Syndroom van Alice in Wonderland: symptomen en behandeling

Last Updated on 24 januari 2025 by M.G. Sulman

Het syndroom van Alice in Wonderland (AIWS) is een neurologische aandoening die van invloed is op de manier waarop je dingen ziet. Het is vernoemd naar het verhaal van Lewis Carroll, ‘Alice’s Adventures in Wonderland’. Als je AIWS hebt, ervaar je vreemde symptomen zoals het zien van objecten als te klein (micropsie) of te groot (macropsie), en vervormingen in grootte, evenals andere zintuigelijke problemen. Meestal is het van korte duur. Toch wordt het vaak geassocieerd met migraine, hersentumoren en het gebruik van bepaalde medicijnen. Het kan ook optreden als een waarschuwingssignaal bij het Epstein-Barr-virus (klierkoorts). 

Syndroom van Alice in Wonderland: De perceptie die je kan hebben als gevolg van micropsie, een mogelijk symptoom van dysmetropsie. Uit de roman Alice’s Adventures in Wonderland uit 1865 van Lewis Carroll. ? Bron: Wikimedia Commons

Een vreemde droom of toch echt?

Marlies, een vlotte dertiger met een drukke baan en twee jonge kinderen, dacht eerst dat ze gewoon oververmoeid was. Het begon met iets kleins: terwijl ze naar haar handen keek, leken haar vingers ineens veel langer en dunner dan normaal. “Net als in zo’n lachspiegel op de kermis,” beschreef ze later. Eerst lachte ze erom, maar toen het vaker gebeurde – en niet alleen met haar handen, maar ook met voorwerpen om haar heen – begon ze zich toch zorgen te maken. Haar koffiemok leek soms zo groot als een emmer, terwijl haar laptop ineens het formaat van een speelgoedautootje aannam. En het gekste? Ze wíst dat het niet echt kon, maar haar ogen bleven haar voor de gek houden.

Tijdens een bezoek aan de huisarts kreeg Marlies te horen dat ze niet gek aan het worden was, maar te maken had met het zeldzame Alice in Wonderland-syndroom. Dit mysterieuze neurologische verschijnsel zorgt ervoor dat je waarneming tijdelijk compleet op hol slaat. “Je brein speelt als het ware een trucje met je,” legde de arts uit. Voor Marlies was het een opluchting dat er een naam voor haar ervaringen was, al voelde ze zich nog steeds onzeker wanneer zo’n episode onverwachts toesloeg. Vooral ‘s avonds, als ze moe was, leek haar omgeving soms te vervormen in een bizarre sprookjeswereld. Gelukkig wist ze dat het tijdelijk was, en met wat rust en minder stress bleven de verschijnselen grotendeels weg. Toch had ze zich nooit eerder zó in Wonderland gevoeld.

Wat is het syndroom van Alice in Wonderland?

Het Alice in Wonderland-syndroom (Alice in Wonderland syndrome, afgekort als AIWS) is een zeldzame aandoening die de verwerking van sensorische input in je hersenen verstoort. Dit is van invloed op hoe je de grootte van objecten om je heen waarneemt, evenals het gevoel of uiterlijk van je eigen lichaam, of beide. Daarnaast kan het je realiteitsgevoel vervormen. Het is een aandoening die invloed heeft op de perceptie van de wereld om je heen. Dit syndroom kan leiden tot ervaringen zoals het zien van objecten als te groot of te klein, alsmede andere vervormingen in zintuiglijke waarnemingen.

Bij wie komt het voor?

Het syndroom van Alice in Wonderland treft voornamelijk kinderen. Grofweg tweederde van de gevallen komt voor bij jongens en meisjes onder de 18 jaar. Naast kinderen is de kans groter dat AIWS voorkomt bij mensen met bepaalde hersengerelateerde aandoeningen. Kortom, het syndroom komt vooral voor bij kinderen en bij diegenen die al andere problemen met hun hersenen hebben.

Vóórkomen van het syndroom van Alice in Wonderland: zeldzaam of toch niet?

