Steenpuist: symptomen, oorzaak en verwijderen

Last Updated on 4 juni 2023 by M.G. Sulman

Een steenpuist is  een acute pijnlijke ontsteking van een haarzakje of talgklier, veroorzaakt door een infectie met bacteriën. Het begint over het algemeen als een rood, gevoelig gebied. Na verloop van tijd wordt het gebied stevig en hard. De infectie beschadigt de huidcellen en holt het weefsel uit. Je immuunsysteem reageert met witte bloedcellen, die het centrum van de infectie vullen. Op de rode zwelling verschijnt een puskop: de steenpuist is geboren. Deze puskop kan opengaan en vanzelf leeglopen. Zo niet, van zal de huisarts een sneetje in de puist maken. Je moet nooit zelf een steenpuist uitknijpen. 

Wat is een steenpuist?

Een steenpuist is een met pus gevulde bult die zich in de huid ontwikkelt. Het is een rode zwelling waar een puskop opkomt. Een karbonkel is een steenpuist die groter en ernstiger is dan een gewone steenpuist. Een steenpuist begint meestal als een rode zwelling, die snel groter wordt en zich vult met pus. Steenpuisten worden meestal veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus.

Deze pijnlijke huidabcessen zijn het gevolg van bacteriën die een haarzakje of talgklier infecteren. Ze komen vaak voor op het gezicht, de nek, oksels, billen en dijen, maar kunnen in principe overal op je lichaam de kop opsteken. Steenpuisten komen vaak voor op je billen of in je nek omdat juist dit plekken zijn waar je kleding vaak over je huid schuurt.

Synoniemen

De medische naam voor een steenpuist is furunkel. In Brabant staat een steenpuist bekend als ‘steenzweer’. In vroegere tijden werd ook wel de term ‘bloedzweer’ gebezigd.

Symptomen van een steenpuist

Rode zwelling met een puskop

Een steenpuist is een rode, gezwollen bult omgeven door een rode, geïrriteerde huid. Gewoonlijk vormen zich een of meer kleine puskopjes in het midden. Deze zijn gevuld met een witte of gele pusachtige vloeistof. Soms genezen steenpuisten zonder een puskop te vormen.

Omvang

Steenpuisten zijn er in alle maten. Ze kunnen aanvangen ter grootte van een erwt en uitgroeien tot de grootte van een golfbal. Dit kan in rap tempo gebeuren.

Voorkeursplekken

Een steenpuist kan overal op het lichaam voorkomen. Ze komen het meest voor op het gezicht, de nek, de oksels, de billen en de dijen.

Steenpuisten komen vooral voor op de volgende plekken:

Gezicht

Steenpuisten kunnen voorkomen op de wangen, kin, neus of voorhoofd.

Nek

Vooral in het gebied achter de oren en de nek kunnen zich steenpuisten vormen.

Oksels

Dit is een veelvoorkomende locatie voor steenpuisten vanwege de aanwezigheid van haarzakjes en zweetklieren.

Liesstreek

Steenpuisten kunnen optreden in het gebied tussen de dijen en het liesgebied.

Billen

De billen zijn een veelvoorkomende plek voor steenpuisten, vooral op de bilspieren.

Onder de borsten

Dit geldt met name voor vrouwen, waar de huidplooien onder de borsten vatbaar kunnen zijn voor steenpuisten.

Dijen

Steenpuisten kunnen zich ook manifesteren op de dijen, vooral in de buurt van wrijvingsgebieden zoals de binnenkant van de dijen.

Rug

Ofschoon het minder vaak voorkomt, kunnen steenpuisten zich ook op de rug vormen.

Andere klachten

De huid kan jeuken vóórdat er daadwerkelijk een steenpuist te zien is. Zodra de puist ontstaat, kun je je vermoeid of ziek voelen.

