Neurogene blaas: symptomen, oorzaak en behandeling

Last Updated on 29 september 2024 by M.G. Sulman

Neurogene blaas verwijst naar een blaascontroleprobleem als gevolg van ziekte of letsel van zenuwen, ruggengraat of hersenen. Symptomen zijn onder meer een overactieve blaas, aandrang tot urineren, vaak plassen, urine-incontinentie of moeite met plassen. De symptomen van een neurogene blaas, met name incontinentie, kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven. Verschillende ziekten of aandoeningen kunnen een neurogene blaas veroorzaken, waaronder ruggenmergletsel, multiple sclerose, beroerte, hersenletsel, spina bifida, perifere zenuwbeschadiging, de ziekte van Parkinson of andere neurodegeneratieve ziekten. De behandeling van een neurogene blaas is afhankelijk van de onderliggende ziekte en de klachten die je hebt, en kan worden beheerd met leefstijlveranderingen, medicijnen, operaties of andere procedures.

De blaas

De blaas is een sterk rekbaar en hol orgaan in je onderbuik. Het bestaat vooral uit spierweefsel. Een van de belangrijkste taken van de blaas is het opslaan van urine (plas). De andere taak is om urine uit uw lichaam te verwijderen als reactie op signalen vanuit je ruggenmerg en hersenen.

Wat is een neurogene blaas?

De betekenis van neurogeen is ‘veroorzaakt door een zenuw’. Neurogene blaas is de term voor wat er gebeurt wanneer neurologische aandoeningen de manier beïnvloeden waarop je blaas werkt. Neurologische aandoeningen zijn problemen aan het zenuwstelsel. Het zenuwstelsel bestaat uit de hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen. Je blaas, hersenen en sluitspier (sfincter) van de blaas communiceren niet goed. Er zijn twee belangrijke soorten blaascontroleproblemen die verband houden met een neurogene blaas. Afhankelijk van de betrokken zenuwen en de aard van de schade, wordt je blaas overactief (spastisch of hyperreflexief) of onderactief (slap of hypotoon).

Vóórkomen

Neurogene blaasdisfunctie komt veel voor bij mensen met ruggenmergletsel. Het treft meer dan 90% van mensen met ruggenmergletsel. Grofweg 95% van de mensen met spina bifida heeft een neurogene blaasdisfunctie. De aandoening treft ook 50% tot 80% van de mensen met multiple sclerose (MS). Neurogene blaas treft tevens mensen die getroffen zijn door een beroerte, evenals mensen met de ziekte van Parkinson en vele andere soorten aandoeningen van het zenuwstelsel. Aandoeningen die zenuwen beschadigen, zoals vergevorderde diabetes waarbij zenuwaantasting optreedt, kunnen ook een neurogene blaas veroorzaken.

Oorzaken van een neurogene blaas

Een neurogene blaas is niet bepaald het gesprek van de dag, maar het is belangrijker dan je misschien denkt. Deze aandoening kan op zowel kinderen als volwassenen een grote impact hebben. Of je nu klein bent of volwassen, je blaas hoort goed samen te werken met je hersenen en zenuwen. Maar soms loopt dit proces niet helemaal zoals het zou moeten. Laten we eens kijken naar de mogelijke oorzaken van een neurogene blaas en bespreken wat dit kan betekenen in het dagelijks leven.

Trauma aan het ruggenmerg

Een ongeluk zit in een klein hoekje, en soms kan dat hoekje het ruggenmerg raken. Een val van een trap, een verkeersongeval, of een sportblessure kan de zenuwen beschadigen die de blaas aansturen. Denk bijvoorbeeld aan een wielrenner die tijdens een wedstrijd hard ten val komt en zijn rug breekt. Het resultaat kan zijn dat de communicatie tussen de hersenen en de blaas verstoord raakt. Hierdoor kan iemand moeite krijgen met plassen of juist de controle verliezen, wat echt impact kan hebben op het dagelijks leven.

