Voetschimmel: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 9 augustus 2024 by M.G. Sulman

Voetschimmel, ook wel ‘zwemmerseczeem’ genoemd (medische term: tinea pedis), is een schimmelinfectie die zich nestelt in de vochtige en warme gebieden tussen je tenen en soms op andere delen van je voet, vooral aan de onderkant: je voetzolen. Voetschimmel veroorzaakt meestal symptomen als jeuk, een branderig gevoel en soms ook pijn. Naast jeuk en een prikkend en branderig gevoel tussen je tenen of op je voetzolen, kun je last krijgen van blaren op je voeten die jeuken en een schilferende huid op de voeten, meestal tussen je tenen en op de voetzolen. de infectie kan zich verspreiden naar de nagels en schimmelnagels veroorzaken. Je krijgt dan verkleurde, dikke en kruimelige teennagels. Deze aangedane teennagels kunnen loskomen van het nagelbed. Met een antischimmelmiddel kan voetschimmel vaak goed behandeld worden. 

Wat is voetschimmel?

De medische benaming van voetschimmel is tinea pedis. Voetschimmel is de meest voorkomende vorm van schimmelinfectie. Het is nauw verwant aan andere schimmelinfecties zoals ringworm. Voetschimmel is zeer besmettelijk. Het kan effectief betreden worden met antischimmelsmeersels. Bestrijding van voetschimmels vraagt volharding, aangezien het een hardnekkige aandoening is.

Voetschimmel wordt vaak veroorzaakt door Trichophyton en Epidermophyton schimmels. Het zijn vooral de vloeren van zwembaden en sportruimtes (douches), die een besmettingsbron vormen van schimmels. Wanneer de huid nat of beschadigd is, bijvoorbeeld door een wondje of krasje, kunnen schimmels vrij eenvoudig de huid binnendringen en daar gaan groeien.

Vóórkomen

Het vóórkomen van huidaandoeningen ten gevolge van schimmel in de huisartsenpraktijk is gemiddeld 31 per 1000 patiënten per jaar; de aantallen nemen toe.¹NHG-richtlijnen. Dermatomycosen. NHG-werkgroep: Van Puijenbroek EP, Duyvendak RJP, De Kock CA, Krol SJ, Jaspar AHJ, Loogman MCM De diagnose wordt het minst gesteld bij patiënten van 5-14 jaar. Bij bijna 50% van de personen gaat het om voetschimmel.

Symptomen van voetschimmel

De tekenen en symptomen van voetschimmel kunnen vele zijn en omvatten:

• Jeuk tussen je tenen / een prikkend en branderig gevoel tussen je tenen.
• De huid tussen en op de tenen en voetrug is rood ontstoken, met deels grijs-witte huidschilfertjes en pijnlijke kloofjes, vooral tussen de tenen.
• Een ander veelvoorkomend symptoom is schilfering van de huid op de voeten, vooral tussen de tenen. De schilfers kunnen wit of geelachtig zijn en kunnen soms loslaten.
• In de vochtige schilfertjes kunnen bacteriën groeien en een bacteriële infectie veroorzaken, wat een vieze geur verspreidt.
• Schimmelinfecties kunnen een onaangename geur veroorzaken. Als je voeten een sterke, onwelriekende geur verspreiden die niet verdwijnt na het wassen, kan dit wijzen op voetschimmel.
• Op de huid kunnen jeukende blaasjes aanwezig zijn, vooral op de voetzolen. deze drogen later in, waarna het bruine vlekjes of korstjes worden. Daarna schilfert de huid af.
• Heel soms ontstaan er grotere blaren, waardoor de huid altijd wat nat is door het vocht dat uit de blazen komt.
• Een droge huid en schilferige huid op voetzolen en voetranden. Soms wordt het eelt van de voeten wat dikker en hier kunnen kloofjes in ontstaan.
• Voetschimmel kan leiden tot het ontstaan van kloofjes en kloven in de huid, vooral rond de hielen. Deze kloven kunnen pijnlijk zijn en in sommige gevallen kunnen ze zelfs bloeden.
• Onychomycose (kalknagels of schimmelnagels): gelige en brokkelige nagels.
• De haren op de voet kunnen door de schimmel verkleuren.

Complicaties

Secundaire infectie en wondroos

Als voetschimmel niet goed wordt behandeld, kan het zich uitbreiden naar de nagels (nagelschimmel) en ernstige complicaties veroorzaken. Omdat de schimmelkolonisatie de natuurlijke afweer van de huid beschadigt, kunnen bacteriën en virussen gemakkelijker de diepere huidlagen  binnendringen en aldaar schade aanrichten. Zo ontwikkelt  erysipelas (wondroos) zich vaak op basis van voetschimmel. Wondroos is een acute infectie van de oppervlakkige huidlaag door bacteriën, meestal streptokokken.

