suppletie

Vitamine D en calcium zijn effectief gebleken bij het genezen en opnieuw opbouwen van botten. De arts kan voedingsmiddelen of supplementen aanbevelen die kunne n bijdragen aan een sneller herstel.

Operatieve ingreep

Chirurgische interventies spelen geen rol in de behandeling van mensen met voorbijgaande osteoporose.⁸Ned Tijdschr Geneeskd. 2016;160:A9777

Prognose

De aandoening verdwijnt over het algemeen spontaan binnen 6-24 maanden.

Preventie

Preventie van voorbijgaande osteoporose van de heup richt zich meestal op het elimineren of verminderen van de risicofactoren en het bevorderen van een gezonde levensstijl. Preventie maatregelen zijn:

• Gezonde voeding: Calcium en vitamine D. Melk en zuivelproducten zijn goede bronnen voor calcium. Maar er zijn ook genoeg groenten, noten en peulvruchten die calcium bevatten. Je lichaam maakt vitamine D zelf aan als je in contact komt met zonnestralen. Vitamine D krijg je ook een beetje binnen via voeding. Bijvoorbeeld door het eten van vette vis.
• Lichaamsbeweging: Gewichtdragende oefeningen zoals wandelen, hardlopen, joggen, dansen, ondersteunt het behoud van gezonde botten. Deze activiteiten zijn goed voor de botsterkte en bevorderen de opname van calcium door het botten.
• Stoppen met roken: Roken vergroot namelijk het risico op osteoporose.
• Beperk je alcoholinname of stop helemaal met drinken: Meer dan drie glazen per dan verhoogt je risico op botverlies.
• Medicatiebeoordeling: Indien je medicijnen gebruikt die het risico op osteoporose verhogen, bespreek dan met de behandelend arts of er alternatieven zijn of dat je aanvullende maatregelen kunt nemen om je botten gezond te houden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over voorbijgaande osteoporose, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.