Openbarsten van een steenpuist

Wanneer een steenpuist openbarst, verschijnt er aanvankelijk een schijnbaar stevige, witachtig gekleurde pus, dan volgt de eigenlijke pus en wat bloed.

Steenpuist op je bil

Je bil is één van de voorkeursplekken van een steenpuist. Je billen zijn extra gevoelig voor irritatie door het dragen van kleding (ondergoed). Steenpuisten worden meestal veroorzaakt door de bacterie Staphylococcus aureus die een haarzakje op één van de billen infecteren. Zowel mannen als vrouwen hebben haar op hun billen en in de bilnaad. Het haar zit daar van nature met een doel. Het zorgt voor warmte, ventilatie en bescherming.

Complicaties

De meest voorkomende complicaties van steenpuisten zijn littekens en een ontsteking van het nabijgelegen lymfeklierstation. In dat geval zijn de lymfeklieren vergroot en pijnlijk. Soms ontstaat er een wondroos of zelfs bloedvergiftiging, wanneer de bacteriën in het bloedbaan terechtkomen.

Vooral in vroegere tijden kon een chirurgische ingreep van een steenpuist leiden tot bloedvergiftiging en zelfs de dood. Het Dagblad van Zuidholland en ’s Gravenhage meldt op 8 maart 1890 dat de 17-jarige zoon van Robert Todd Lincoln was gestorven aan bloedvergiftiging, wat het gevolg was van een chirurgische behandeling van een steenpuist op zijn borst:

N.B.: Robert Todd Lincoln (1 augustus 1843 – 26 juli 1926) was een Amerikaanse advocaat, zakenman en politicus. Hij was de oudste zoon van president Abraham Lincoln en Mary Todd Lincoln, en de enige van hun vier zonen die volwassen werd. Robert Lincoln werd een zakenadvocaat en bedrijfspresident, en diende als Amerikaans minister van Oorlog en Amerikaans ambassadeur in het Verenigd Koninkrijk.

Oorzaken van steenpuisten

De meeste steenpuisten worden veroorzaakt door stafylokokkenbacteriën. Stafylokokken behoren tot de ‘gewone’ huidbacteriën. Deze bacterie komt het lichaam binnen via kleine inkepingen of sneetjes in de huid of kan via een haar naar de follikel reizen. De volgende factoren maken je vatbaarder voor huidinfecties:

• fors overgewicht of obesitas
• het hebben van een huidaandoening, zoals eczeem (doordat de huid stuk is, treden er makkelijker virale en bacteriële infecties op, de verstoorde huidbarrière biedt immers een porte d’entrée voor de ziekteverwekkers)
• een verzwakt immuunsysteem, kanker of diabetes (deze aandoeningen maken het voor je lichaam moeilijker om infecties te bestrijden)
• slechte (eenzijdige) voeding
• slechte hygiëne
• blootstelling aan agressieve chemicaliën die de huid irriteren

Onderzoek en diagnose

Je huisarts kan een steenpuist meestal diagnosticeren op basis van hoe het eruit ziet. In de meeste gevallen is er geen verder onderzoek nodig. Soms zal de huisarts echter wél verder onderzoek willen doen. Bijvoorbeeld om te kijken of je drager bent van de stafylokok. Dit kan het geval zijn bij steeds terugkerende steenpuisten. Het steeds terugkomen van steenpuisten wordt furunculose genoemd. Bij grofweg 40% van de volwassenen worden deze bacteriën in de neus gevonden; de zogenaamde ‘neusdragers’. Met een droog wattenstaafje zal de huisarts wat slijm uit je neus afnemen. Het slijm wordt vervolgens onderzocht in het laboratorium via een zogeheten kweek.

