Kapotte mondhoeken: oorzaken en behandeling cheilitis angularis

Last Updated on 3 mei 2023 by M.G. Sulman

Cheilitis angularis (perlèche) is een chronische ontstekingsaandoening van de mondhoeken. Vaak wordt het gewoonweg aangeduid als ‘kapotte mondhoeken’. Meestal wordt het geassocieerd met een schimmelinfectie (Candida) of bacteriële infectie (stafylokokkeninfectie). Getroffenen kunnen ook orale candidiasis hebben. Dit is een schimmelinfectie van de mondholte, veroorzaakt door Candida albicans. De kapotte mondhoeken zijn over het algemeen licht pijnlijk. De aandoening kan dagen tot maanden duren, afhankelijk van het al dan niet behandeld wordt.

Kapotte mondhoeken Mondhoekragaden Perlèche Cheilitis angularis
Milde vorm van kapotte mondhoeken (cheilitis angularis) / Bron: Wikimedia Commons

Kapotte mondhoeken

Cheilitis angularis is een frequent voorkomende infectie van de mondhoeken, meestal met Candida albicans. In het artikel noemen we het ‘kapotte mondhoeken’.

Synoniemen

Kapotte mondhoeken staan ook bekend als:

  • mondhoekragaden
  • perlèche
  • cheilitis angularis
  • kloofjes mondhoeken
  • anguli infectiosi
  • angulus infectiosus e candida albicante

Als de kapotte mondhoeken door Candida albicans wordt veroorzaakt, dan wordt het ook wel candidiasis anguli oris of perlèche genoemd. Als het wordt veroorzaakt door andere redenen (bacteriën, smetten, kwijlen, prothesen, beugels etc.), dan wordt het ook wel cheilitis angularis nno genoemd.

Symptomen van kapotte mondhoeken

De belangrijkste klachten die je zult opmerken bij kapotte mondhoeken of cheilitis angularis zijn irritatie en pijn in de hoek(en) van je mond. Eén of beide hoeken zijn getroffen en kunnen de volgende symptomen vertonen:

  • bloeden
  • scheurtjes en barstjes
  • korstjes
  • ulceratie
  • pus
  • jeuk
  • pijn
  • roodheid
  • zwelling

Bij cheilitis angularis kunnen je lippen droog en ongemakkelijk aanvoelen. Soms kunnen je lippen en mond voelen alsof ze branden. Het kan ook zijn dat u een vieze smaak in je mond hebt.

Bij flinke klachten, kun je moeite krijgen met eten. Als je mind eet, kan het zijn dat je niet genoeg voedingsstoffen binnenkrijgt en dat je gewicht verliest.

Stadia

Cheilitis angularis kent meerdere stadia:

  • Type I: Kleine rhagades of scheurtjes beperkt tot de mondhoek, aangrenzende huid is enigszins betrokken.
  • Type II: laesie met rafelige rand uitgebreider in lengte en diepte dan type I laesie.
  • Type III: laesie bestaande uit verschillende rhagades die vanuit de mondhoek naar de aangrenzende huid uitwaaieren.
  • Type IV: laesie zonder rhagades, maar erytheem of roodheid van de huid dat besmettelijk is tot aan de vermiljoengrens (de lijn langs de buitenkant van de lippen waar ze samenkomen met de huid van het gezicht).

Oorzaken van cheilitis angularis

Cheilitis angularis kan veroorzaakt worden door meerdere factoren.

Infectie, waaronder schimmelinfectie

De meest voorkomende oorzaak van kapotte mondhoeken is een schimmelinfectie als gevolg van speeksel. Speeksel kan zich ophopen en vast komen te zitten in de hoeken van de lippen, waardoor ze kapot gaan en barsten. Je kunt bijvoorbeeld vaak aan je lippen likken om ze te bevochtigen in geval van droge lippen. Overtollig speeksel blijft in de hoeken zitten, wat de perfecte vochtige en warme omgeving is voor schimmel om te gedijen. Virussen en bacteriën kunnen ook de boosdoeners zijn.

Vitaminetekort

Van een tekort aan vitamine B1, B2, B3 en vitamine B12 is bekend dat het scheurtjes in de mondhoeken veroorzaakt. Deze scheurtjes en kloofjes kunnen jeuken en pijnlijk zijn; ze kunnen witte korsten vormen en zelfs bloeden. Wanneer het gedurende een lange periode optreedt, kan dit een infectie veroorzaken (zie boven).

Een vitamine B-tekort en gebarsten lippen rond je mond (niet alleen in de mondhoeken) zijn met name te wijten aan een vitamine B1-tekort. Als je gedurende lange tijd last hebt van gebarsten lippen, dan kunnen ook je mondhoeken kapotgaan en gaan bloeden.

IJzertekort en zinktekort

Een ijzertekort kan ook leiden tot cheilitis angularis. Een enkele keer kan het ook veroorzaakt worden door een zinktekort.

Bilaterale cheilitis angularis bij een oudere persoon met bloedarmoede door ijzertekort en een droge mond / Bron: Wikimedia Commons
Bilaterale cheilitis angularis bij een oudere persoon met bloedarmoede door ijzertekort en een droge mond / Bron: Wikimedia Commons

Allergisch contacteczeem

Veelvoorkomende oorzaken van allergisch contacteczeem zijn lippenstift, tandpasta, mondwater, cosmetica, zonnebrandcrème, parfum, metalen zoals nikkel en tandheelkundige apparaten.