Het syndroom van Alice in Wonderland staat te boek als een zeldzame aandoening, maar hoe zeldzaam precies? Dat blijft een mysterie, deels omdat er maar beperkt onderzoek naar gedaan is. De meeste artsen zien het zelden in hun praktijk, en veel mensen melden de symptomen misschien helemaal niet. Een handvol onderzoeken suggereert dat incidentele episodes – vooral bij kinderen en jongeren – helemaal niet zo ongewoon zijn. Bij migrainelijders en kinderen met virale infecties, zoals de ziekte van Pfeiffer, wordt het verschijnsel vaker gemeld.

Sommige studies maken melding van een aanzienlijke groep kinderen die tijdens een ziekte of migraineaanval korte momenten van vervormde waarneming ervaren. Dit is echter niet hetzelfde als een echte AIWS-diagnose, omdat het syndroom meerdere complexe criteria heeft. Hierdoor kunnen die percentages soms wat vertekend lijken. Voor volwassenen blijft AIWS echt zeldzaam, maar bij kinderen kunnen de symptomen vaker optreden – vaak tijdelijk en zonder blijvende gevolgen. Hoe vaak het daadwerkelijk voorkomt? Daar is simpelweg meer onderzoek voor nodig. Tot die tijd blijft AIWS een intrigerend puzzelstuk in de neurologie, omgeven door een dunne mist van onbekendheid.

Symptomen van het syndroom van Alice in Wonderland

Algemene informatie:

  • AIWS-episodes variëren tussen personen en zelfs van episode tot episode.
  • Een typische aflevering duurt meestal enkele minuten tot maximaal een half uur.

Veelvoorkomende symptomen:

  1. Migraine:
    • AIWS wordt vaak geassocieerd met migraine, mogelijk als een soort aura.
  2. Grootte vervorming:
    • Micropsia: Objecten lijken kleiner.
    • Macropsia: Objecten lijken groter.
  3. Perceptuele vervorming:
    • Pelopsie: Objecten lijken dichterbij.
    • Teleopsie: Objecten lijken verder weg.
  4. Tijdvervorming:
    • Verlies van tijdsbesef; tijd kan sneller of langzamer lijken.
  5. Geluidsvervorming:
    • Geluiden lijken luider en opdringeriger.
  6. Verlies van controle over ledematen of coördinatie:
    • Onvrijwillige spierbewegingen, moeite met coördinatie.

Impact op perceptie:

  • Beïnvloedt zicht, gehoor, aanraking, gevoel, en tijd.

Visuele vervormingen:

  • Micropsia: Objecten lijken te klein.
  • Teleopsie: Objecten lijken verder weg.

Categorieën van AIWS:

  1. Type A:
    • Esthetische of sensorische stoornissen.
  2. Type B:
    • Is van invloed op visuele zintuigen; micropsia, macropsia, metamorfopsie, pelopsie, teleopsie.
  3. Type C:
    • Mix van type A en B; veranderingen in het lichaamsbeeld en visuele vervormingen.

Leeftijdsgebonden verschillen:

  • Type B komt vaker voor bij jonge mensen, terwijl Type C vaker voorkomt bij volwassenen.

Symptomen:

  • Afhankelijk van het type AIWS en de individuele kenmerken.
  • Inclusief vertekend lichaamsbeeld, veranderde perceptie van tijd, metamorfopsie, en een vertekend beeld van grootte.

Bijkomende symptomen bij episodes:

  • Koortsachtige symptomen, migraine-episodes, en mogelijk epileptische aanvallen die een deel van de hersenen beïnvloeden.

Oorzaken van het Alice in Wonderland-syndroom

De wonderlijke oorzaken van een verwarrend syndroom

Het syndroom van Alice in Wonderland klinkt als een verhaal uit een boek, maar achter die bizarre vervormingen en hallucinaties schuilen verrassend alledaagse oorzaken. Een van de meest bekende boosdoeners is migraine, waarbij het syndroom soms optreedt als een aura – een soort voorbode van de hoofdpijn die nog moet komen. Het lijkt alsof je brein voor even besluit om de werkelijkheid op zijn kop te zetten. Maar ook infecties, vooral bij kinderen, kunnen dit mysterieuze fenomeen triggeren. Denk aan virussen zoals de ziekte van Pfeiffer of zelfs een simpele griep. Deze veroorzaken ontstekingen in de hersenen die tijdelijk de waarneming kunnen verstoren, alsof je even door een vergrootglas naar de wereld kijkt.

