Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
Jeuk (pruritus) duidt op een gevoel van de huid, waarbij je de drang krijgt om te krabben of te wrijven. Jeuk kan overal optreden, ook op je enkels. Jeukende enkels zijn vaak het teken van een onderliggende huidaandoening, hoewel het ook kan wijzen op andere, meer ernstige problemen. De irritatie kan verergeren door overmatig krabben. In deze gevallen kan het behandelen van de oorzaak van de jeuk de klachten verhelpen. De jeuk kan gepaard gaan met huiduitslag, bijvoorbeeld roodheid of bultjes. De meeste mensen kunnen verlichting van de klachten krijgen door anti-jeukcrème te gebruiken. Het is belangrijk om de oorzaak van jeukende enkels te achterhalen. Bij twijfel of wanneer de jeuk langer dan een paar dagen aanhoudt, is het verstandig een afspraak te maken met je huisarts.
Wat is jeuk?
Definitie en betekenis
Jeuk kan worden omschreven als een onplezierig gevoel dat aanzet tot de behoefte om te krabben. Jeuk is een van de meest voorkomende vormen van ongemak die er zijn. Het kan op zowat elk deel van je lichaam voorkomen en de ernst ervan kan variëren van licht tot ernstig. Soms kan de jeuk zo heftig zijn dat men de huid tot bloedens toe kapot krabt. Jeuk kan diffuus zijn (gegeneraliseerd over het hele lichaam) of gelokaliseerd. Er zijn veel redenen waarom je jeuk kunt krijgen. Het aanpakken van de onderliggende oorzaak of de uitlokkende factor geeft bijna altijd verlichting van de jeuk.
Jeuk aan de enkels
Eén van de meest voorkomende plekken in het lichaam die jeuken, is de enkel. Je enkels kunnen om allerlei redenen jeuken, variërend van huidirritaties tot systemische gezondheidsproblemen.
Het ervaren van jeuk aan je enkel kan erg vervelend zijn. Het kan dermate storend zijn dat het van invloed is op de kwaliteit van leven. Vaak valt de jeuk wel mee en is het van voorbijgaande aard.
Oorzaken van jeukende enkels
Er zijn verschillende onderliggende oorzaken van jeukende enkels. Deze variëren in ernst van eenvoudige allergische reacties tot veel ernstiger problemen, waarbij een medische behandeling vereist is.
Enkele van de meest voorkomende oorzaken van jeukende enkels zijn:
- contacteczeem
- galbulten of netelroos
- droge huid
- zonnebrand
- eczeem
- psoriasis
- leverproblemen
- diabetes
- kanker
Contacteczeem
Bij contacteczeem krijg je uitslag op de huid (eczeem) door contact met bepaalde stoffen. Er worden twee soorten contacteczeem onderscheiden:
- Allergisch contacteczeem: hierbij is de oorzaak van het eczeem een ‘allergische reactie’ voor een bepaalde stof.
- Irritatief contacteczeem: hierbij krijg je eczeem door irritatie, bijvoorbeeld door contact met water, zeep, afwasmiddelen en dergelijke, door wrijven of door kou.
Het meest voorkomende symptoom van contacteczeem is een jeukende rode uitslag. Er kunnen ook schilfers, bultjes, blaasjes, kloofjes of korstjes komen. Soms is de aangedane huid ook dik.
Behandeling voor contacteczeem omvat meestal het identificeren van de oorzaak en het vermijden van allergenen of irritantia. Dagelijks gebruik van een indifferente (vet)crème vormt de basisbehandeling. Daarnaast kan de huisarts dermatocorticosteroïden voorschrijven.
Netelroos of galbulten
Bij netelroos heb je plotseling jeukende bulten op de huid. Deze bulten worden ook wel galbulten genoemd. De medische term is urticaria. Het is een vaak voorkomende huidreactie. De bulten ontstaan door een allergische reactie op een bepaalde stof. Hierdoor komen er stoffen in de huid vrij die ervoor zorgen dat er vocht onder de huid ophoopt. Bij acute netelroos kunnen voedingsmiddelen of medicijnen de oorzaak zijn. De bulten verdwijnen vanzelf. Vaak binnen uren tot dagen. Medicijnen (zogeheten antihistaminica) kunnen de jeuk tegengaan.
