Keelkanker: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 8 juli 2024 by M.G. Sulman

Keelkanker verwijst naar kwaadaardige tumoren die zich ontwikkelen in je keel (farynx), strottenhoofd (larynx) of amandelen (tonsillen). De keelholte ligt achter de mondholte en onder de neusholte en naar beneden toe zijn er twee openingen, te weten één naar het strottenhoofd en één naar de slokdarm. De medische term voor keelkanker is farynxcarcinoom. De belangrijkste risicofactoren voor keelkanker zijn alcohol- en tabaksgebruik. Mogelijke symptomen van keelkanker zijn onder meer een hoest, heesheid, moeite met slikken oorpijn, een knobbel of zweer die niet geneest, keelpijn en onverklaarbaar gewichtsverlies. De meeste mensen met keelkanker krijgen bestraling als behandeling. 

Wat is keelkanker?

Kanker duidt op ongecontroleerde deling van lichaamscellen. Deze abnormale cellen vormen kwaadaardige gezwellen die tumoren worden genoemd. Keelkanker verwijst naar kanker van het strottenhoofd, de stembanden en andere delen van de keel, zoals de amandelen en de orofarynx (de mond-keelholte).

Wie krijgt het?

Deze vorm van kanker treft vooral mensen van middelbare leeftijd en ouder. Tumoren in dit deel van het lichaam komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.

Hoeveel mensen krijgen het?

In Nederland krijgen jaarlijks grofweg 850 mensen de diagnose keelkanker. De meeste patiënten zijn mannen in de leeftijd van 55 tot 75 jaar.

Soorten keelkanker

Keelkanker is een algemene term die van toepassing is op kanker die zich ontwikkelt in de keel (keelholtekanker) of in het strottenhoofd (larynxkanker).

Hoewel bij de meeste keelkankers dezelfde soorten cellen betrokken zijn, worden specifieke termen gebruikt om het deel van de keel te onderscheiden waar de kanker is ontstaan:

• Neus-keelholtekanker (nasofarynx) is een vorm van slijmvlieskanker, die ontstaat vanuit de neusamandelen.
• Orofaryngeale kanker begint in de orofarynx, de mondkeelholte.
• Hypofarynxkanker is kanker in het slijmvlies van de hypofarynx, het onderste deel van de keel, ter hoogte van het strottenhoofd.
• Glottische tumor, waarbij de tumor zich vormt op of ter hoogte van de stembanden (de glottis).
• Supraglottische tumor, waarbij de tumor begint in het bovenste deel van de slokdarm, waar ook het strottenklepje zit (de supraglottis).
•  Subglottische tumor, waarbij de tumor groeit in het stukje slokdarm dat zich onder de stembanden bevindt (subglottis).

Oorzaken van keelkanker

Mutatie

Keelkanker treedt op wanneer cellen in je keel genetische mutaties ontwikkelen. Hierdoor gaan cellen ongecontroleerd groeien en woekeren. Kankercellen doden het omringende weefsel om ruimte voor de eigen groei te maken. Doordat cellen zich overmatig gaan delen, kan er een gezwel of tumor ontstaat. Als dat gebeurt in de keelholte, is er sprake van keelkanker.

Het is anno 2024 niet duidelijk wat de mutatie veroorzaakt die verantwoordelijk is voor keelkanker. Er zijn echter verschillende risicofactoren die kunnen leiden tot keelkanker.

Risicofactoren

Risicofactoren voor het ontwikkelen van keelkanker zijn:

• roken
• overmatig alcoholgebruik
• slechte voeding met weinig fruit en groenten
• besmetting met het humaan papillomavirus (HPV)
• slechte mondhygiëne

Je kunt het risico op keelkanker verminderen door niet te roken, gezond te eten en in beperkte mate alcohol te drinken.

