Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Een jeukende huid ’s nachts staat ook bekend als nachtelijke jeuk. Het treedt op wanneer je midden in de nacht last krijgt van jeuk. Dit is een sensatie in de huid die de drang geeft om te krabben, te wrijven of te kloppen. Dit kan je slaap danig verstoren. Jeuk voor het slapen gaan en jeuk in bed tijdens het slapen kan optreden als gevolg van veranderingen in je lichaamstemperatuur, een droge huid of als een symptoom van een onderliggende aandoening. Bijvoorbeeld een huidaandoening. Een jeukende huid ’s nachts komt vaak voor. Het heeft verschillende mogelijke oorzaken. Het kan iedereen treffen, maar je je loopt meer risico om ’s nachts een jeukende huid te krijgen als je ouder bent, een allergie hebt, vaak en lang in bad gaat, een huidaandoening hebt of zwanger bent. Diabetici lopen ook meer risico op een jeukende huid.
Oorzaken van een jeukende huid ’s nachts
Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van een jeukende huid ’s nachts, waaronder:
Lichaamstemperatuur
Als je ’s nachts een hoge lichaamstemperatuur hebt, kun je last krijgen van een jeukende huid. Hogere temperaturen met een lage luchtvochtigheid, bijvoorbeeld als je in de winter de verwarming aan hebt op je slaapkamer, zijn helemaal killing. ’s Nachts rond 4 à 5 uur ligt je lichaamstemperatuur op zijn laagste punt. Dat is rond de 36 graden. Bij een te hoge temperatuur kan je lichaam de lichaamswarmte moeilijk kwijt en kan de temperatuurdaling niet goed plaatsvinden.
Droge huid
Je lichaam verliest ’s nachts vocht, waardoor je huid kan gaan jeuken. Een droge huid gaat namelijk jeuken, waardoor je gaat krabben.
Pruritus senilis (jeuk op oudere leeftijd)
Pruritus senilis is gedefinieerd als jeuk op oudere leeftijd. Er kan geen oorzaak vastgesteld worden. Je hebt hierbij een diffuse jeuk over het gehele lichaam. Exogene en endogene factoren dragen mogelijk hieraan bij:
- exogene factoren, zoals:
- droge warme lucht
- overmatig gebruik van zeep
- overmatig gebruik van warm water (douchen, baden)
- endogene factoren, zoals:
- verminderde hydratatie
- trage reparatie van de oudere huid
- tekortschieten van de talgklierproductie
Zonnebrand
Zonverbranding of zonnebrand (dermatis solaris) ontstaat door UV-straling. Symptomen van zonnebrand zijn:
- rode en pijnlijke verbrande huid
- de huid kan gaan vervellen
- mogelijk ook (brand)blaren
- soms ook koorts en koude rillingen
Er kan (’s nachts) ook jeuk ontstaan.
Medicijnen
Medicijnen, waaronder antibiotica, antischimmelmiddelen, statines (cholesterolverlagers), antimalariamiddelen en hydroxyethylzetmeel en opioïden, kunnen een jeukende huid als bijwerking hebben. Dit wordt geneesmiddelgeïnduceerde jeuk genoemd.
Hormonale schommelingen
Zwangerschap
Jeuk tijdens de zwangerschap is vaak het gevolg van fluctuerende niveaus van het hormoon oestrogeen, waardoor de huid droog, rood en jeukend kan worden.
Overgang
Jeuk tijdens de overgang wordt dikwijls veroorzaakt door het droger wordende huid. Je lichaam maakt steeds minder oestrogeen aan. Oestrogeen is verantwoordelijk voor de aanmaak van collageen, wat weer zorgt voor een stevige en veerkrachtige huid. Een droge en jeukende huid zijn bekend klachten in de overgang. Sommige vrouwen in de overgang beschrijven het gevoel alsof ze mieren onder hun huid kruipen.
Huidaandoeningen
Eczeem
Eczeem is een chronische huidaandoening waarbij de huid ontstoken raakt. Hierdoor ontstaan rode, schilferige plekken en dit gaat gepaard met (soms hevige) jeuk. Mensen die last hebben van eczeem ervaren vaak ook ’s nachts jeuk.
Netelroos
Galbulten of netelroos (medische term: urticaria) is een vaak voorkomende huidreactie. Het zorgt voor rode vlekken op de huid, die vaak hevig jeuken. Het begint met rode vlekjes die daarna in verdikte bleke plekken overgaan. Het kan veroorzaakt worden door een allergische reactie. Uitlokkende factoren kunnen zijn: virussen, voeding, medicijnen of insectenbeten. De bulten verdwijnen vanzelf binnen uren tot dagen.
