Kopervergiftiging: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 28 september 2023 by M.G. Sulman

Kopervergiftiging, ook bekend als kopertoxiciteit, is een soort metaalvergiftiging die wordt veroorzaakt door een teveel aan koper in het lichaam. Het kan optreden door het eten van voedsel dat is bereid in koperen pannen. Ook kun je te veel koper binnenkrijgen door het drinken van met koper verontreinigd drinkwater of overmatig gebruik van kopersupplementen. Meestal is het het gevolg van een genetische aandoening, te weten de ziekte van Wilson, een koperstapelingsziekte. Koper is essentieel voor de menselijke gezondheid omdat het een bestanddeel is van veel eiwitten. Chronische toxiciteit door koper komt slechts zelden voor.

Wat is kopervergiftiging?

Koper is een essentieel sporenmineraal. Dit betekent dat je er maar heel kleine hoeveelheden van nodig hebt. Het heeft verschillende functies in het menselijk lichaam. Zo ondersteunt koper bijvoorbeeld het ijzertransport in het lichaam en draagt het bij aan het in stand houden van sterke bloedvaten.

Koper is normaal gesproken gebonden aan eiwitten in je lichaam, wat gezond is. Soms bindt koper zich niet aan je eiwitten en staat het bekend als ongebonden of vrij. In dit geval kan het ongezond en zelfs giftig zijn.

Bij hogere concentraties is koper uiterst giftig. Kopervergiftiging of kopertoxiciteit ontstaat wanneer er te veel wordt opgeslagen in de zachte weefsels van het lichaam.

Oorzaken van een kopervergiftiging

Erfelijke toxiciteit

Kopertoxiciteit kan zijn verworven, of het kan worden geërfd. Wanneer het wordt geërfd, staat het bekend als de ziekte van Wilson. De ziekte van Wilson is een zeldzame, erfelijke stofwisselingsziekte. Deze ziekte wordt gekenmerkt wordt door stapeling van koper in onder meer de lever.

Verworven toxiciteit

Verworven kopertoxiciteit kan afkomstig zijn van een paar verschillende bronnen. Het kan komen door het eten van koperzouten (kopersulfaat). Deze blauwgekleurde zouten kunnen zich vormen op koperen potten en pannen. Ze kunnen zich ook in je koperen waterleiding vormen. Als zich koperzouten vormen in waterleidingen, kan dit het drinkwater verontreinigen. Wat betreft het koper in drinkwater, mag het gehalte niet hoger zijn dan 2 mg/l.

Het is mogelijk om kopervergiftiging te krijgen door te veel koperrijk voedsel te eten of een overmaat aan kopersupplementen te nemen. Je kunt ook koper binnenkrijgen door een zure drank te drinken of voedsel te eten dat voor een langere periode in een koperen bewaarbak is bewaard.

Tot slot kan (chronische) blootstelling aan koper op je werk ook leiden tot vergiftiging, bijvoorbeeld als je werkzaam bent in de koperverwerkende industrie.

Symptomen van kopertoxiciteit

Er wordt bij kopervergiftiging onderscheid gemaakt tussen ‘acute blootstelling’ en ‘chronische blootstelling’. Bij acute blootstelling wordt je in één keer wordt blootgesteld aan een grote hoeveelheid koper.

Acute blootstelling

Acute symptomen van kopervergiftiging door inslikken zijn onder meer:

• misselijkheid en braken
• hematemesis (bloedbraken)
• hypotensie (lage bloeddruk)
• melena (teerachtige, zwarte ontlasting)
• geelzucht (geelverkleuring van de huid en het oogwit)
• buikpijn
• metaalsmaak in de mond
• kortademigheid
• diarree
• emotionele schommelingen
• pijn
• slaapstoornissen
• spierpijn of spierkrampen
• eenKayser-Fleischerring: een ring om de iris van het oog die ontstaat door een koperophoping in het lichaam, vaak gezien bij de ziekte van Wilson

Chronische blootstelling

Chronische (langdurige) blootstelling aan koper kan de lever en de nieren beschadigen. Dit kan op den duur aanleiding geven tot slecht werkende nieren (nierfalen) en/of een slecht werkende lever (leverfalen).

Voorts kan een overmaat aan koper in het bloed leiden tot een zinktekort. Dit komt doordat zink zich aan koper bindt in het bloed.

Complicaties

Kopervergiftiging kan in ernstige gevallen dodelijk zijn. Je kunt ernstige toxiciteit krijgen als je grote hoeveelheden koperzouten via de huid binnenkrijgt. Koper kan zich een weg banen door je interne organen en zich ophopen in je hersenen, lever en longen.

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

Kopertoxiciteit wordt meestal gediagnosticeerd door de hoeveelheid koper in je bloedbaan te meten. Dit kan worden gedaan door bloedonderzoek. Het kopergehalte in het bloed is normaal gesproken tussen 11-23 μmol/l. Waarden boven de 23 μmol/l worden als verhoogd beschouwd.

Aanvullend onderzoek

Soms is aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld:

• bloedonderzoek om ceruloplasminespiegels te meten (bij de ziekte van Wilson zijn de ceruloplasmineconcentraties gedaald)
• urineonderzoek om te meten hoeveel koper er door de plas wordt uitgefilterd.

Behandeling van kopervergiftiging

Sommige behandelingsopties voor acute en chronische kopertoxiciteit omvatten:

Chelatiebehandeling

Bij chelatietherapie worden via een infuus stoffen (chelatoren) in de bloedbaan gebracht die ongewenste metalen inkapselen. Het medicijn helpt al het koper in je bloed te binden, zodat het je nieren kan bereiken voor filtratie. Via de urine wordt het dan geloosd.

Maagspoeling of maaglavage

De maagspoeling is een medische procedure voor het legen van de maag. In de volksmond staat dit bekend als het ‘leegpompen van de maag’.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen kunnen kopertoxiciteit behandelen, vaak samen met andere behandelingen. Sommige orale medicijnen omvatten penicillamine of dimercaprol.

Hemodialyse

Bij hemodialyse (HD) filtert een kunstnier in een machine je bloed. Deze machine wordt aangesloten op een bloedvat. Gefilterd bloed wordt vervolgens teruggevoerd naar je lichaam.

Preventie

Je kunt kopervergiftiging voorkomen door:

• blootstelling aan koper door besmet voedsel en dranken te vermijden of te beperken
• het vermijden van het gebruik van gecorrodeerd koperen kookgerei, borden en keukengerei
• koper uit kraanwater te verwijderen door minimaal 15 seconden koud water door een kraan te laten lopen als het wordt geleverd door een verroeste koperen pijp
• filters in huis installeren die ongewenste mineralen uit het water verwijdert

Video

Uit de oude doos

Uit de Leydse courant d.d. 23 juni 1845:

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over kopervergiftiging. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.