Daarnaast spelen andere factoren een rol die je brein even van slag kunnen brengen. Stress en slaapgebrek staan bovenaan de lijst – twee grote spelbrekers voor je mentale balans. In zeldzame gevallen kunnen epileptische aanvallen, bepaalde medicijnen of zelfs trauma’s aan het hoofd het syndroom uitlokken. Voor sommigen blijft de oorzaak echter onbekend, en dat maakt het extra fascinerend. Het syndroom van Alice in Wonderland lijkt een korte, maar intense breinreis te zijn door een wereld waar niets is wat het lijkt. Gelukkig is het meestal onschuldig, al blijft het een wonderlijk raadsel voor zowel artsen als de mensen die het ervaren.

Migraine en Epstein-Barr-virusinfecties:

  • Volgens een recensie uit 2016 zijn migraine en Epstein-Barr-virusinfecties de meest voorkomende oorzaken van AIWS. Het Epstein-Barr-virus (EBV) behoort tot de familie van de herpesvirussen.

Andere infectieziekten:

  • Influenzavirus A (griep)
  • Mycoplasma
  • Varicella-zoster-virus
  • Lyme-neuroborreliose
  • Tyfeuze encefalopathie
  • Streptococcus pyogenes (roodvonk en tonsillofaryngitis)

Andere mogelijke oorzaken:

  • Hersenletsels
  • Medicatie
  • Psychiatrische aandoeningen
  • Epilepsie
  • Hartinfarct

Tumoren en hoofdtrauma:

  • Hersentumoren kunnen tijdelijke AIWS veroorzaken.1Weissenstein A, Luchter E, Bittmann MA. Alice in Wonderland syndrome: A rare neurological manifestation with microscopy in a 6-year-old child. J Pediatr Neurosci. 2014 Sep-Dec;9(3):303-4. doi: 10.4103/1817-1745.147612. PMID: 25624952; PMCID: PMC4302569.
  • Hoofdtrauma wordt ook genoemd als een mogelijke oorzaak.2Liu AM, Liu JG, Liu GW, Liu GT. “Alice in wonderland” syndrome: presenting and follow-up characteristics. Pediatr Neurol. 2014 Sep;51(3):317-20. doi: 10.1016/j.pediatrneurol.2014.04.007. Epub 2014 Apr 12. PMID: 25160537.

Deze lijst is niet uitputtend.

Onderzoek en diagnose

Als je symptomen ervaart die lijken op die van AIWS, is het verstandig om een afspraak te maken met je huisarts. Bespreek tijdens de afspraak de klachten die je hebt. De diagnose van AIWS is complex omdat er geen specifieke test voor deze aandoening bestaat. Artsen zullen andere mogelijke oorzaken of verklaringen voor je symptomen willen uitsluiten.

Diagnostische stappen kunnen onder meer bestaan uit een MRI-scan voor gedetailleerde beelden van organen en weefsels, een elektro-encefalografie (EEG) om de elektrische activiteit in je hersenen te meten, en bloedtesten om virussen of infecties uit te sluiten of te diagnosticeren, zoals het Epstein-Barr-virus (EBV).

Het kan zijn dat AIWS ondergediagnosticeerd wordt vanwege de korte duur van de episoden, vaak slechts enkele seconden of minuten, waardoor je mogelijk niet direct een afspraak maakt met je huisarts. Bovendien maakt de vluchtige aard van de episoden het voor artsen lastig om de aandoening grondig te bestuderen en de effecten ervan volledig te begrijpen.

Behandeling van het syndroom van Alice in Wonderland: praktische stappen om grip te krijgen

Het syndroom van Alice in Wonderland (AIWS) voelt misschien alsof je even de controle kwijt bent, maar met een aantal gerichte aanpakken kun je veel doen om jezelf of je dierbare gerust te stellen en klachten te verlichten. Omdat er geen directe medische behandeling bestaat, draait het vooral om herkennen, rust nemen en onderliggende oorzaken aanpakken. Hier zijn enkele belangrijke stappen om de symptomen in goede banen te leiden.

