Schaamlipkanker (vulvakanker): symptomen en behandeling

Last Updated on 15 maart 2023 by M.G. Sulman

Schaamlipkanker wordt ook wel ‘vulvakanker’ genoemd. Vulva verwijst naar alle aan de buitenkant zichtbare delen van de vrouwelijke geslachtsorganen: de grote en kleine schaamlippen en de clitoris, de ingang van het plaskanaal, (de rand van) het maagdenvlies en het perineum (de huid tussen vaginaopening en anus). Bij schaamlipkanker is er ergens in dit gebied een kwaadaardige tumor in de huid aanwezig. Vulvakanker is in feite een beterebenaming, omdat het niet alleen de schaamlippen betreft. Jaarlijks krijgen in Nederland ongeveer 250 vrouwen de diagnose schaamlipkanker. Meer dan de helft van deze vrouwen is ouder dan zeventig jaar.

Wat is schaamlipkanker?

Schaamlipkanker of vulvakanker kan op elk deel van de vulva (de uitwendige geslachtsorganen van een vrouw) voorkomen, maar treft meestal de grote schaamlippen of de kleine schaamlippen. Het is een zeldzame ziekte, goed voor 0,6 procent van alle vormen van kanker bij vrouwen. Deze vorm van kanker kan zich gedurende vele jaren langzaam vormen. Het gaat hierbij vaak om plaveiselcelcarcinomen, die ontstaat uit cellen in de bovenste laag van de huid.

Schaamlipkanker groeit eerst oppervlakkig naar het weefsel eromheen en in een later stadium groeit de tumor dieper in het weefsel, wat een grotere kans geeft op uitzaaiingen. Bij uitzaaiingen verspreiden de tumorcellen zich meestal via de lymfe in de buurt, in dit geval de lymfeklieren in de liezen. Uitzaaiingen buiten het bekken komen relatief weinig voor.

Vóórkomen

Schaamlipkanker komt weinig voor. In Nederland krijgen jaarlijks grofweg 440 vrouwen de diagnose schaamlipkanker.¹Kanker.nl. Schaamlipkanker (vulvakanker). https://www.kanker.nl/kankersoorten/schaamlipkanker-vulvakanker/algemeen/overlevingscijfers-van-schaamlipkanker (ingezien op 29-10-2022)

Oorzaken van vulvakanker

Een duidelijke oorzaak voor schaamlipkanker of vulvakanker is anno 2023 nog niet gedetecteerd. Er zijn wel een aantal risicofactoren. Zo maak je meer kans op deze ziekte als je lichen sclerosus, een goedaardige chronische huidziekte, hebt. Daarnaast is een infectie met het humaan papilloma virus (HPV) een risicofactor.

Risicofactoren

Risicofactoren zijn:

• leeftijd: meer dan 80 procent van de vrouwen is ouder dan 50 en de helft is ouder dan 70 jaar
• infectie met bepaalde typen HPV
• hiv-infectie
• lichen sclerosus: hierdoor neemt d ekans op vulvakanker enigszins toe
• een familiegeschiedenis van melanoom en dysplastische naevi (moedervlekken met histologisch tekenen van onruost) veral op het lichaam kan het risico op vulvakanker verhogen
• vulvaire intra-epitheliale neoplasie (VIN): dot betekent letterlijk dat zich nieuw weefsel vormt in de huid, in dit geval de bekleding van de vulva en deze celveranderingen vergroten je kans op vulvakanker
• andere genitale kankers
• roken

Symptomen van schaamlipkanker

Er kunnen afwijkende cellen aan de vulva ontstaan die nog geen kanker zijn, maar dit wel kunnen worden. Dit worden premaligne afwijkingen genoemd. Veelal verdwijnen deze cellen vanzelf, maar een enkele keer kan uit deze afwijkende cellen kanker ontstaan. De mogelijke symptomen bij een voorstadium van vulvakanker zijn:

• jeuk
• branderigheid van de schaamlippen (vooral tijdens en na het plassen)
• een plekje op de schaamlippen met een afwijkende kleur
• een wondje dat niet weggaat

Wanneer de huisarts vermoedt dat je klachten te maken hebben met een premaligne afwijking, dan verwijst hij je naar een gynaecoloog voor nader onderzoek.