Voorbeeld bij volwassenen: Neem bijvoorbeeld een kantoormedewerker die na een auto-ongeluk te maken krijgt met een beschadiging aan het ruggenmerg. Plotseling wordt een simpele wc-bezoek een uitdaging. De blaas geeft niet meer goed aan wanneer hij vol is, of hij leegt zich juist onverwachts. Dit soort situaties kan erg frustrerend en stressvol zijn, en vraagt vaak om speciale aanpassingen of behandelingen.

Hersentumor of ruggenmergtumor

Een tumor in de hersenen of het ruggenmerg kan flinke druk uitoefenen op de zenuwen die je blaas aansturen. Hierdoor raakt de samenwerking tussen je hersenen en blaas uit balans. Een neurogene blaas kan hierdoor zowel bij kinderen als volwassenen ontstaan. Een voorbeeld: een jong kind dat door een hersentumor last krijgt van incontinentie of juist moeite heeft om te plassen. Voor ouders en kinderen kan dit een hele verandering zijn, omdat de controle over de blaas ineens niet meer vanzelfsprekend is.

Voorbeeld bij volwassenen: Een vrouw van in de vijftig ontdekt na langdurige rugpijn dat ze een ruggenmergtumor heeft. Na de operatie om de tumor te verwijderen, merkt ze dat ze niet meer goed aanvoelt wanneer ze moet plassen. Ze moet nu regelmatig op vaste tijden naar de wc, anders loopt ze het risico op urineverlies. Dit vraagt om aanpassingen in haar dagelijkse routine en soms medische hulpmiddelen.

Bekkentumoren

Tumoren in het bekkengebied kunnen ook een neurogene blaas veroorzaken door de zenuwen die de blaasfunctie aansturen te verstoren. Dit is minder bekend, maar komt vaker voor dan je misschien denkt. Bij kinderen is het zeldzaam, maar bij volwassenen kan een bekkengebiedtumor soms leiden tot blaasproblemen.

Diabetes

Diabetes staat vooral bekend om de invloed op je bloedsuikerspiegel, maar wist je dat het ook de zenuwen in je lichaam kan aantasten? Vooral bij volwassenen die al langer diabetes hebben, kan er schade ontstaan aan de zenuwen die de blaas aansturen. Dit heet diabetische neuropathie. Hierdoor kan het voelen alsof de blaas lui wordt; hij geeft niet meer goed aan wanneer hij vol is, of hij doet er te lang over om zich volledig te legen.

Voorbeeld: Een man van 45 die al jaren diabetes heeft, merkt dat hij steeds vaker naar het toilet moet, maar moeite heeft om zijn blaas goed leeg te maken. Het kan zelfs zijn dat hij ineens urine verliest terwijl hij dat niet aan voelt komen. Deze problemen kunnen zijn dagelijkse leven flink beïnvloeden, vooral als hij op zijn werk ineens onverwachts naar de wc moet.

Infecties

Sommige infecties, zoals hersenvliesontsteking of een ontsteking van het ruggenmerg, kunnen de zenuwen permanent beschadigen. Deze infecties kunnen zowel bij kinderen als volwassenen voorkomen en leiden tot een neurogene blaas.

Voorbeeld bij kinderen: Een kind krijgt een zware virale infectie die het ruggenmerg aantast. Na het herstel blijkt dat de zenuwen die de blaas aansturen blijvende schade hebben opgelopen. Plotseling is het toilettrainingproces een stuk ingewikkelder, omdat de blaas niet meer op het juiste moment de signalen doorgeeft.

Genetische zenuwproblemen: vanaf de geboorte aanwezig

Sommige mensen worden geboren met genetische aandoeningen die invloed hebben op het zenuwstelsel. Deze aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat de zenuwen niet goed werken, en dit kan de blaascontrole ernstig verstoren.

Voorbeeld bij kinderen: Kinderen met spina bifida (open ruggetje) kunnen vanaf de geboorte problemen hebben met hun blaas. Omdat de zenuwen die de blaasfunctie regelen niet goed zijn aangelegd, kan het kind moeilijk zelfstandig leren plassen. Dit betekent vaak dat ouders en kinderen moeten leren omgaan met hulpmiddelen, zoals katheters, om de blaas regelmatig te legen.

