Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Gezwollen of opgezette lymfeklieren in de lies kunnen komen door een ontsteking, een infectie, auto-immuunziekte of na vaccinatie. Het kan echter ook een symptoom zijn van een meer ernstig gezondheidsproblemen. Niet altijd is de oorzaak te achterhalen. Niet zelden verdwijnt de vergrote lymfeklier spontaan en wordt de oorzaak niet gevonden. Vergrote lymfeklieren hebben meestal een onschuldige oorzaak. Slechts bij een klein percentage is er een ernstige ziekte in het spel.
Wat is lymfe en wat zijn lymfeklieren?
Lymfe
Lymfe of lymfevloeistof is een heldere vloeistof die door lymfevaten stroomt. Dat is een apart vatenstelsel. Lymfe bevat afweercellen, zoals een groot aantal witte bloedlichaampjes, lymfocyten genoemd. Deze helpen infecties bestrijden. De lymfeklieren zijn een opslagplaats voor lymfocyten.
Lymfeklieren
Lymfeklieren (lymfeknopen) zijn boonvormige klieren die meestal kleiner zijn dan 1 cm. Ze maken deel uit van het immuunsysteem en het lymfestelsel. De lymfeklieren dikken het lymfevocht in en filteren afvalstoffen uit de lymfe. Het is hun taak om lymfevocht te filteren op bacteriën en afvalproducten. Lymfeklieren kunnen opzwellen wanneer het lichaam tracht een infectie te bestrijden of andere schadelijke stoffen probeert kwijt te raken.
Het menselijk lichaam heeft ongeveer 600 lymfeklieren, die meestal zijn gegroepeerd. Belangrijke groepen lymfeklieren zijn gelegen in de hals, langs de luchtpijp, in de oksels, bij de longen, in de buikholte, in het bekken en in de liezen.
Functies van het lymfestelsel
Het lymfestelsel is primair verantwoordelijk voor:
- het afvoeren van vloeistof uit weefsels
- transporteren en opnemen van vetzuren uit het spijsverteringsstelsel (vetzuren worden in de dunne darm opgenomen en deze komen niet direct in het bloed maar gaan via de lymfevaten het lichaam in)
- verplaatsen van lymfocyten naar de lymfeklieren
- bacteriën (via lymfevocht) naar de knooppunten brengen waar het wordt vernietigd
- afvalstoffen naar de knooppunten brengen teneinde ze onschadelijk te maken
- het lichaam helpen ziekteverwekkers te bestrijden
Lymfadenopathie
Lymfeklieren van normale grootte kun je niet voelen Lymfadenopathie is de medische term voor vergrote of gezwollen lymfeklieren die je kunt voelen. Dikke lymfeklieren kun je opmerken als het lichaam een infectie probeert te bestrijden, waardoor de lymfeklieren groter worden. Gezwollen klieren kunnen ervoor zorgen dat de bovenliggende huid gezwollen en gevoelig wordt.
Men spreekt van lymfadenoptahie als de lymfeklieren vergroot zijn tot meer dan 1,5 centimeter in de lies of meer dan 1 centimeter elders in het lichaam. Een vergrootte lymfeklier kan aanvoelen als een knobbeltje onder de huid.
Oorzaak van opgezette lymfeklieren in de lies
Opgezette lymfeklieren in de lies kunnen worden veroorzaakt door een ontsteking, een infectie, auto-immuunziekte of na vaccinatie. Mogelijke oorzaken zijn:
- Voetschimmel: een schimmelinfectie die meestal begint met een schilferige uitslag tussen de tenen.
- Liesschimmel: een schimmelinfectie die een rode, jeukende uitslag in de liesstreek veroorzaakt.
- Vaginale schimmelinfectie (vaginale candidiasis): een ontsteking in de vagina door schimmel met klachten als jeuk, wit slijm zonder geur, pijn bij plassen en pijn bij het vrijen.
- Schimmelinfectie aan de penis (candida balanitis): een schimmelinfectie aan de penis wordt net als bij een vaginale schimmelinfectie veroorzaakt door gisten.
- Infectie van de eikel en de voorhuid van de penis (balanitis): een balanitis is een infectie van het slijmvlies dat de eikel van de penis bekleedt.
- Urineweginfectie: een veel voorkomende infectie die elk deel van de urinewegen kan aantasten, onder meer de blaas (blaasontsteking).
- Cellulitis: een veel voorkomende en mogelijk ernstige huidinfectie die meestal de onderbenen aantast en roodheid en zwelling veroorzaakt.
- Prostaatontsteking of prostatitis: een zwelling van de prostaatklier die kan worden veroorzaakt door een bacteriële infectie of verwonding.
- Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s):
- Genitale herpes: een soa die vaak begint met griepachtige symptomen en gezwollen lymfeklieren in de lies, voordat er branderige blaasjes op de huid en slijmvliezen van de penis, de vagina en/of de anus ontstaan.
- Gonorroe: een veel voorkomende soa die vaak geen symptomen veroorzaakt, maar wel afscheiding (een zogeheten druiper) en pijnlijk urineren kan veroorzaken.
- Syfilis: een ernstige soa die begint met een zweer die sjanker wordt genoemd en die zich in fasen ontwikkelt, wat leidt tot ernstige complicaties als deze niet wordt behandeld.