Behandeling van een steenpuist

Warm kompres

Steenpuisten kunnen vanzelf genezen na een periode van jeuk en milde pijn. Vaak worden ze pijnlijker naarmate de pus zich ophoopt. De puist breekt vaak vanzelf open en geneest dan binnen één tot twee weken. Je kan dit proces bespoedigen door meerdere keren per dag warme, vochtige kompressen op de steenpuist te plaatsen. Zo zal de steenpuist eerder rijpen. Een warm en vochtig kompres kan bijvoorbeeld bestaan uit een in warm water gedrenkte schone doek of pluk verbandwatten). Deze leg je dan op het ontstoken gebied. Dit werkt bovendien pijnstillend.

Als de puskop is opengebroken, kun je de huid met lauwwarm water afspoelen. Daarna het wondje met een pleister afdekken. Blijft er (veel) pus uit het wondje stromen, dan is het verstandig om het af te dekken met een verbandje of gaasje.

Niet uitknijpen

Knijp nooit een steenpuist uit of probeer het thuis niet open te snijden. Dit kan de infectie verspreiden.

Medische interventies

Soms moet de huisarts een sneetje in de puist maken om de pus eruit te laten lopen. Soms is een antibioticum nodig, zoals bij koorts of verminderde weerstand.

Andere maatregelen

Neem de volgende maatregelen om te voorkomen dat je de bacteriën verspreidt naar andere mensen of naar andere plekken op je eigen huid.

• Raak de steenpuist niet aan.
• Was je handen met water en zeep als je de steenpuist hebt aangeraakt.
• Was sowieso regelmatig je handen met zeep en droog ze goed af.
• Gebruik altijd je eigen washand en handdoek en neem elke dag een nieuwe washand en handdoek.
• Houd je nagels kort.
• Was kleding, washandjes, handdoeken en lakens of andere items die in contact zijn geweest met besmette gebieden in warm water. Wassen op 60°C is perfect.

Video over de behandeling van een steenpuist

Prognose

De meeste steenpuisten genezen goed en verdwijnen binnen ongeveer twee tot drie weken. Een steenpuist veroorzaakt meestal geen ernstige of langdurige gezondheidsproblemen. Een ernstige karbonkel (een steenpuist die groter en ernstiger is dan een gewone steenpuist) kan een litteken achterlaten nadat deze genezen is.

Preventie

Ondanks de beste hygiëne kan een steenpuist of karbonkel ontstaan. Je kunt steenpuisten echter voorkomen als je de volgende maatregelen in acht neemt:

• Vermijd nauw contact met iemand die een stafylokokbesmetting, steenpuist of karbonkel heeft.
• Was regelmatig je handen ,et water en zeep. Dit helpt de verspreiding van bacteriën tegengaan.
• Deel of hergebruik washandjes, handdoeken en lakens niet.
• Als je vaak last hebt van steenpuisten, dan kun je je lichaam 2 tot 3 keer per week wassen met een zeep of shampoo met chloorhexidine.

Een vergald genot of de gevolgen van een steenpuist

Waar een steenpuist op de billen al niet toe kan leiden, blijkt uit een rechtszaak uit 1893.¹ Een vergald genot of de gevolgen van een steenpuist.. “Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant”. ’s Hertogenbosch, 18-12-1893. Geraadpleegd op Delpher op 11-07-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSADB01:000019250:mpeg21:p008 In de Provinciale Noordbrabantsche en ’s Hertogenbossche courant d.d. 18 december 1893 staat het volgende rechtbankverslag:

Voor een kantonrechter te Amsterdam is een vreemdsoortig geval behandeld, dat wij hier onder vertellen.
Voor iemand, die zich in den schouwburg bevindt, is er niets onaangenamer, dan dat de man, die voor hem zit, door onophoudelijk het hoofd te bewegen, verhindert, dat zgn achterbuurman iets ziet van hetgeen op het tooneel gebeurt. Deze begint met een beleefd verzoek, vervolgens wordt hij knorrig en eindelijk nijdig, als zijn woorden niets geven.