Vergiftiging door zware metalen

Blootstelling aan zware metalen, zoals lood of kwik, kan het zenuwstelsel ernstig beschadigen. Hoewel dit tegenwoordig zeldzaam is, kan het in sommige gevallen leiden tot zenuwschade die de werking van de blaas beïnvloedt.

Geboorteafwijkingen die het ruggenmerg aantasten, zoals spina bifida

Spina bifida is een aangeboren aandoening waarbij het ruggenmerg en de wervelkolom zich niet volledig ontwikkelen. Dit kan zorgen voor een beschadiging van de zenuwen die de blaas aansturen. Bij kinderen met spina bifida is de controle over de blaas vaak verminderd, wat betekent dat ze van jongs af aan moeten leren omgaan met hulpmiddelen en medische ondersteuning.

Beroerte

Een beroerte kan de manier waarop je hersenen en blaas communiceren flink verstoren. Stel je voor dat je hersenen de blaas willen laten weten dat het tijd is om te plassen, maar dat signaal komt niet goed door. Resultaat? Je voelt misschien niet dat je blaas vol is of juist het tegenovergestelde: een plotselinge, dringende aandrang om naar de wc te rennen.

Voorbeeld bij volwassenen: Neem bijvoorbeeld een oudere vrouw die na een beroerte merkt dat ze niet meer altijd voelt wanneer ze moet plassen. Soms gebeurt het ineens, zonder waarschuwing. Ze moet nu leren omgaan met deze nieuwe realiteit, iets wat in het begin best even slikken is. Gelukkig zijn er manieren en hulpmiddelen om hiermee om te gaan!

Trauma aan het ruggenmerg

Een ongeval of een stevige val kan grote gevolgen hebben voor je ruggenmerg. Denk aan een fietsongeluk of een val van de trap. Als de zenuwen die je blaas aansturen beschadigd raken, kan je blaas letterlijk ‘in de war’ raken. Het gevolg? Een blaas die zomaar leegt zonder waarschuwing, of juist moeite heeft om te plassen wanneer het nodig is.

Voorbeeld bij volwassenen: Een sportieve man die na een ski-ongeluk in het ziekenhuis belandt, ontdekt dat hij ineens moeilijk kan plassen. Een gewone wc-sessie wordt opeens een hele onderneming, en hij moet leren omgaan met katheters. Het is een flinke verandering, maar gelukkig biedt de juiste zorg verlichting.

Multiple sclerose (MS)

Bij MS raakt de beschermlaag rondom je zenuwen beschadigd, wat kan leiden tot een ‘verkeerd gelopen’ communicatie tussen je hersenen en blaas. De blaas kan hierdoor overactief worden of juist moeilijk leeg te maken zijn. Een blaas die niet meer lekker functioneert zoals je wilt kan ontzettend frustrerend zijn.

Voorbeeld: Een dertigjarige vrouw met MS merkt dat ze steeds vaker naar het toilet moet en soms de controle over haar blaas verliest. Dit geeft haar niet alleen fysieke ongemakken, maar ook stress en onzekerheid. Een blaastraining onder begeleiding van een fysiotherapeut helpt haar weer wat grip te krijgen op de situatie.

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson beïnvloedt de controle over je spieren, en ja, ook de spieren van je blaas. Hierdoor kan je plotseling een sterke drang voelen om te plassen, zelfs als je blaas nog niet helemaal vol is. Het is alsof je blaas een eigen wil heeft gekregen en niet meer naar jouw signalen luistert.

Voorbeeld: Een oudere man met Parkinson wordt ’s nachts meerdere keren wakker omdat hij dringend moet plassen. Hij moet leren leven met een nieuwe wc-routine en uitzoeken welke aanpassingen hem kunnen helpen. Gelukkig bestaan er oefeningen en medicijnen die zijn situatie wat draaglijker maken.

Ruggenmergontstekingen zoals myelitis

Soms kan een ontsteking van het ruggenmerg, zoals myelitis, de zenuwen beschadigen die betrokken zijn bij de blaascontrole. Dit kan plotseling gebeuren, waardoor iemand ineens te maken krijgt met blaasproblemen.