Rust en geruststelling: de basis voor herstel

De eerste reactie op een episode is vaak paniek of verwarring – begrijpelijk, want wat je ziet of voelt lijkt totaal niet te kloppen. Maar het allerbelangrijkste is om te onthouden dat de symptomen niet schadelijk zijn. Zoek een rustige omgeving, ga even zitten of liggen, en laat de waarnemingen voorbijgaan. Vaak duren de episodes slechts enkele minuten tot een paar uur. Als je kind hiermee te maken krijgt, stel hem of haar gerust dat alles vanzelf weer normaal wordt. Rust en kalmte zijn de eerste stap naar verlichting.

Onderliggende oorzaken aanpakken: het probleem bij de wortel aanpakken

AIWS-episodes ontstaan vaak als gevolg van een onderliggende oorzaak. Het identificeren en behandelen van deze trigger kan een wereld van verschil maken:

  • Migraine: Bij mensen die regelmatig migraineaanvallen hebben, is AIWS soms een voorteken of onderdeel van een aanval. Een goede behandeling van migraine – zoals het vermijden van triggers, medicatie, en zorgen voor een regelmatig leefpatroon – kan helpen om episodes te verminderen.
  • Infecties: Vooral bij kinderen kan een virale infectie, zoals de ziekte van Pfeiffer of griep, de boosdoener zijn. Een adequate behandeling van de infectie en voldoende hersteltijd kunnen toekomstige episodes voorkomen.
  • Medicatie: Soms kan AIWS een bijwerking zijn van medicijnen. Bespreek met een arts of dit een rol kan spelen en of er alternatieven zijn.

Verminderen van stress en overprikkeling

Stress, vermoeidheid en overprikkeling kunnen een episode uitlokken of verergeren. Het verminderen van stressvolle situaties en zorgen voor voldoende ontspanning en slaap kan enorm helpen. Denk aan eenvoudige technieken zoals een warme douche, ademhalingsoefeningen of gewoon even een boek lezen in een rustige kamer. Structuur in je dag, zoals vaste momenten voor ontspanning en slaap, kan veel bijdragen aan het voorkomen van episodes.

In acht nemen van een gezond leefpatroon

Soms zit de kracht in de kleine dingen. Een gezond leefpatroon is een krachtige manier om het lichaam en brein weer in balans te brengen:

  • Slaap: Zorg voor voldoende en regelmatige slaap. Een slaaptekort kan je brein flink van streek maken, waardoor je meer vatbaar bent voor episodes.
  • Voeding: Eet gezond en gevarieerd. Suikerpieken of tekorten aan belangrijke voedingsstoffen kunnen een negatieve invloed hebben op je energieniveau en mentale helderheid.
  • Hydratatie: Drink voldoende water, want uitdroging kan duizeligheid en andere klachten verergeren.
Gezonde voeding bereiden

Bij twijfel medische begeleiding 

Als episodes regelmatig voorkomen of ernstig zijn, is het belangrijk om medische hulp in te schakelen. Een neuroloog of huisarts kan helpen om andere oorzaken, zoals epilepsie of ernstige neurologische aandoeningen, uit te sluiten. In sommige gevallen kan een doorverwijzing naar een specialist voor verder onderzoek nodig zijn.

Een nuchtere kijk op een wonderlijke ervaring

Ofschoon het syndroom van Alice in Wonderland indrukwekkend klinkt, is het vaak ongevaarlijk en tijdelijk. Door rust te nemen, triggers aan te pakken en een gezond leefpatroon te volgen, kun je veel doen om deze wonderlijke episodes in toom te houden. En weet: met de juiste zorg verdwijnt het sprookjesachtige vervormingsspel meestal vanzelf weer naar de achtergrond.

Prognose

Dit syndroom kan desoriënterend zijn, maar over het algemeen is het niet schadelijk en duiden ze niet op een ernstiger probleem. Episodes variëren vaak in frequentie, van meerdere keren per dag tot meerdere dagen achter elkaar. Er kunnen echter ook periodes zijn waarin je geen symptomen ervaart gedurende vele weken of maanden. In de loop van de tijd is de kans groot dat je minder symptomen zult ervaren. Het syndroom kan volledig verdwijnen wanneer je de vroege volwassenheid bereikt.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het syndroom van Alice in Wonderland, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.