Middenrifontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 30 maart 2023 by M.G. Sulman

Een middenrifontsteking duidt op een ontsteking van het middenrif. Het middenrif of diafragma is de belangrijkste ademhalingsspier in het lichaam. Het is een soort plaat tussen de borstkas en de buikholte en het scheidt de borst van de buik. Anatomisch gezien bestaat het middenrif uit spieren en pezen. De oorzaken van een middenrifontsteking oftewel een ontsteking van het middenrif zijn zeer divers. Zowel infectieuze als mechanische oorzaken, evenals ziekten van het bovenlichaam, zijn mogelijke uitlokkende factoren. Ook als je buik heel snel groeit tijdens de zwangerschap kan een middenrifontsteking ontstaan. Je kunt bij een ontstoken middenrif last krijgen van diverse symptomen, zoals pijn en ademhalingsproblemen. Je ademhaling kan aanzienlijk worden belemmerd met kortademigheid en benauwdheid tot gevolg.

Patiënt in gesprek met arts
Arts raadplegen / Bron: Monkey Business Images/Shutterstock.com

Veelgestelde vragen

Wat zijn de oorzaken van een middenrifontsteking?

Het middenrif is de belangrijkste ademhalingsspier in het lichaam. Het scheidt de borst van de buik. De oorzaken van een middenrifontsteking zijn divers: infectieuze en mechanische oorzaken, evenals ziekten van het bovenlichaam, zijn mogelijke uitlokkers.

Wat gebeurt er als het middenrif geïrriteerd is?

Wanneer je uitademt, ontspant het middenrif en stroomt de lucht uit de longen terug via de neus en mond. Maar soms raakt het middenrif geïrriteerd. Wanneer dit gebeurt, trekt het op een schokkerige manier naar beneden, waardoor je plotseling lucht in je keel zuigt.

Hoe voelt middenrifpijn aan?

Symptomen van middenrifpijn zijn:

  • onvermogen om volledig adem te halen
  • laag zuurstofgehalte in het bloed
  • pijn op de borst of in de onderste ribben
  • pijn in de zij bij niezen of hoesten

Wat is een middenrifontsteking?

De belangrijkste taak van het middenrif, dat uit spieren en pezen bestaat, is het ondersteunen van de ademhaling. Iedere keer dat je ademhaalt beweegt het middenrif. Het is ook verantwoordelijk voor buikdruk, bijvoorbeeld bij het poepen. Het middenrif zit vast aan de onderste ribben, het borstbeen en de ruggengraat. Bij een middenrifontsteking treedt er een zeer pijnlijke ontstekingsreactie op in deze krachtigste ademhalingsspier van het lichaam, hetgeen zeer pijnlijk kan zijn.

Ademhalingsstelsel
Ademhalingsstelsel: 1. neus 2. mond 3. luchtpijp 4. longen 5. middenrif / Bron: Wikimedia Commons

Oorzaken van een ontstoken middenrif

Zowel infectieziekten als psychische aandoeningen kunnen een middenrifontsteking veroorzaken.

Trichinellose (infectie met rondworm)

Zo kan een trichinellose (infectie met rondworm) leiden tot aanzienlijke schade aan het middenrif. Wanneer de larven van een rondworm in het lichaam van een mens terechtkomen, nestelen deze zich allereerst in de darm. Daar groeien ze uit tot wormen die vervolgens larven produceren. Deze larven verspreiden zich via de bloedbaan naar diverse weefsels en vooral ook de spieren, zoals de tussenribspieren, de halsspieren, de biceps, maar ook het middenrif.

COVID-19

COVID-19 is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door het SARS-CoV-2 coronavirus. COVID-19-patiënten hebben vaak last van benauwdheid en zuurstoftekort. Uit een studie van Amsterdam UMC, gepubliceerd in JAMA Internal Medicine, blijkt dat het coronavirus het middenrif, de belangrijkste ademspier, beschadigt. De onderzoekers zagen bij zeer zieke COVID-19-patiënten een ontstekingsreactie en bindweefselvorming in de ademspier.1Shi Z, de Vries HJ, Vlaar APJ, et al. Diaphragm Pathology in Critically Ill Patients With COVID-19 and Postmortem Findings From 3 Medical Centers. JAMA Intern Med. 2021;181(1):122–124. doi:10.1001/jamainternmed.2020.6278

Psychische oorzaken (stress)

Als er een psychische oorzaak aan de ontsteking ten grondslag ligt, kunnen de zenuwen in het middenrif bijzonder sterk geïrriteerd zijn. Deze irritatie leidt tot meer of minder ernstig hikken in het eerste stadium van de klachten. Door stress en langdurige spanning kunnen de zenuwen overprikkeld raken. In veel gevallen leidt constante psychische stress tot fysieke spanning en krampen van het middenrif. Een spasme kan op zijn beurt ontstekingsprocessen in de spier-peesplaat veroorzaken. Spanning en pijn bij je middenrif komen vaak door verkeerd ademen en hyperventilatie en verkeerd ademen en is heel pijnlijk.