Voorbeeld bij kinderen: Een tiener met een ruggenmergontsteking merkt dat hij opeens vaak aandrang heeft, maar er niet altijd iets gebeurt als hij op de wc zit. Het vraagt om een flinke aanpassing en begeleiding om te leren omgaan met deze nieuwe uitdagingen.

Chronische alcoholverslaving

Jarenlang overmatig alcoholgebruik kan je zenuwstelsel aantasten en de zenuwen die de blaas aansturen beschadigen. Dit kan leiden tot een neurogene blaas, waarbij de controle over het plassen flink in de war raakt.

Veroudering en dementie

Ouder worden kan ook zijn tol eisen van je blaas. Bij ouderen die te maken krijgen met dementie, kunnen de hersenen soms niet meer goed doorgeven wanneer de blaas vol is. Of de aandrang wordt simpelweg vergeten. Dit kan zorgen voor onverwacht urineverlies of moeite om de blaas op tijd leeg te maken.

Aneurysma

Een aneurysma, misschien heb je er wel eens van gehoord. Het klinkt ingewikkeld, maar zie het als een uitstulping of zwakke plek in een bloedvat, vaak in de hersenen of het ruggenmerg. Nu denk je misschien: wat heeft dat in vredesnaam met mijn blaas te maken? Nou, meer dan je op het eerste gezicht zou denken! Wanneer een aneurysma groeit of scheurt, kan het de zenuwbanen die naar je blaas leiden flink in de war schoppen.

Stel je voor: je hersenen en je blaas hebben continu een gezellig praatje met elkaar via je zenuwbanen. Maar als er een aneurysma in de buurt van die zenuwen zit en daar druk op uitoefent, raakt dat gesprek behoorlijk verstoord. En mocht het aneurysma scheuren, dan kan het zelfs leiden tot een bloeding die die zenuwen verder beschadigt. Wat betekent dit voor jou? Nou, je blaas kan ineens beslissen om niet meer volgens de regels te spelen. Je kunt te maken krijgen met een overactieve blaas, incontinentie, of moeite om je blaas helemaal leeg te maken.

Voorbeeld bij volwassenen: Denk aan een vrouw van in de zestig, die altijd een uitstekende controle over haar blaas had. Ze voelt zich plotseling niet lekker en blijkt een aneurysma in haar ruggenmerg te hebben. Een zogeheten spinale aneurysma. Na de operatie om het aneurysma te behandelen, merkt ze dat haar blaas niet meer zo voorspelbaar is als voorheen. Soms voelt ze geen aandrang om te plassen, totdat het opeens héél dringend is. Andere keren gaat ze naar de wc en merkt dat ze haar blaas niet helemaal kan legen. Ze moet nu leren omgaan met deze veranderingen en krijgt begeleiding om haar nieuwe situatie onder controle te houden.

Check deze Engelstalige video voor meer info:

Symptomen van een neurogene blaas

Mogelijke symptomen van neurogene blaas zijn:

Problemen met plassen

Je kun frequent plassen en vaak een sterke aandrang voelen om te plassen. Andere klachten zijn:

• urine-incontinentie (niet in staat om urine onder controle te houden)
• klein urinevolume tijdens het plassen
• verlies van het gevoel dat de blaas vol is
• zwakke of onderbroken urinestroom

Urineweginfectie

Een urineweginfectie kan het gevolg zijn van het te lang in de blaas vasthouden van urine. Als er steeds urine achterblijft in de blaas na het plassen geeft dit een verhoogde kans op urineweginfecties.

Nierschade

Nierschade treedt op als gevolg van hoge druk veroorzaakt door ophoping van urine in de blaas.