Verspreiding van de schimmel naar andere delen van het lichaam

Wat ook vaak vergeten wordt: voetschimmel wordt zo genoemd omdat hij er vooral van houdt om de voet aan te vallen. Maar het kan zich in principe in elk deel van het lichaam nestelen. Iedereen die een schimmel op zijn voeten heeft, moet voorzichtig zijn, zodat ze niet bijdragen aan de verspreiding naar andere delen van het lichaam. Vaak is het voldoende om de jeukende voeten met blote handen te krabben. Besmettelijke schimmeldelen kunnen onder de vingernagel terechtkomen en van daaruit bijvoorbeeld in het gezicht.

Langetermijnrisico’s van onbehandelde voetschimmel

1. Verspreiding van de infectie:
   • Schimmel kan zich uitbreiden naar nagels (onychomycose) en andere delen van de voet.
2. Nagelschimmel:
   • Verkleuring, verdikking en broosheid van nagels, wat moeilijk te behandelen kan zijn.
3. Secundaire bacteriële infecties:
   • Door de beschadigde huid kunnen bacteriën binnendringen, wat kan leiden tot cellulitis of andere ernstige huidinfecties.
4. Chronische voetschimmel:
   • Aanhoudende jeuk, roodheid en schilfering, wat het dagelijks leven beïnvloedt en moeilijk te behandelen kan zijn.
5. Verhoogde kans op infecties bij diabetici:
   • Diabetici hebben een verhoogd risico op ernstige voetcomplicaties, zoals ulcera, die moeilijk genezen.
6. Pijn en ongemak:
   • Voetschimmel kan leiden tot pijnlijke kloven en barsten in de huid, wat lopen moeilijk maakt.
7. Verspreiding naar andere lichaamsdelen:
   • De schimmel kan zich verspreiden naar liezen (jock itch) of handen (tinea manuum), wat verdere behandeling vereist.
8. Sociale en psychologische impact:
   • Aanhoudende voetschimmel kan leiden tot schaamte, sociale terugtrekking en verminderde kwaliteit van leven.
9. Verhoogde gevoeligheid voor andere huidproblemen:
   • Aangetaste huid kan vatbaarder zijn voor andere huidaandoeningen, zoals eczeem.

Oorzaken van voetschimmel

De meeste schimmels bestaan uit draden (filamenten of hyfen genaamd) die zich vertakken en uitgroeien over of in het substraat waar de schimmel op groeit. Filamenteuze schimmels, zogenaamde dermatofyten, zijn verantwoordelijk voor voetschimmelinfecties. Deze schimmels komen over de hele wereld voor en kunnen ook maandenlang buiten het lichaam overleven. De schimmel genaamd Trichophyton rubrum is de belangrijkste oorzaak van voetschimmel, gevolgd door T. interdigitale (ook T. mentagrophytes var. Interdigitale).

Schimmelsporen worden van mens op mens of via intermediaire objecten overgedragen. Als een besmette persoon huidschilfers op de vloer heeft verloren en iemand die nog niet is aangetast daar op blote voeten loopt, komen de schimmelsporen op de huid van zijn voeten. Als de huid gezond is, kan deze meestal de schimmels goed bestrijden. Als de draadschimmels echter door de geringste beschadiging van de huid, een verzwakt immuunsysteem of een verstoorde beschermende zuurmantel van de huid in het lichaam kunnen komen, nestelen ze zich in de huid en veroorzaken ze voetschimmel.

Risicofactoren

Voetschimmel komt bij de volgende groepen vaker voor:

• Mannen worden vaker getroffen dan vrouwen.
• Ouderen: Het aantal getroffenen neemt toe met de leeftijd.
• Sporters: Ze maken vaak gebruik van openbare douches en kleedkamers waar het op de grond warm en vochtig is, zijn gangbare plekken waar schimmelnagels zich verspreiden. Beweging belast ook vaak de huid van de voeten. De schimmels vinden dan hun weg naar het lichaam via kleine scheurtjes in de huid.
• Mensen met zweetvoeten: Wie zware zweetvoeten heeft, biedt voetschimmel een populair, vochtig en warm klimaat.
• Mensen met onderliggende ziekten: Iedereen die lijdt aan doorbloedingsstoornissen in de voeten, diabetes of een immuundeficiëntie of die medicijnen moet slikken die het immuunsysteem onderdrukken, heeft een verhoogd risico op voetschimmel.
• Mensen met slecht uitgelijnde voeten: brede voeten, platvoeten, hamerteen (hallux valgus) en dergelijke worden vaak geassocieerd met drukpunten op de voeten. Deze fungeren dan als toegangspoort voor de schimmels.