Symptomen van keelkanker

De symptomen van keelkanker zijn onder meer:

• een zere keel die niet overgaat (keelpijn)
• pijn in de keel uitstralend naar de hals, de oren en/of de kaak
• hoesten
• pijn of moeite met slikken
• klachten aan 1 of beide oren, zoals dichte oren, slecht horen, pijn die van de keel (keelpijn) naar de oren straalt (oorpijn)
• aangezichtsverlamming met zwelling in de oorspeekselklier
• een knobbeltje of zweer in de keel die niet geneest (het gevoel dat er iets in de keel aanwezig is)
• grotere tumoren kunnen van invloed zijn op de stembanden, waardoor heesheid of ademhalingsmoeilijkheden kunnen ontstaan
• veranderde spraak
• slikproblemen of vaak verslikken
• veel slijm in de keel
• het gevoel dat er iets blijft hangen in de keel
• een onaangename of vieze geur uit de mond
• bloedingen in de mond
• een verstopte neus die niet overgaat
• neusbloedingen die steeds terugkomen
• een zwelling in de hals
• een wondje of zweertje in de keel dat niet overgaat
• vergrote lymfeklieren in de hals

Klachten die in een latere fase van de ziekte kunnen optreden, zijn:

• je tong minder goed kunnen bewegen
• benauwdheid
• bloed in het slijm
• onverklaarbaar gewichtsverlies

Naast de eerder genoemde symptomen, kunnen de volgende andere symptomen ook voorkomen bij keelkanker:

• chronische keelirritatie
• aanhoudende heesheid
• aanhoudende oorpijn zonder duidelijke oorzaak
• moeilijkheden bij het openen van de mond (kaakklem)
• gevoel van een brok in de keel
• problemen met het bewegen van de tong of kaak
• veranderingen in de kleur of textuur van het slijmvlies in de mond of keel
• onverklaarbare zwellingen in het gezicht
• aanhoudende pijn in de nek of schouders
• stemveranderingen die langer dan twee weken aanhouden
• pijnlijke of moeilijk te genezen plekken in de mond of op de tong
• zwellingen of knobbels in het tandvlees, de tong of de wangen
• gevoel van verstikking of benauwdheid
• onverklaarbare vermoeidheid
• verlies van eetlust
• frequent slikken of speeksel dat moeilijk te controleren is
• gehoorverlies in één oor

Onderzoek en diagnose

Als je met één of meer van de hierboven genoemde symptomen bij je huisarts komt, zal hij eerst een anamnese afnemen en je lichamelijk onderzoeken. Bij vermoeden van keelkanker zal hij je verwijzen naar een keel-, neus- en oorarts (KNO-arts), waar de volgende onderzoeken kunnen plaatsvinden:

• Inspectie van het hele gebied door de specialist;
• Flexibele laryngoscopie: de arts bekijkt de mond en keelholte via een kleine camera die is bevestigd aan het einde van de laryngoscoop, een dun slangetje dat hij via uw neus inbrengt;
• Biopsie: het wegnemen van een stukje van de tumor voor nader onderzoek.

Na de diagnose keelkanker is vaak nader onderzoek nodig in de vorm van beeldvormdend onderzoek. De arts kan op deze manier vaststellen hoe ver de tumor zich heeft uitgebreid en of de tumor is uitgezaaid en bepalen welke behandeling het meest geschikt is.

Behandeling van keelkanker

De behandeling wordt uitgestippeld op grond van een aantal factoren, waaronder de plaats en de grootte van de tumor en eventuele uitzaaiingen, het stadium van de ziekte, je leeftijd en lichamelijke conditie en je persoonlijke wensen en omstandigheden. De meest toegepaste behandelingen bij keelkanker is:

• Bestraling (radiotherapie): een lokale behandeling waarbij de kankercellen vernietigd worden, terwijl de gezonde cellen zo veel mogelijk gespaard blijven. Radiotherapie kan zowel uitwendig als inwendig plaatsvinden. Ook is een combinatiebehandeling mogelijk.
• Operatie (chirurgie): via een operatie nemen de artsen de tumor met omliggend weefsel weg.
• Combinatie van chirurgie en radiotherapie.
• Chemotherapie: per infuus, als tablet of per injectie krijg je celdodende of celdelingremmende medicijnen toegediend.
• Chemoradiatie: een combinatie van chemotherapie en radiotherapie.