- Lymphogranuloma venereum (LGV): een bijzondere vorm van chlamydia.
- Hiv: een virus dat het immuunsysteem aantast en begint met griepachtige symptomen en gezwollen lymfeklieren.
- Kattenkrabziekte: een bacteriële infectie die door katten wordt verspreid en die optreedt als een kat een mens bijt of krabt of aan een open wondje likt.
- Kanker: in zeldzame gevallen kunnen gezwollen lymfeklieren in de lies het gevolg zijn van kanker. Kanker in de rug, het bekken en de onderste ledematen kan zich uitbreiden naar de liesklieren. Het kan hier onder meer gaan om een melanoom, teelbalkanker en eierstokkanker. Opgezette lymfeklieren kunnen ook worden veroorzaakt door andere vormen van kanker, zoals lymfoom en leukemie.
- Immunodeficiëntiestoornissen en infecties, zoalsklier koorts (ziekte van Pfeiffer) en waterpokken, kunnen ook gezwollen lymfeklieren veroorzaken.
- Lymfeklieren in de hals, oksel, lies en rondom het sleutelbeen kunnen opzwellen na vaccinatie doordat de immuuncellen in de lymfeklieren actief worden.1Lareb. Vergrote lymfeklieren relatief vaker na coronaboostervaccinaties. https://www.lareb.nl/news/vergrote-lymfeklieren-relatief-vaker-na-coronaboostervaccinaties (ingezien op 25-9-2022)
Opgezwollen klieren in de lies en jeuk
De combinatie van gezwoolen liesklieren en jeuk in het liesgebied kunnen verschillende oorzaken hebben. Hier is een opsomming van mogelijke oorzaken:
- Lymfeklierinfectie: Een infectie in de lymfeklieren kan leiden tot zwelling en gevoeligheid in de liesstreek. Dit kan veroorzaakt worden door bacteriën, virussen of schimmels.
- Huidinfectie: Een infectie van de huid in het liesgebied kan leiden tot zwelling van de lymfeklieren en jeuk. Dit kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden door een schimmelinfectie (zoals candidiasis) of een bacteriële infectie (zoals cellulitis).
- Allergische reactie: Een allergie voor bepaalde stoffen, zoals latex of bepaalde voedingsmiddelen, kan jeuk en zwelling veroorzaken, inclusief in de liesstreek.
- Insectenbeten: Beten van insecten zoals muggen, luizen of vlooien kunnen jeuk en zwelling veroorzaken. De lymfeklieren kunnen reageren op de ontsteking veroorzaakt door de beet.
- Lymfeklierkanker: Hoewel minder vaak voorkomend, kunnen opgezwollen lymfeklieren in de lies ook een teken zijn van lymfeklierkanker. Andere symptomen zoals onverklaarbaar gewichtsverlies, vermoeidheid en nachtelijk zweten kunnen ook aanwezig zijn.
Onderzoek en diagnose
De arts zal informeren naar je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Hij voert daarna een grondig lichamelijk onderzoek uit waarbij alle mogelijke oorzaken in overweging worden genomen. Vervolgonderzoek kan nodig zijn in de vorm van:
- Bloedonderzoek om specifieke soorten infecties te bevestigen of uit te sluiten.
- Beeldvormend onderzoek: een echografie of een CT-scan van het bekken om de grootte en locatie van gezwollen lymfeklieren verder te beoordelen. Deze onderzoeken kunnen ook helpen bij het opsporen van abnormale gezwellen.
- Biopsie: hierbij wordt een weefselmonster genomen voor onderzoek in een laboratorium. Een biopsie helpt kanker te bevestigen of uit te sluiten.
Behandeling van gezwollen liesklieren
Behandeling van opgezette klieren in de lies is afhankelijk van de oorzaak:
- Auto-immuunziekten: immuuntherapie, waaronder geneesmiddelen die het immuunsysteem helpen reguleren.
- Kanker: operatie om de tumor te verwijderen, radiotherapie (bestraling) en chemotherapie.
- Infecties: antibiotica (medicijnen die werken tegen bacteriën), antivirale middelen of antischimmelmiddelen.
- Andere medicatie: bij lymfeklierzwelling als gevolg van medicijnen kan de arts het betreffende medicijn of de dosis wijzigen.
Prognose
De prognose hangt af van de oorzaak van de lymfeklierzwelling en in hoeverre de behandeling aanslaat. Als de behandeling medicijnen bestaat uit antibiotica of antivirale middelen, dan moet de zwelling binnen een paar dagen afnemen. Het kan ook enkele weken duren.
Preventie van lymfeklierzwelling in de lies
De volgende maatregelen kunnen helpen om opgezette lymfeklieren in de lies te voorkomen:
- Een levenslange, wederzijds monogame relatie is, na seksuele onthouding, de beste manier om soa’s als chlamydia en gonorroe te voorkomen. En anders moet je condooms gebruiken.
- Wees medicatietrouw als je lijdt aan bijvoorbeeld een auto-immuunziekte.
- Zorg goed voor jezelf door een gezonde leefwijze en goede hygiëne om het risico op huidinfecties te verkleinen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over … of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