Onderzoek en diagnose

Een ervaren huisarts kan voetschimmel met het blote oog ,op basis van klassieke symptomen, diagnosticeren. Om precies te bepalen welk type schimmel het lichaam heeft geïnfecteerd, kan de arts huidmonsters nemen. Meestal is het voldoende om een ​​paar huidschilfers af te wrijven, wat geen pijn doet. Ze worden vervolgens onder de microscoop onderzocht. Een duidelijke bepaling van het type schimmel wordt gedaan door in het laboratorium een ​​schimmelcultuur te creëren. De uitslag van dit onderzoek volgt na enkele weken.

Behandeling van voetschimmel

Zelfzorgmaatregelen

Schimmels gedijen uitstekend in een warme en vochtige omgeving, zoals zwembad en sauna, of in het warme en broeierige milieu van slecht ademend schoeisel. Zorg daarom voor open schoenen of schoenen van leer en trek ze zo vaak mogelijk uit. Draag om de dag andere schoenen. Draag katoenen of wollen sokken en trek ten minste elke dag schone aan. Draag in openbare gelegenheden badslippers. De voeten goed afdrogen na het douchen of baden, vooral tussen de tenen. Was de sokken op 60°C.

Zalf of crème

Lokaal kan de schimmel behandeld worden met een antischimmelmiddel: imidazolen, ciclopirox of terbinafine. Terbinafine crème doodt de schimmels en clotrimazol, miconazol en sulconazol beschadigen de celwand van de schimmel, waardoor de schimmel afsterft.  Schoeisel altijd meebehandelen (met poeder) om reïnfectie te voorkomen.

Systemische behandeling

Alleen ernstige voetschimmel die diep in de huid doordringt, wordt systemisch²Systemisch betekent dat een medicijn door het hele lichaam gaat, en dus niet alleen op de plek zelf (lokaal) effect heeft. behandeld met terbinafine of itraconazol. Deze antischimmelpillen kunnen echter veel vervelende bijwerkingen hebben, zoals:

💊 Gastro-intestinale klachten:

• Symptomen: Misselijkheid, braken, diarree, maagpijn.
• Waarom: De medicatie kan je maag-darmkanaal irriteren.

💊 Leverproblemen:

• Symptomen: Verhoogde leverenzymen, geelzucht (gele huid en ogen), donkere urine, vermoeidheid.
• Waarom: Sommige medicijnen zoals terbinafine en itraconazol kunnen je lever beschadigen, vooral als je ze lang gebruikt.
• Wat te doen: Regelmatig je lever laten checken is belangrijk!

💊 Hoofdpijn en duizeligheid:

• Symptomen: Hoofdpijn, duizeligheid, licht gevoel in je hoofd.
• Waarom: Kan een effect zijn van de medicatie op je zenuwstelsel.

💊 Huidreacties:

• Symptomen: Uitslag, jeuk, netelroos, of in zeldzame gevallen ernstige reacties zoals Stevens-Johnson-syndroom.
• Waarom: Kan een allergische reactie op het medicijn zijn.

💊 Verandering in smaak:

• Symptomen: Metaalsmaak in je mond of verlies van smaak.
• Waarom: Vooral bij terbinafine, en kan even blijven na het stoppen.

💊 Verstoringen in de bloedcelvorming:

• Symptomen: Vermoeidheid, bleekheid, gevoeligheid voor infecties, bloedingen.
• Waarom: Sommige medicijnen kunnen invloed hebben op je beenmerg en bloedcelproductie.

💊 Interactie met andere medicijnen:

• Symptomen: Veranderde effectiviteit van andere medicijnen, meer kans op bijwerkingen.
• Waarom: Antischimmelmedicatie kan de werking van andere geneesmiddelen beïnvloeden, vooral die via de lever.

💊 Hartproblemen:

• Symptomen: Onregelmatige hartslag, hartkloppingen, flauwvallen.
• Waarom: Vooral bij itraconazol, kan je hartfunctie beïnvloeden, vooral als je al hartproblemen hebt.

💊 Nierproblemen:

• Symptomen: Veranderingen in je urineproductie, zwelling, vermoeidheid.
• Waarom: Sommige medicijnen kunnen schadelijk zijn voor je nieren, vooral als je ze lang gebruikt.