Psoriasis
Psoriasis ontwikkelt zich meestal op ellebogen en knieën en wordt gekenmerkt door ontstoken, rode, verheven plaques. Het is het resultaat van het versnelde huidproductieproces, wat leidt tot een opeenhoping van huidcellen die op schubben lijken, die soms kunnen barsten en bloeden. De jeuk plaagt je vooral ‘s avonds en ‘s nachts. Dit kan leiden tot slaaptekort, prikkelbaarheid, chronische vermoeidheid en depressieve stemmingen.
Insecten
Bepaalde insecten en insectenbeten kunnen ok de boosdoener zijn van jeuk ’s nachts in bed.
Schurft
Schurft, ook bekend als scabiës, is een huidziekte die wordt veroorzaakt door de schurftmijt. Deze is minder dan 0,5 mm groot. De mijt graaft gangetjes in de huid. Bij schurft heb je heftige jeuk, vooral ’s nachts.
Luizen
Luizen zijn vleugelloze parasieten die zich voeden met menselijk bloed, en in het haar leven. De bekende jeuk wordt veroorzaakt door een reactie op het speeksel van de luis die je bloed aan het drinken is. Grofweg vijftig procent van de mensen is hier allergisch voor. Je krijgt in dat geval pas na twee weken jeuk.
Bedmijt
Een bedmijt is een bedwants. Deze kleine, vleugelloze insecten voeden zich met bloed van warmbloedige dieren en mensen. Ze eten het liefst tussen middernacht en 5 uur ’s ochtends, waardoor ze ’s nachts vreselijke jeuk veroorzaken. Sommige mensen reageren heftiger op de beet dan andere. Dat wil zeggen: met meer roodheid en jeuk.
Aarsmaden
De aarsmade is een kleine, geelwitte, parasitaire rondworm die voorkomt in de darmen van de mens. Deze lastpakken komen ’s nachts naar buiten en leggen eitjes rond de anus. De eitjes veroorzaken jeuk aan de anus en in de bilspleet.
Nierziekte of leverziekte
Een jeukende huid is een veel voorkomende klacht bij mensen met terminale nierziekte of chronische leverziekte.
Schildklierproblemen
Zowel hyperthyreoïdie als hypothyreoïdie kunnen jeuk veroorzaken. Hyperthyreoïdie is de medische naam voor een schildklier die te snel werkt. Bij hypothyreoïdie maakt je schildklier juist te weinig schildklierhormoon aan. Een trage schildklier kan gepaard gaan met een droge huid en jeuk. Bij een overactieve schildklier, kan de huid extreem zweterig zijn en jeuken.
Bloedarmoede door ijzertekort
Sommige mensen met bloedarmoede door ijzertekort hebben last van een jeukende huid. Andere symptomen zijn vermoeidheid, bleke huid, kortademigheid en snelle hartslag.
Psychische oorzaken
Stress, angst of depressie kunnen jeuk veroorzaken. Je hoort in dat verband soms ook de term ‘pruritus psychogenica’ (psychogene jeuk). Hiermee wordt bedoeld jeuk als gevolg van psychiatrische of psychosomatische aandoeningen. De psychiatrische diagnosen waarbij pruritus psychogenica het meest voorkomt zijn depressie, obsessief compulsieve stoornissen, psychosen (wanen, waaronder parasietenwaan en de ziekte van Morgellon), angststoornissen, manie, en psychosomatische aandoeningen.1Huidziekten. Pruritus psychogenica (psychogene jeuk). https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ptxt/pruritus-psychogenica.htm (ingezien op 12-11-2022)
Rustelozebenensyndroom
Het rustelozebenensyndroom (RBS), ook bekend onder de Engelse naam restless legs syndrome (RLS), komt zeer vaak voor. Hierbij is sprake van een niet tegen te houden en oncontroleerbare neiging om je benen te bewegen als je in rust bent. Dit treedt meestal ’s avonds en ’s nachts op. Het gevoel wordt vaak beschreven als kriebelend, tintelend, branderig of onrustig.
Kanker
Een chronische jeuk kan een vroeg teken zijn van sommige vormen van kanker. Als je al een tijdje last hebt van jeuk wat geen duidelijke oorzaak heeft, kan het de moeite waard zijn om je huisarts te raadplegen.
