Last Updated on 12 januari 2024 by M.G. Sulman
Amandelkanker of tonsilkanker is een van de meest voorkomende kankers die in de mond en keel voorkomen. Het wordt meestal veroorzaakt door een virus dat met een vaccin kan worden voorkomen. Het HPV-vaccin beschermt je tegen 6 soorten kanker: baarmoederhalskanker, kanker aan mond- en keelholte, de vagina, schaamlippen, de anus en de penis. De keelamandelen (tonsillen) zijn zichtbaar als knobbels links en rechts achter in de keel. Het lymfoïde weefsel in de amandelen is vergelijkbaar met het weefsel in de lymfeklieren. Deze weefsels filteren witte bloedcellen uit de lymfe, een heldere vloeistof die door het lichaam stroomt. In de keel zijn de amandelen het eerste deel van het lymfestelsel dat wordt blootgesteld aan virussen en bacteriën die het spijsverteringskanaal en de luchtwegen binnendringen. Ze vormen een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem.
Wat is amandelkanker?
Er treedt amandelkanker op wanneer abnormale cellen in je amandelen ongecontroleerd groeien en een tumor vormen. Amandelkanker is de meest voorkomende vorm van orofarynxcarcinoom, oftewel mondkeelholtekanker, een vorm van keelkanker die ontstaat vanuit het slijmvlies in de mondkeelholte. Je hoeft geen amandelen te hebben om amandelkanker te krijgen. Zelfs als je amandelen zijn verwijderd, kun je nog steeds kanker krijgen in het achtergebleven weefsel.
Amandelkanker beperkt zich niet tot uitsluitend de amandelen. Er wordt van amandelkanker gesproken wanneer het aangedane weefsel zich bevindt op:
- De keelamandelen of de tonsilbogen
- Het achterste derde van de tong
- Het achterste gedeelte van het verhemelte
- Het bovenste gedeelte van de keel
Synoniemen
Amandelkanker staat ook bekend als tonsilkanker of tonsilcarcinoom.
Wat zijn de amandelen?
De amandelen zijn twee klieren achter in je keel. Ze bevinden zich in het deel van de keel net achter je mond, in de keelholte (orofarynx). De keelamandelen (tonsillen) zijn zichtbaar als knobbels links en rechts achter in de keel. Ze helpen infecties te bestrijden door te voorkomen dat schadelijke ziektekiemen door de mond en neus komen.
Soorten amandelkanker
De meeste amandelkankers zijn een type dat plaveiselcelcarcinoom wordt genoemd. Een klein aantal amandelkankers zijn lymfomen. Plaveiselcelcarcinoom of plaveiselcelkanker (PCC) is een kwaadaardige tumor die ontstaat uit cellen in de opperhuid.
Wie krijgt tonsilkanker?
Tonsilkanker kan zich op elke leeftijd ontwikkelen, maar komt vaker voor bij mensen ouder dan 50 jaar. Mannen hebben drie tot vier keer meer kans dan vrouweom de aandoening te ontwikkelen.
Vóórkomen
Volgens de American Cancer Society is er een kans van 1 op 60 dat mannen tijdens hun leven amandelkanker krijgen. Voor vrouwen is er een kans van 1 op 140. Het is anno 2024 onbekend wat de Nederlandse situatie is.
Oorzaak van amandelkanker
Mannen worden drie tot vier keer vaker getroffen door amandelkanker dan vrouwen. Vaak krijg je de diagnose op de leeftijd van 50 jaar of ouder, maar het kan zich op elke leeftijd ontwikkelen. De belangrijkste risicofactoren voor amandelkanker zijn roken en alcoholgebruik.
Andere mogelijke oorzaken zijn mensen met bepaalde infecties of verminderde immuniteit, zoals:
- Blootstelling aan het humaan papillomavirus (HPV), vooral stammen 16 en 18.
- Een orgaantransplantatie hebben ondergaan.
- Mensen met hiv.
Symptomen van amandelkanker
De symptomen van amandelkanker zijn onder meer:
- Een zweer achter in de mond die niet geneest
- Een amandel die aan één kant groter is
- Bloedingen in de keel (bloedsmaak in de mond)
- Bloed in het speeksel
- Moeite met kauwen, slikken of spreken
- Aanhoudende keelpijn: pijn achter in de keel die niet binnen 1-2 weken overgaat
- Intolerantie voor het eten of drinken van citrusvruchten
- Ernstige oorpijn
- Knobbeltje of pijn in de nek (bij uitzaaiing)
- Pijn bij het slikken
- Slechte adem
- Veranderingen in de waarneming van smaak
Onderzoek en diagnose
De arts zal informeren naar je klachten en vervolgens de binnenkant van je mond en achterkant van je keel onderzoeken om de locatie en de grootte van de tumor te controleren. Onderzoek van de oren, neus, keel en hals is nodig om te bepalen of de tumor zich heeft verspreid.
Aanvullend onderzoek kan bestaan uit:
- Bloedonderzoek.
- Röntgenfoto’s om te bepalen of de tumor zich heeft verspreid naar de longen.
- Een fijne naaldaspiratiebiopsie (FNAB): waarbij een dunne naald en zuigkracht worden gebruikt om een kleine hoeveelheid weefsel of vloeistof uit de amandel te verwijderen. Vervolgens wordt dit onderzocht onder de microscoop.
- Beeldvormende onderzoeken om te bepalen of de tumor nabijgelegen weefsels of andere organen van het lichaam is binnengedrongen, zoals:
- Röntgenopnamen gemaakt met de orthopantomograaf van Palomex. Dit is een panoramische röntgenfoto van de boven- en onderkaak. Het toont een weergave van oor tot oor en helpt te bepalen of een tumor in het kaakbot is gegroeid.
- CT-scan.
- MRI-scan
- Positronemissietomografie (PET) scan. Tijdens een PET-scan wordt een kleine hoeveelheid radioactieve glucose (suiker) in een ader geïnjecteerd. De scanner maakt gecomputeriseerde foto’s van de gebieden in het lichaam. Kankercellen nemen meer radioactieve glucose op dan normale cellen. Dus de tumor wordt op de foto’s benadrukt.
Behandeling van amandelkanker
Amandelkanker wordt in een vroeg stadium vaak behandeld met radiotherapie (bestraling). Neoadjuvante chemotherapie (ook wel inductieve of inductiechemo genoemd) wordt voor een operatie of radiotherapie gegeven. Dit verkleint de amandeltumor.
Gevorderde kankergevallen vereisen meestal een combinatie van chirurgie, bestraling en chemotherapie.
Chirurgie wordt gebruikt als chemotherapie en bestraling de tumor niet vernietigen. Als de lymfeklieren in de hals zijn aangetast, kan een halsklierdissectie nodig zijn om de klieren te verwijderen.
Radiotherapie volgt vaak op een operatie. Chemotherapie kan worden gebruikt voor palliatieve therapie als een operatie niet mogelijk is, teneinde de symptomen te verlichten en de tumorgroei te vertragen.
Preventie
De volgende maatregelen kunnen het risico op amandelkanker verminderen:
- Niet roken.
- Drink volgens de richtlijn: drink niet of maximaal 1 glas per dag. Dit is het advies van de Nederlandse Gezondheidsraad.
- De norm is dat je twee keer per jaar naar de tandarts gaat. Tijdens je afspraak zal de tandarts ook je mond controleren op tekenen van kanker en precancereuze veranderingen.
- Neem het HPV-vaccin. Sinds 2022 krijgen jongens en meisjes een uitnodiging voor vaccinatie in het jaar dat ze 10 worden.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over amandelkanker, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