Er bestaan verschillende soorten schaamlipkanker. De meest voorkomende vorm is het plaveiselcelcarcinoom, welke ontstaat uit de bovenste laag cellen van de opperhuid. Bij schaamlipkanker kunnen de volgende klachten optreden:

• jeuk en irritatie
• (bloederige) afscheiding
• branderigheid van de schaamlippen
• plekje op de schaamlippen met een afwijkende kleur
• wondje of zweertje op de schaamlippen
• pijn (bij het vrijen)
• zwelling of verdikking

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts informeert eerst naar je klachten en hij zal je medsiche geschiedenis in ogenschouw nemen. De gynaecoloog zal daarna een lichamelijk onderzoek van je vulva uitvoeren om eventuele afwijkingen op te sporen. Hij zal daarbij een speciaal vergrootglas gebruiken om je vulva te onderzoeken. Ook volgt colposcopie. Dit is een kijkonderzoek van de baarmoedermond waarbij de gynaecoloog een aangepaste microscoop (colposcoop) gebruikt. Hiermee kan de gynaecoloog beoordelen of er afwijkende cellen zitten in het slijmvlies van de baarmoederhals. De gynaecoloog zal een weefselmonster wegnemen voor onderzoek onder de microscoop (biopsie).

Omvang van de kanker bepalen (stadia)

Zodra de diagnose is bevestigd, zal de omvang en het stadium van de kanker bepaald moeten worden.  Verder onderzoek kan bestaan uit:

• Onderzoek van het bekkengebied op verspreiding van kanker.
• Beeldvormend onderzoek: afbeeldingen van je borst of buik kunnen laten zien of de kanker zich naar die gebieden heeft verspreid.

De stadia van schaamlipkanker worden aangegeven met Romeinse cijfers die variëren van I tot IV, waarbij het laagste stadium kanker aangeeft die beperkt is tot de vulva. In stadium IV is de tumor is doorgegroeid in het bovenste deel van de plasbuis, de blaas, endeldarm of het schaambeen, en/of zijn er uitzaaiingen in de lymfeklieren van het bekken, en/of uitzaaiingen in andere delen van het lichaam zoals de longen, lever of botten.  Schaamlipkanker zaait vaak uit naar de lymfeklieren in de liezen. Doch als de ziekte lang bestaat, kan het uitzaaien naar verder  gelegen lymfeklieren, zoals die in het bekken of in de buik. Een enkele keer zaait schaamlipkanker via het bloed uit naar andere organen, zoals de longen of lever.

Behandeling van schaamlipkanker

Een operatie is veel gevallen de eerst aangewezen behandeling bij schaamlipkanker. De gynaecoloog verwijdert het aangedane weefsel ruim, waarbij vaak ook de lymfeklieren uit de liezen worden verwijderd omdat schaamlipkanker doorgaans als eerste uitzaait naar de liesklieren. Veel vrouwen krijgen na de operatie nog bestraling, waarbij eventueel achtergebleven kankercellen worden vernietigd. Soms is bestraling de eerste behandeling en naast bestraling krijg je baak ook chemotherapie.

Prognose en levensverwachting

De 5-jaarsoverleving van vulvakanker die zich niet buiten de vulva heeft verspreid, is ongeveer 86%. Naar schatting wordt 60% van kanker van de vulva in dit stadium gediagnosticeerd. Voor kanker die is uitgezaaid naar omliggende weefsels of organen en/of de regionale lymfeklieren, is de 5-jaarsoverleving ongeveer 51%. Het overlevingspercentage is ongeveer 20% als de kanker zich heeft verspreid naar een afgelegen deel van het lichaam.

Preventie

Veilig vrijen

Een levenslange, wederzijds monogame relatie is, na seksuele onthouding, de beste manier om een besmetting met HPV te voorkomen. En anders moet je condooms gebruiken, alhoewel deze je er niet volledig tegen beschermen.

HPV-vaccinatie

Sommige typen HPV kunnen bij langdurige infecties een verhoogd risico op schaamlipkanker geven, bijvoorbeeld HPV 16 en HPV 18. In Nederland krijgen meisjes in het jaar dat ze 13 worden een HPV-vaccinatie aangeboden. De HPV-vaccinatie beschermt meisjes tegen deze 2 gevaarlijke typen virussen.

Video over schaamlipkanker

In deze video worden de laatste ontwikkelingen besproken op het gebied van schaamlipkanker en vaginakanker. Met dr. Maaike Oonk, gynaecoloog-oncoloog, UMC Groningen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over schaamlipkanker, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.