💊 Psychische effecten:

• Symptomen: Angst, depressie, slapeloosheid, hallucinaties (heel zeldzaam).
• Waarom: Mogelijk door het effect van de medicatie op je zenuwstelsel.

👉 Belangrijk: Gebruik deze medicijnen alleen onder strikte medische begeleiding, vanwege de mogelijke bijwerkingen!

Natuurlijke behandelingen voor voetschimmel

1. Tea tree olie:
   • Eigenschappen: Antischimmel en antibacterieel.
   • Gebruik: Verdund met een draagolie (zoals kokosolie) direct op de getroffen plekken aanbrengen, 2 keer per dag.
2. Azijn (appelciderazijn of witte azijn):
   • Eigenschappen: Zuur milieu creëert ongunstige omgeving voor schimmels.
   • Gebruik: Week de voeten 15-20 minuten in een mengsel van 1 deel azijn en 2 delen water, dagelijks.
3. Knoflook:
   • Eigenschappen: Sterke antischimmel en antimicrobiële eigenschappen door allicine.
   • Gebruik: Fijngehakte knoflook mengen met olijfolie en direct op de aangedane huid aanbrengen, 30 minuten laten zitten, daarna afspoelen.
4. Kokosolie:
   • Eigenschappen: Laurinezuur in kokosolie heeft antimicrobiële werking.
   • Gebruik: Kokosolie dagelijks in masseren op de getroffen plekken, ideaal voor langdurige behandeling.
5. Aloë vera:
   • Eigenschappen: Verzachtend en genezend, met lichte antischimmel eigenschappen.
   • Gebruik: Vers aloë vera-gel direct op de schimmelplekken aanbrengen, 2-3 keer per dag.
6. Kurkuma:
   • Eigenschappen: Curcumine in kurkuma heeft antischimmel en ontstekingsremmende werking.
   • Gebruik: Kurkumapoeder mengen met water of kokosolie tot een pasta en aanbrengen op de aangetaste huid, 20-30 minuten laten zitten, daarna afspoelen.
7. Oregano olie:
   • Eigenschappen: Sterke antischimmelwerking dankzij carvacrol.
   • Gebruik: Verdund met een draagolie aanbrengen op de huid, 2 keer per dag.
8. Baking soda (zuiveringszout):
   • Eigenschappen: Neutraliseert pH en remt schimmelgroei.
   • Gebruik: Maak een pasta met water en breng aan op de voeten, of voeg baking soda toe aan een voetbad.
9. Lavendelolie:
   • Eigenschappen: Antischimmel en kalmerende werking.
   • Gebruik: Verdund aanbrengen op de voeten, vooral ‘s nachts.
10. Yoghurt (probiotisch):
    • Eigenschappen: Levendige probiotica kunnen helpen bij het bestrijden van schimmels.
    • Gebruik: Natuurlijke yoghurt direct op de getroffen gebieden aanbrengen, 30 minuten laten zitten, daarna afspoelen.

Twee huismiddelen uitgelicht

Voetbad met azijn

Voor milde vormen van voetschimmel kan een dagelijkse voetbad met azijn goed werken. Azijn is een natuurlijk middel dat schimmels kan helpen bestrijden. Doe je voeten dagelijks 10 tot 15 minuten in een azijnbad totdat de infectie is verdwenen.

Tea tree olie

Een studie uit 2002 wees uit dat het dagelijks aanbrengen van tea tree olie zowel de symptomen van voetschimmel als de schimmel die het veroorzaakt binnen een paar weken kan behandelen.³Satchell AC, Saurajen A, Bell C, Barnetson RS. Treatment of interdigital tinea pedis with 25% and 50% tea tree oil solution: a randomized, placebo-controlled, blinded study. Australas J Dermatol. 2002 Aug;43(3):175-8. doi: 10.1046/j.1440-0960.2002.00590.x. PMID: 12121393. Hoe gebruik je het? Meng een dragerolie zoals warme kokosolie met tea tree olie voor een concentratie van 25 tot 50 procent tea tree olie. Daarna aanbrengen op je voeten.

Prognose

Voetschimmelinfecties kunnen mild of ernstig zijn. Sommige verdwijnen snel, anderen zijn hardnekkiger van aard. Voetschimmel reageert over het algemeen goed op een antischimmelbehandeling. Soms zijn schimmelinfecties echter moeilijk te elimineren. Langdurige behandeling met antischimmelmedicijnen kan nodig zijn om te voorkomen dat voetschimmelinfecties terugkeren.