De heer Bernard zat in den schouwburg, toen hem iets dergelijks overkwam. De jonge man, die voor hem zat, sprong telkens op en toen alle verzoeken niet baatten, had de heer Bernard in zenuwachtige opgewondenheid een dracht vuistslagen doen neerkomen op ’t hem hinderende menschenhoofd, alsof dit de welbekende kop van Jut was. Ziedaar de reden, waarom de driftige man zich voor den kantonrechter te verantwoorden bad.

De rechter vroeg natuurlijk aan den afgeranselden jongeling, wat de reden was, waarom hij niet stil was blijven zitten en deze antwoordde: « Mijnheer, hier ter plaatse heb ik geen reden om te verzwijgen, wat mij noopte in half staande houding de voorstelling te volgen en mijn achterbuurman te hinderen. Een jonge dame, wier genegenheid ik tracht te verwerven, had mij den vorigen dag gevraagd, of ik met haar naar den schouwburg wilde gaan. Naar den schouwburg! Oordeel zelf over mijn geluk, mijnheer de president. Doch helaas het beste oogenblik in het leven wordt dikwijls vergald. Bedenk eens in welk een moeielijkheid ik mij bevond. In den schouwburg moet men gaan zitten en zitten was mij onmogelijk, omdat ik juist midden op een lichaamsdeel dat ik niet behoef te noemen een kolossale steenpuist had, welke mij dwong òf te staan òf te liggen. De jonge dame af te wijzen, dat was niet mogelijk, en haar te zeggen, wat er aan de hand was, dan had ik mij voor altijd belachelijk gemaakt in haar oogen; voorgeven, dat ik geen geld had, dat was nog erger dan mij belachelijk te maken.

Ik besloot dus met de jonge dame naar den schouwburg te gaan. Ik ging uiterst voorzichtig  zitten, maar sprong dadelijk weer op, met moeite een smartkreet onderdrukkend. Nauwelijks stond ik zuchtend voor mijn stoel, of die mijnheer daar roept mij toe: «zitten!” Ik neem den schijn aan van niets te hooren. «Zitten,” herhaalt hij met een bulderende stem. Ik kon me niet langer doof houden en nam den schijn aan van te gaan zitten. Ik zet mijn beide handen op de borst en ga half en half hangen op mijn vuisten, zoodat mijn ongenoemde lichaamsdeel den stoel niet aanraakte.

Na twee of drie minuten roept de jonge dame aan mijn zijde: «Och, houd mijn tooneelkjjker eens even vast.” Ik speel natuurlijk weer den Oost-Indisch doove en schijn niets te verstaan. De jonge dame ziet me aan en zegt: «Hé, u zit op uw handen.” Ik word zoo rood als een kalkoensche haan²Dit betekent bloedrood worden (van schaamte), trek mijn handen terug en val neer op de bank. Ik brul letterlijk van pijn en iemand roept reeds: «Gooi den vent de deur uit.” Ik onderdruk mijn smart en neem het besluit, ineengedrukt op het randje van den stoel te blijven zitten, maar die houding was zoo moeilijk, dat ik na vijf minuten moest opspringen. Toen begon opnieuw het geroep van «zitten, zitten!” O, ik bevond mij in een vreeselijken toestand.”

De kantonrechter: «Gij hebt er verkeerd aan gedaan, naar den schouwburg te gaan, omdat gij uw buurlieden moest hinderen. Doch de beschuldigde had groot ongelijk, u af te ranselen.”

De beklaagde: «Maar ik kon niet vermoeden, dat mijnheer vol steenpuisten zat en zooals u terecht zegt, als men bloedzweren heeft, gaat men niet naar den schouwburg. Ik had mijn geld betaald om te zien en mijnheer verhinderde mij daarin. Als hij mij gezegd had, wat hem scheelde, zou ik hem geraden hebben, ergens anders te gaan staan.”

De kantonrechter: «Ge hadt u moeten wenden tot een bediende en dien man niet moeten slaan.” De beklaagde werd veroordeeld tot acht dagen gevangenisstraf.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.