Nierstenen

Symptomen van nierstenen zijn onder meer:

• ernstige pijn bij de zijkant en achterkant van het lichaam, direct onder de ribben
• pijn die zich uitbreidt naar de lies en onderbuik
• bloed in de urine
• koorts en koude rillingen: dit duidt op een urineweginfectie veroorzaakt door obstructie (verstopping) van de urineleider, door een niersteen die in de urineleider geklemd zit

Complicaties van een neurogene blaas

Het volgende wordt vaak in verband gebracht met een neurogene blaas:

• Urineverlies treedt vaak op wanneer de spieren die de urine vasthouden niet de juiste boodschap krijgen.
• Urineretentie (het onvermogen om de blaas volledig of gedeeltelijk te legen) vindt plaats als de spieren die de urine vasthouden niet de boodschap krijgen dat het tijd is om te plassen.
• Schade aan de kleine bloedvaten in de nier kan optreden als de blaas te vol raakt en de urine in de nieren terechtkomt. Dit veroorzaakt extra druk en kan leiden tot bloed in de urine.
• Infectie van de blaas, urineleiders of nieren is vaak het gevolg van urine die te lang wordt vastgehouden voordat deze het lichaam verlaat.

Onderzoek en diagnose

De arts zal informeren naar je klachten. Als de arts vermoedt dat je een neurogene blaas hebt, zal hij of zij je hersenen, ruggenmerg en blaas willen controleren. De arts zal je medische voorgeschiedenis bekijken en een lichamelijk onderzoek doen. Eventuele andere tests zijn:

• Röntgenfoto’s van de wervelkolom, de hersenen, de nieren en de blaas.
• Cystoscopie: een inwendig onderzoek van de plasbuis en de blaas om te controleren op structuurveranderingen of blokkades, zoals tumoren of stenen.
• Urodynamisch onderzoek: een onderzoek naar de functie van de lage urinewegen (blaas en afsluitmechanisme).

Behandeling van een neurogene blaas

Mogelijke behandelingen

De behandeling van een neurogene blaas hangt af van de oorzaak en is gericht op het voorkomen van nierschade. Mogelijke behandelingen omvatten:

• Medicijnen: Om de blaasfunctie te reguleren.
• Regelmatige katheterisatie: Om de blaas volledig te ledigen.
• Preventieve antibiotica: Om urineweginfecties te voorkomen.
• Sfincterprothese: Een kunstmatige blaassluitspier om urinecontrole te verbeteren.
• Chirurgie: Om blaasstenen of blokkades te verwijderen.
• Botox-injecties: Om de blaasspier te ontspannen.
• Elektrische stimulatie: Plaatsing van een apparaat om blaasactiviteit te reguleren.
• Blaastraining: Ontwikkelen van een urinerings- of plasschema om de blaascapaciteit en controle te vergroten.
• Bekkenbodemoefeningen: Versterken van de bekkenbodemspieren voor betere controle.
• Voeding en hydratatie: Advies over voldoende vochtinname en een vezelrijk dieet om constipatie en druk op de blaas te verminderen.

Voorbeeld plasschema

Het bijhouden van een urineringsschema kan helpen om de blaascapaciteit en controle te vergroten. Hieronder volgt een voorbeeld van hoe een urineringsschema eruit kan zien:

Dag: Maandag

• 07:00 – Gevoel van aandrang: Matig, Hoeveelheid urine: 200 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Net wakker
• 09:00 – Gevoel van aandrang: Licht, Hoeveelheid urine: 150 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Ontbijten
• 11:00 – Gevoel van aandrang: Sterk, Hoeveelheid urine: 250 ml, Incontinentie: Ja, Activiteit: Werken, Opmerkingen: Last van plotselinge aandrang
• 13:00 – Gevoel van aandrang: Matig, Hoeveelheid urine: 200 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Lunchpauze
• 15:00 – Gevoel van aandrang: Licht, Hoeveelheid urine: 150 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Werken
• 17:00 – Gevoel van aandrang: Sterk, Hoeveelheid urine: 300 ml, Incontinentie: Ja, Activiteit: Einde werkdag, Opmerkingen: Niet op tijd naar toilet
• 19:00 – Gevoel van aandrang: Matig, Hoeveelheid urine: 200 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Diner
• 21:00 – Gevoel van aandrang: Licht, Hoeveelheid urine: 100 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Tv kijken
• 23:00 – Gevoel van aandrang: Matig, Hoeveelheid urine: 200 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Voor het slapengaan
• 02:00 – Gevoel van aandrang: Sterk, Hoeveelheid urine: 250 ml, Incontinentie: Nee, Activiteit: Tussendoor wakker, Opmerkingen: Nachtelijke urinelozing