Preventie

De belangrijkste strategie tegen voetschimmel is gerichte preventie:

Badslippers gebruiken in openbare ruimten

Openbare zwembaden, douches en kleedkamers krioelen van de schimmels waar je voetschimmel van kunt oplopen. Extreme voorzichtigheid is geboden waar veel mensen op blote voeten lopen: badslippers of saunaslippers zijn handig in openbare zwembaden en sauna’s. Hetzelfde geldt voor hotelkamers.

Voeten en ruimte tussen je tenen drooghouden

Houd je voeten en de ruimte tussen je tenen altijd droog. Gebruik een aparte handdoek om je voeten af te drogen, vooral na een bezoek aan het zwembad of de sauna. Want een schimmel kan bijzonder goed in de vochtige, verzachte huid doordringen. De ruimtes tussen de tenen kun je het beste föhnen met een föhn op een lage stand.

Schone handdoek gebruiken en deze op 60 graden wassen

Gebruik een handdoek slechts één keer en doe deze daarna in de was. Alles wat je gebruikt in de keuken, badkamer of in de slaapkamer kan je het beste regelmatig wassen op 60 graden of hoger.

Goede schoenen en schone sokken

Draag goed passende en comfortabele schoenen. Afwisselen tussen hogere en platte hakken is nuttig om teenvervorming, aderproblemen en spierproblemen bij de kuiten te voorkomen. Schoenen van ademend materiaal is net zo belangrijk als de juiste pasvorm. Dit betekent dat voetvocht snel weer wordt afgevoerd. Draag daarom schoenen met een ademend bovenmateriaal zoals leer of moderne microvezels.

Draag indien mogelijk elke dag andere schoenen, zodat de afzonderlijke paren kunnen drogen. Gebruik sokken gemaakt van natuurlijke materialen en verwissel ze dagelijks.

Zilversokken dragen

Zilver heeft een steriele en antibacteriële werking. Om die reden helpen zilversokken effectief tegen voetschimmel en zwemmerseczeem.

Controleer je voeten en tenen

Regelmatige controle van de tenen, de ruimte tussen de tenen en de voetzolen, is belangrijk. Zo kan voetschimmel in een vroeg stadium worden opgespoord. Minstens één keer is controle geboden.

Goede doorbloeding van de voeten

Zorg er altijd voor dat je voeten goed van bloed worden voorzien en warm zijn. Wisselbaden stimuleren de bloedcirculatie in de voeten. Een wisselbad start je door je voeten 5 minuten op te warmen in water van ongeveer 40°C. Te warm is niet gezond. Vervolgens dompel je de voeten in koud water gedurende ongeveer 30 seconden. Dit herhaal je 2 tot 3 keer. Eindig altijd met koud water.

Goede voetverzorging bij diabetes

Diabetes kan ervoor zorgen dat de bloedvaten en zenuwen in je voeten beschadigd raken. Hierdoor stroomt het bloed minder makkelijk naar de huid van je voeten en tenen. Het is essentieel om diabetes goed te laten behandelen en te zorgen voor een goede bloedsuikerspiegel, want dit voorkomt complicaties. Aangezien diabetici bijzonder risico lopen op bepaalde voetziekten en voetschimmel, moeten ze hun voeten goed verzorgen en regelmatig laten controleren. Voor mensen met diabetes is het bovendien zeer belangrijk om goed passende schoenen te dragen van natuurlijk materiaal.

Preventieve maatregelen voor specifieke groepen

1. Sporters:

• Droge voeten houden.
• Draag ademende sokken.
• Wissel dagelijks van schoenen.
• Gebruik antischimmelpoeder.

2. Diabetici:

• Regelmatig de voeten inspecteren.
• Goed drogen tussen tenen.
• Kies voor goed passende schoenen.
• Vermijd blootsvoets lopen in openbare ruimtes.

3. Ouderen:

• Regelmatig voeten controleren.
• Draag goed ventilerende schoenen.
• Voeten goed afdrogen na het wassen.
• Gebruik vochtinbrengende crème, maar niet tussen tenen.

4. Mensen met een verzwakt immuunsysteem:

• Droge, schone voeten houden.
• Regelmatige voetverzorging.
• Gebruik antischimmelproducten preventief.
• Vermijd blootsvoets lopen in openbare ruimtes.

5. Zwangere vrouwen:

• Kies voor goed passende, ademende schoenen.
• Droog de voeten grondig na het douchen.
• Draag katoenen sokken.
• Regelmatig de voeten inspecteren.

6. Kinderen:

• Droge voeten behouden.
• Gebruik ademende schoenen.
• Sokken dagelijks verschonen.
• Vermijd blote voeten op openbare plekken.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over voetschimmel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.