Jeuk komt voor bij grofweg 10% van de patiënten met kanker in de palliatieve fase voor. Vooral bij patiënten met hematologische aandoeningen en dan met name maligne lymfomen en polycythaemia vera.2Palliaweb. Jeuk in de palliatieve fase. https://palliaweb.nl/zorgpraktijk/jeuk-in-de-palliatieve-fase (ingezien op 12-11-2022)
Zenuwaandoeningen
Jeuk ’s nachts in bed kan ook optreden bij zenuwaandoeningen, waaronder:
- multiple sclerose: chronische jeuk is één van de symptomen die bij MS kunnen optreden
- gordelroos: hierbij heb je jeuk, pijn en vlekjes en blaasjes op de huid
- diabetes: jeukende voeten, huiduitslag, rode vlekken en jeukende onderbenen zijn lastige bijverschijnselen van diabetes
Jeukende huid ’s nachts behandelen
De behandeling van nachtelijke jeuk is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als een aandoening zoals een zenuwaandoening of rustelozebenensyndroom de jeuk veroorzaakt, neem dan contact op met je huisarts om het te laten behandelen. Om nachtelijke jeuk zelf te behandelen, kun je een vrij verkrijgbaar of receptgeneesmiddel proberen ter verlichting van de jeuk. Bijvoorbeeld:
- Anti-allergiemiddelen (antihistaminica) blokkeren de werking van histamine, een stof die bij een allergische reactie in het lichaam vrijkomt.
- Hydrocortisoncrème: hydrocortison remt ontstekingen en vermindert schilfering, jeuk en zwelling. Het wordt gebruikt bij een ontstoken huid, onder meer bij eczeem.
- Antidepressiva die selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) worden genoemd, kunnen worden voorgeschreven om chronische jeuk te bestrijden.
Huismiddeltjes en leefstijlveranderingen
Als stress de jeukklachten verergert, pas dan ontspanningstechnieken toe om tot rust te komen.
Een vochtinbrengende crème voor de droge en zeer droge huid kan uitkomst bieden als ene droge huid de jeuk veroorzaakt. Verder is het verstandig om voldoende te drinken.
Neem bij jeuk een bad in lauw water met colloïdale havermout. Colloïdale havermout bevat veel zetmeel, dat de huid hydrateert.
Plaats in je slaapkamer een luchtbevochtiger. Het voegt vocht toe aan de lucht in je slaapkamer terwijl je slaapt.
Probeer niet te krabben. Dit zorgt voor krabeffecten en nog meer irritatie. Probeer je vingernagels kort te houden voor het geval je ’s nachts de neiging voelt om te krabben. Gebruik zo nodig verbandhandschoen. Dit geeft minder wrijving op de huid, minder jeuk of irritatie bij eczeem, psoriasis of een huidallergie.
Preventie
Door eenvoudige veranderingen in je leefstijl aan te brengen, kan het risico op een jeukende huid ’s nachts (soms drastisch) worden verminderd. Manieren om nachtelijke jeuk te voorkomen zijn onder meer:
- Voldoende drinken en gehydrateerd blijven kan helpen om de droge huid te verminderen.
gehydrateerd blijven om een droge huid te verminderen. - Lange, warme baden of douches voor het slapengaan vermijden om verhoogde lichaamstemperatuur en vochtverlies te voorkomen. Sowieso moet je niet te warm douchen, want daardoor spoel je huidvetten weg en krijg je ene droge huid.
- Draag kleding gemaakt van natuurlijke vezels, zoals katoen en linnen.
- Drink geen cafeïne en alcohol die de bloedtoevoer naar de huid kunnen verhogen.
- Houd je slaapkamer koel houden en zorg voor voldoende luchtstroom. De ideale slaapkamertemperatuur ligt rond de 16 en 18 ° C, maar dat kan van persoon tot persoon verschillen.
- Kies het juiste bedtextiel: synthetische materialen zijn geen aanrader in de zomer. Deze houden de warmte namelijk gemakkelijk vast. Natuurlijke materialen zoals katoen, zijde en tencel en linnen daarentegen, zijn ideaal voor je dekbedovertrek, kussen, laken en dekbed.
- Doe geen activiteiten die de lichaamstemperatuur verhogen en de bloedtoevoer naar de huid verhogen voor het slapengaan.
- Beddengoed regelmatig verschonen, idealiter wekelijks.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over … of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