Systeemziekten

Systeemziekten geassocieerd met cheilitis angularis omvatten xerostomie (droge mond), inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, syndroom van Sjögren, glucagonoom en humaan immunodeficiëntievirus (hiv).

Medicijnen

Geneesmiddelen die kapotte mondhoeken kunnen veroorzaken, zijn onder meer isotretinoïne, sorafenib en zalven of crèmes zoals neomycinesulfaat-polymyxine B-sulfaat, bacitracine, idoxuridine en steroïden.

Risicogroepen

Bepaalde mensen lopen meer risico op het ontwikkelen van cheilitis angularis, onder wie personen:

  • bij wie de bovenlip wat overhangt, waardoor diepere plooien ontstaan bij de hoeken van de lippen
  • die regelmatig mondschimmel hebben
  • die vaak corticosteroïden of antibiotica gebruiken
  • die een gevoelige huid hebben
  • die andere ontstekingsziekten hebben, zoals de ziekte van Crohn
  • die (orale) retinoïden gebruiken ter behandeling van verschillende vormen van acne, ernstig chronisch handeczeem en ernstige vormen van psoriasis en verhoorningsstoornissen
  • die  huidziekten hebben zoals eczeemseborroïsch eczeem of psoriasis
  • die een nachtbeugel dragen
  • die roken
  • die bloedarmoede (door ijzergebrek), diabetes of kanker hebben (met name nierkanker, leverkanker, longkanker en alvleesklier)
  • die een tekort hebben aan foliumzuur, vitamine B2, B3 of B6, of het mineraal zink
  • die het syndroom van Sjögren hebben, een reumatische auto-immuunziekte

Onderzoek en diagnose

Aangezien kapotte mondhoeken een teken kunnen zijn van een schimmel- of bacteriële infectie, is het van belang om je huisarts te raadplegen zodat bekeken kan worden hoe het verder moet. De arts zal vragen stellen over je klachten en je huid onderzoeken en vragen stellen over andere huidirritaties elders op je lichaam. Ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Ook wil de arts weten welke medicijnen je gebruikt.

De arts kan ook een uitstrijkje van je mondhoeken nemen om naar een laboratorium te sturen voor nader onderzoek. Ook kan de arts bloedonderzoek uitvoeren om te checken op een vitamine- en/of mineralentekort.

Behandeling van kapotte mondhoeken

Medische behandeling

Behandeling van cheilitis angularis gebeurt meestal met lokale antischimmelmiddelen zoals miconazolcrème. Je smeert de crème twee keer per dag dun op de aangedane mondhoek. De behandeling duurt vaak 2 weken, maar soms is langer behandelen nodig.

In aanhoudende gevallen kunnen orale antischimmelmiddelen worden gebruikt om de aandoening te behandelen.

Een enkele keer schrijft de arts ook een ontsmettende crème voor, bijvoorbeeld chloorhexidine crème.

In geval van een bacterie, schrijft de arts een crème met een antibioticum voor, bijvoorbeeld fusidinezuurcrème. Bij een uitgebreide en/of hardnekkig ontsteking kan de arts antibioticatabletten voorschrijven.

Bij een vitaminetekort zal de arts suppletie voorschrijven.

zelfzorg

Sommige mensen gebruiken zinkolie (zinkoxide) tegen  kapotte mondhoeken. Zinkoxide beschermt en droogt de huid. Het gaat tevens ontsteking tegen.

Voorts is het belangrijk om niet aan de lippen of mondhoeken te likken en om de volgende maatregelen in acht te nemen:

  • Raak de kapotte mondhoeken liever niet aan.
  • Probeer bij kinderen het kwijlen, duimen en zuigen op een speen af te leren.
  • Als je een kunstgebit draagt, let er dan op dat deze goed past. Maak je kunstgebit goed schoon.

Prognose

Cheilitis angularis is een zeer beheersbare aandoening. Kapotte mondhoeken is meestal te genezen en resulteert zelden in blijvende misvorming. Cheilitis angularis verbetert binnen de eerste paar dagen bij een succesvolle behandeling en verdwijnt meestal binnen twee weken. Chronische gevallen kunnen atrofie of granulatieweefsel in de mondhoeken veroorzaken.

Er bestaat grote kans dat kapotte mondhoeken terugkeert. Het identificeren en beheersen van onderliggende risicofactoren is daarom noodzakelijk om herhaling te voorkomen. Wanneer er statisch, niet-veranderbare risicofactoren bestaan, wanneer dynamische, veranderbare  risicofactoren niet worden aangepakt, of wanneer de behandelingskuur onvolledig is, zijn herhaalde aanvallen van kapotte mondhoeken aan de orde van de dag.

Veelvoorkomende redenen voor recidief (terugkeer) zijn het niet identificeren en behandelen van orale candidiasis, aanhoudende slechte mond- en prothesehygiëne.

Video over kapotte mondhoeken

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over kapotte mondhoeken, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.