Voeding na behandeling: Fruit en groenten bij keelkanker

Nadat je behandeld bent voor keelkanker, is het uitermate belangrijk om een voedingspatroon te volgen dat je herstel bevordert alsook je immuunsysteem versterkt. Hieronder volgt een overzicht van aanbevolen fruit en groenten die rijk zijn aan essentiële vitamines, mineralen en antioxidanten:

Fruit

1. Bessen:
   • Bosbessen, aardbeien, frambozen, bramen
   • Voordelen: Deze bessen zijk aan antioxidanten en vitamine C.
2. Citrusvruchten:
   • Sinaasappels, mandarijnen, citroenen, grapefruits
   • Voordelen: Hoge vitamine C-gehalte voor een sterk immuunsysteem.
3. Bananen:
   • Voordelen: Zacht, makkelijk te eten, rijk aan kalium en vitamine B6.
4. Appels:
   • Voordelen: Bevat vezels en vitamine C. Appelsaus kan een zachtere optie zijn.
5. Mango:
   • Voordelen: Rijk aan vitamine A en C, zacht als rijp.
6. Perziken en nectarines:
   • Voordelen: Rijk aan vitaminen en mineralen, zacht als rijp.
7. Peren:
   • Voordelen: Zacht en vezelrijk, vooral goed als ze rijp en sappig zijn.

Groenten

1. Donkergroene bladgroenten:
   • Spinazie, boerenkool, snijbiet
   • Voordelen: Rijk aan vitamines A, C, K, en foliumzuur.
2. Wortels:
   • Voordelen: Rijk aan bètacaroteen, wat wordt omgezet in vitamine A.
3. Paprika’s:
   • Voordelen: Veel vitamine C en andere antioxidanten.
4. Broccoli:
   • Voordelen: Rijk aan vitamine C, K, en vezels. Lichtgestoomd is zachter om te eten.
5. Zoete aardappelen:
   • Voordelen: Rijk aan vitamine A en vezels, zacht wanneer het is gekookt.
6. Pompoen:
   • Voordelen: Rijk aan bètacaroteen en is zacht als het is gekookt.
7. Avocado:
   • Voordelen: Bevat gezonde vetten, zacht en makkelijk te eten.
8. Courgette:
   • Voordelen: Licht verteerbaar, zacht als gekookt.

Algemene tips

• Bereiding: Gekookte of gestoomde groenten zijn vaak makkelijker te eten dan rauwe.
• Smoothies: Een goede manier om fruit en groenten binnen te krijgen, vooral als kauwen pijnlijk is.
• Soepen en purees: Makkelijk om door te slikken en rijk aan voedingsstoffen. Wel vers bereiden!
• Vermijd irriterende voeding: Zuur en pittig voedsel kan de keel irriteren.
• Hydratatie: Drink veel water en andere vloeistoffen om gehydrateerd te blijven.

Een gezond en gevarieerd dieet handhaven is onzettend belangrijk voor een goed herstel en om weer op krachten te komen. Overleg zo nodig met een voedingsdeskundige of diëtist om een dieetplan op te stellen dat past bij je specifieke behoeften en herstelproces.

Ziekteverloop en prognoe

De prognose is afhankelijk van welke soort kanker je hebt en of er uitzaaiingen zijn, je leeftijd en algemene conditie. Hoe ouder je bent en des te meer andere ziekten je hebt, des te ongunstiger de prognose zal zijn.