Zwangerschap

Met name in de laatste weken van de zwangerschap wordt het middenrif omhoog geduwd en krijgen de longen minder ruimte. Vooral als je buik zeer snel groeit, kan dit voor irritatie van het middenrif zorgen. Daarnaast krijg je last van kortademigheid.

Overgewicht

Mensen met fors overgewicht (obesitas) hebben vaak een verhoogde druk in de buik. Hierdoor wordt de maag naar boven gedrukt, waardoor het middenrif vernauwt. Als er door de maagverplaatsing te veel druk op het diafragma wordt uitgeoefend, is er een verhoogde kans op irritatie en ontsteking.

Chronische hoest

Chronisch (langdurig) hoesten belast het hele ademhalingssysteem. Het ergste scenario is dat de constante spanning scheurtjes in het middenrif veroorzaakt die ontstoken raken en pijn veroorzaken. Vooral zware rokers hebben vaak last van chronische hoest. Maar ook pleuritis, ook wel longvliesontsteking of borstvliesontsteking genoemd, bevordert de ontwikkeling van een middenrifontsteking.

Syndroom van Fitz-Hugh-Curtis

Het syndroom van Fitz-Hugh-Curtis kenmerkt zich onder meer door pijn in de rechter bovenbuik. De oorzaak hiervan is een opstijgende infectie vanuit het bekken. Vaak gaat het om een eileiderontsteking. Doordat de infectie zich verspreidt raakt je leverkapsel en diafragma ontstoken. Vaak is een seksueel overdraagbare aandoening (soa) de boosdoener. In de meerderheid van de gevallen komt het door chlamydia en soms door gonorroe.

Overige (organische) oorzaken

Meestal wordt een ontsteking van het diafragma veroorzaakt door organische oorzaken. Het kan worden veroorzaakt door ziekten van het bovenlichaam, maar het kan ook optreden als een onafhankelijke ziekte:

  • Een verhoogd diafragma, bijvoorbeeld door overgewicht, carcinoom of vergroting van de milt of lever, is een mogelijke oorzaak van een ontsteking in het gebied van de middenrif.
  • Bij een ernstige verplaatsing van de maag kan maagzuur ontsnappen, wat het middenrif enorm irriteert en tevens ontstekingsprocessen bevordert. De reden hiervoor is vaak fors overgewicht.
  • Een permanent onjuiste houding kan ook een middenrifontsteking in de hand werken, omdat de druk op het diafragma hierbij wordt verhoogd.

Symptomen van een ontsteking van het middenrif

De symptomen van een ontstoken middenrif mogen niet worden genegeerd, aangezien deze aandoening levensbedreigend doordat de ademhaling van de getroffenen vaak aanzienlijk wordt belemmerd. Het belangrijkste symptoom van een middenrifontsteking is de ademafhankelijke pijn op de borst, die het sterkst is bij inademing. De middenrifspier is de krachtigste ademhalingsspier in je lichaam en kan bij de inademing wel acht tot twaalf centimeter zakken. Bij een middenrifontsteking voel je dit. Er wordt daarentegen weinig tot geen pijn gevoeld bij het uitademen. Naast de zeer pijnlijke spierontsteking kan de middenrifontsteking leiden tot bewegingsstoornissen en een verhoogd middenrif. Als er een psychische oorzaak aanwezig is, kan in de vroege stadia de hik optreden als gevolg van de geïrriteerde zenuwen in het middenrif. Andere typische symptomen in het beloop van de ziekte zijn druk op de ribben, die vaker voorkomt bij hoesten, lachen en praten, een stekend gevoel in de borst, kortademigheid, benauwdheid, koorts en hoesten.

Hieronder zie je duidelijk uitgebeeld dat je middenrif zich aanspant bij het inademen en daarbij naar beneden zakt (bron: Wikimedia Commons):

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van een middenrifontsteking, moet zo snel mogelijk een arts worden geraadpleegd. Allereerst zal de arts vragen stellen over je klachten en de arts zal kennisnemen van je medische geschiedenis. Daarna volgt lichamelijk onderzoek met speciale aandacht voor het borstgebied. de arts zal onder meer je longen en ademhaling controleren. Ook wordt de borst grondig gescand. De arts zal vaak ook een röntgenfoto laten maken. Met behulp van deze en andere beeldvormingsmethoden kan het vermoeden van middenrifontsteking worden onderbouwd. Om de omvang van de ontsteking duidelijk te kunnen bepalen, zal er ook bloed bij je worden afgenomen. Een uitgebreide bepaling van de leukocyten die in het bloed aanwezig zijn, maakt het mogelijk een eerste conclusie te trekken over de omvang van de ontsteking.