Instructies voor het bijhouden van het urineringsschema:

1. Tijdstip: Noteer het tijdstip waarop u naar het toilet gaat.
2. Gevoel van aandrang: Beschrijf hoe sterk de drang om te plassen was (Licht, Matig, Sterk).
3. Hoeveelheid urine: Meet en noteer de hoeveelheid urine in milliliters (ml).
4. Incontinentie: Geef aan of er sprake was van incontinentie (ja/nee).
5. Activiteit op dat moment: Noteer wat u aan het doen was toen u de aandrang voelde.
6. Opmerkingen: Noteer eventuele bijzonderheden of problemen, zoals plotselinge aandrang of moeite met plassen.

Dit schema helpt bij het identificeren van patronen en problemen met de blaasfunctie, wat waardevolle informatie kan bieden voor verdere behandeling en aanpassing van het urineringsschema.

Casus: Neurogene blaas

Patiëntgegevens

• Naam: Emma van der Berg
• Leeftijd: 55 jaar
• Geslacht: Vrouw
• Beroep: Advocaat
• Gezinssituatie: Getrouwd, twee volwassen kinderen

Huidige situatie

Emma komt naar de huisarts met klachten van moeite met plassen en incontinentie. Ze ervaart deze problemen sinds enkele maanden en ze worden steeds erger.

Symptomen

• Moeite met het starten van de urinestroom
• Frequentie van urineren, vooral ‘s nachts (nycturie)
• Incontinentie en onvolledige blaaslediging
• Terugkerende urineweginfecties

Anamnese

Emma heeft een voorgeschiedenis van diabetes type 2, die matig onder controle is. Ze heeft ook last van rugpijn vanwege een herniaoperatie enkele jaren geleden. Geen eerdere blaasaandoeningen in de familiegeschiedenis.

Diagnose

Op basis van de symptomen, de medische voorgeschiedenis, en een urodynamisch onderzoek wordt de diagnose neurogene blaas gesteld.

Behandeling door de arts

• Medicatie: De arts schrijft anticholinergica voor om de blaas te ontspannen en de controle te verbeteren.
• Intermitterend katheteriseren (in-uit katheterisatie):  Dit is het legen van de blaas op regelmatige tijdstippen met behulp van een eenmalige katheter. Zelfkatheterisatie heeft tot doel om de blaas volledig te legen teneinde infecties te voorkomen.
• Bekkenbodemoefeningen: De arts verwijst Emma naar een fysiotherapeut voor bekkenbodemspieroefeningen om de controle te verbeteren.
• Blaastraining: Ontwikkelen van een urinerings- of plasschema om de blaascapaciteit en controle te vergroten.
• Diabetesmanagement: de arts verwijst Emma naar een diabetesverpleegkundige om haar diabetes beter te beheren, wat indirect de blaasfunctie zal verbeteren.

Prognose

Met de juiste behandeling en aanpassingen kan Emma haar symptomen beter onder controle krijgen. Regelmatige controle is essentieel om complicaties te voorkomen.

Nazorg

• Volgen van de behandeling: Emma wordt aangemoedigd om de voorgeschreven medicatie trouw in te nemen en de zelfkatheterisatie nauwgezet uit te voeren.
• Regelmatige controles: Periodieke afspraken bij de uroloog om de voortgang in de gaten te houden en de behandeling zo nodig aan te passen.
• Ondersteuning: Betrokkenheid van familie en vrienden om Emma te helpen bij haar dagelijkse activiteiten en therapieën.

Preventie

• Gezonde gewoonten: Het aanmoedigen van een gezonde levensstijl, waaronder een vezelrijk dieet en regelmatige lichaamsbeweging.
• Voorkomen van infecties: Advies over goede hygiënepraktijken en het drinken van voldoende water om urineweginfecties te voorkomen.
• Educatie: Voorlichting aan Emma en haar familie over neurogene blaas en het belang van goede medische zorg en opvolging.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een neurogene blaas, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.