De prognose hangt mede af van het stadium waarin de keelkanker werd gediagnosticeerd (vooral ook of er uitzaaiingen zijn). Hoe eerder keelkanker wordt vastgesteld, hoe groter de kans op ene geslaagde behandeling.

De individuele prognose hangt ook af van het type tumor, de plaats van optreden en je respons op de therapie.

Over het algemeen leeft ongeveer 60 procent van alle patiënten vijf jaar na de diagnose van keelkanker (5-jaarsoverleving).

Preventie

Niet roken en matig alcoholgebruik

Je kunt keelkanker voorkomen door het gebruik van tabak en alcohol tot een minimum te beperken.

Gezonde voeding

Kies voor een gezond dieet vol groenten en fruit. De vitamines en antioxidanten in fruit en groenten kunnen het risico op keelkanker verminderen. Eet een verscheidenheid aan kleurrijke groenten en fruit. Een niet gering aantal onderzoeken hebben sterke aanwijzingen gevonden dat een ruime consumptie van groente en fruit het risico op een aantal kankersoorten verkleint, vooral kanker in het hoofd-halsgebied, de slokdarm, darm en de maag.

Besmetting met HPV voorkomen

Bescherm jezelf tegen HPV. Sommige keelkankers worden vermoedelijk veroorzaakt door de seksueel overdraagbare infectie humaan papillomavirus (HPV). Er zijn verschillende soorten HPV. Je kunt uw risico op HPV verminderen door het aantal seksuele partners te beperken en elke keer dat je seks hebt een condoom te gebruiken. Er is ook een HPV-vaccin, dat het risico op keelkanker en andere HPV-gerelateerde kankers kan verminderen.

Een levenslange, wederzijds monogame relatie is, na seksuele onthouding, overigens de beste manier om soa’s te voorkomen.

Casus: Keelkanker bij 55-jarige man

Patiënt

Hans, 55 jaar, vrachtwagenchauffeur.

Presentatie

Hans klaagde over een aanhoudende keelpijn, moeite met slikken, en een schorre stem die niet verbeterde na enkele weken. Hij meldde ook gewichtsverlies en een gevoel van een knobbeltje in de keel.

Onderzoek

• Anamnese: Roker sinds 30 jaar en regelmatig alcoholgebruik. Geen voorgeschiedenis van ernstige ziekten.
• Fysiek onderzoek: Bij palpatie werd een vergrote lymfeklier in de hals gevoeld. Inspectie van de keel toonde roodheid en zwelling.
• Laryngoscopie: Visuele inspectie van de keel en stembanden onthulde een verdacht gebied.
• Biopsie: Een weefselmonster werd genomen voor histopathologisch onderzoek, dat plaveiselcelcarcinoom bevestigde.

Diagnose

Keelkanker (larynxcarcinoom), specifiek plaveiselcelcarcinoom.

Behandeling

• Chirurgie: De tumor wordt door een chirurg verwijderd via een laryngectomie, afhankelijk van de omvang en locatie van de tumor.
• Radiotherapie: Bestraling om resterende kankercellen te vernietigen en de kans op terugkeer te verminderen.
• Chemotherapie: Dit wordt overwogen, afhankelijk van de stadium en respons op de eerdere behandelingen.

Advies

• Stoppen met roken en alcohol: Hans krijgt het zeer dringend advies om te stoppen met roken en alcoholgebruik.
• Voeding: Dieetaanpassingen om gewichtsverlies te beperken en slikproblemen te verminderen. Dit kan plaatsvinden onder begeleiding van een diëtist(e).
• Logopedie: Therapie om de spraak- en slikfunctie te verbeteren na de operatie.
• Psychosociale ondersteuning: Ondersteuning van een maatschappelijk werker voor het emotionele en psychologische welzijn.

Prognose

De prognose is afhankelijk van het stadium van de kanker bij diagnose en de algehele gezondheid van Hans. Vroege detectie en behandeling verbeteren zijn overlevingskansen aanzienlijk.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over keelkanker, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.