Huisarts raadplegen bij een middenrifontsteking

Pijn of onregelmatige ademhaling moet altijd door een arts worden beoordeeld. Dit zijn waarschuwingssignalen van het lichaam en moeten onmiddellijk worden opgevolgd. Als zich angst, slapeloosheid of rusteloosheid ontwikkelt als gevolg van ademhalingsmoeilijkheden, dan heb je medische zorg nodig. Er moet een arts worden geraadpleegd om een ​​diagnose te stellen, omdat de oorzaak van de ziekte alleen kan worden gevonden met behulp van verschillende medische tests.

Als je last hebt van terugkerende of langdurige hik, raadpleeg dan ook een arts. Dit kan duiden op een ontsteking van het middenrif. Koorts, een gevoel van druk op de borst of pijn in de bovenbuik moet ook aan een arts worden voorgelegd. Als de klachten bij praten, lachen of hoesten enorm toenemen, is ook ene bezoek aan de huisarts geboden. Raadpleeg zo snel mogelijk een arts als er pijn optreedt tijdens het ademen.

Behandeling van een middenrifontsteking

De behandeling van een middenrifontsteking is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Mogelijke maatregelen zijn:

  • medicatie
  • behandeling met huismiddeltjes
  • ontspanningsoefeningen
  • fysiotherapie en sport
  • rust en ontspanning

Medicatie

De arts schrijft antiwormmiddelen voor als je een parasitaire infectie met rondwormen hebt. Hoestmiddelen kunnen een prikkelhoest kalmeren en als gevolg daarvan een constante irritatie van het middenrif tegengaan. Als de pijn ernstig is, kunnen pijnstillers worden ingenomen. Ontstekingsremmende medicijnen zoals ibuprofen hebben pijnstillende en ontstekingsremmende eigenschappen.

Huismiddeltjes

Stoombaden die additieven bevatten van de etherische oliën pepermuntolie of eucalyptusolie kunnen helpen om hoesten tegen te gaan. Ontstekingsremmende theemengsels uit de apotheek helpen ook om ontstekingsprocessen te bestrijden.

Ontspanningsoefeningen

Aanhoudende stress is in veel gevallen de oorzaak van een ontstoken middenrif en in dat geval kunnen ontspanningsoefeningen helpen. Bij stress helpt het ook om op een rij te zetten wat bij je spanning geeft en wat je juist energie geeft. Dit kan bij ene maatschappelijk werker of psycholoog.

Fysiotherapie en sport

Fysiotherapie kan ook nuttig zijn bij een middenrifontsteking. Bepaalde oefeningen helpen om verkrampte spieren los te maken en zo het middenrif te ontlasten. Gerichte oefeningen en massages kunnen de rompspieren ontlasten. Op deze manier kunnen houdingsstoornissen, die vaak de oorzaak zijn van een middenrifontsteking, worden vermeden. Hetzelfde geldt voor overgewicht. Mensen met overgewicht als oorzaak van een ontstoken middenrif wordt geadviseerd om regelmatiger te bewegen en te sporten. Daarnaast is het belangrijk om bij overgewicht anders (lees: gezonder en gearieerder) en minder te eten.

Rust en ontspanning

Relatieve rust is belangrijk om het ademhalingsspieren te ontlasten totdat de ontsteking is afgenomen, omdat de druk op het middenrif niet onnodig verhoogd mag worden. Relatieve rust betekent dat er wel bewogen mag worden, maar dat er bij bewegen geen sprake mag zijn van pijn. Rust gaat ook hoestaanvallen tegen, die vaak een middenrifontsteking uitlokken. Het is belangrijk om de (sport)activiteiten en het rustprogramma goed op elkaar af te stemmen, wat het beste kan gebeuren door de huisarts.

Algemene maatregelen die de eigen afweer van het lichaam versterken, helpen ook. Dit omvat lichaamsbeweging en een gezond dieet. Bovendien moeten schadelijke prikkels zoals koude tocht of snelle wisselingen tussen koude en warmte worden vermeden.

Prognose

In de regel is een middenrifontsteking binnen twee tot drie weken zo goed als genezen. Het is daarbij belangrijk om de medicatie regelmatig in te nemen en om je lichaam voldoende rust te geven. Als de ziekte vroegtijdig wordt ontdekt, zal de behandeling vaak vlotter verlopen. Regelmatige controles worden aanbevolen na het herstel, met name bij patiënten met een hoog risico, bijvoorbeeld mensen met aanzienlijk overgewicht en zware rokers.

Preventie

Chronische of overmatige stress vermijden, kan een middenrifontsteking voorkomen. Een sterke afweer de eigen beschermingsmechanismen van het lichaam versterken in geval van infecties. Bij overgewicht is het belangrijk om gewicht te verliezen. Niet roken of stoppen met roken is ook een belangrijke preventieve maatregel. Zorg dat je geen rauw of onvoldoende verhit varkensvlees eet teneinde een besmetting met de rondworm Trichinella spiralis te voorkomen, waarbij opgemerkt moet worden dat de worm anno 2023 niet meer voorkomt in de Nederlandse en Belgische veestapel.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over middenrifontsteking, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.