Droge huid
Bepaalde producten of klimatologische omstandigheden kunnen ervoor zorgen dat de huid rond de enkels uitdroogt, waardoor de kans op irritatie en jeuk groter wordt. Een droge huid kan ook wijzen op een onderliggende aandoening. Een droge huid is bijvoorbeeld een symptoom van zowel eczeem als psoriasis.
Wanneer de droogte het gevolg is van een omgevingsfactor, zoals langdurige blootstelling aan de zon of zeer droge lucht, dan kun je het vaak goed behandelen met een vochtinbrengende crème. In de meeste gevallen zou dit de jeuk moeten verlichten. Ga niet te vaak en te lang onder de douche of in bad. Gebruik daarbij koud, lauw of warm water. Vermijd heet water. Gebruik slechts weinig zeep. Zeep droogt de huid namelijk uit.
In winter is de huid vaak droger. In dit seizoen is de luchtvochtigheid zowel binnen als buiten lager. Je huid droogt daardoor sneller uit; het gaat schilferen en jeuken. Het vette beschermlaagje van je huid (talg) slinkt, waardoor je sneller vocht verliest en uitdroogt. Vooral je gezicht en je handen (schrale en droge handen), maar ook je enkels kunnen de pineut zijn. Krabben biedt tijdelijke verlichting, maar door veel te krabben gaat je huid kapot. De klachten verergeren en de jeuk neemt toe. Jeuk-krabben-jeuk: dit is een moeilijk te doorbreken vicieuze cirkel.
Zonnebrand
Overmatige blootstelling aan de zon uit zich als erytheem, roodheid, pijn, later schilfering, vervelling en jeuk. Soms blaasjes en blaren. Zodra de genezing is voltooid, zou de jeuk moeten verdwijnen.
Aloë vera crèmes kunnen het genezingsproces helpen. Bescherming tegen de zon, door kleding of zonnebrandcrème, kan voorkomen dat de huid verbrandt.
Leverproblemen
Leverproblemen kunnen leiden tot jeukende enkels. Wanneer je lever ziek of beschadigd is, geeft het een stof genaamd bilirubine af in het bloed. Verhoogde niveaus van bilirubine kunnen jeukende enkels veroorzaken, hoewel het verband nog niet helemaal duidelijk is.
Andere symptomen van leverschade kunnen zijn:
- geen honger hebben
- donkere urine
- bleke ontlasting
- geelzucht
- buikpijn of buikzwelling (ascites)
- misselijkheid en overgeven
- verhoogde kans op blauwe plekken
- chronische vermoeidheid
Leverproblemen kunnen alleen door een arts worden gediagnosticeerd en behandeld. Als jeukende enkels gepaard gaan met een van de bovenstaande symptomen, maak dan zo snel mogelijk een afspraak.
Diabetes
Als je diabetes hebt, kunnen er momenten zijn waarop je een te hoge bloedsuiker (hyper) of te lage bloedsuiker (hypo) hebt. Als deze niveaus niet goed worden gereguleerd, kan dit leiden tot gezondheidsproblemen op korte en lange termijn. Perifere neuropathie, huidklachten en slechte bloedcirculatie kunnen optreden naarmate de ziekte vordert. Een droge huid kan ook voorkomen.
Jeukende enkels kunnen bij diabetici erop wijzen dat de voeten slecht doorbloed zijn. In dat geval is het belangrijk om je huisarts in te schakelen.
Diabetes kan vaak worden beheerd met medicijnen en de juiste voeding en lichaamsbeweging. Preventieve zorg is vaak de beste manier om de progressie van de ziekte te voorkomen of te vertragen.
Psoriasis
Psoriasis is een veel voorkomende huidaandoening, waarbij de aanmaak van nieuwe huidcellen te snel gaat. Je krijgt bij psoriasis plekken met schilfers en jeuk op je huid. De huiduitslag verschijnt af en toe op de enkels, waardoor ze jeuken.
Psoriasis heeft de neiging om huiduitslag rond de gewrichten te veroorzaken. De vlekken kunnen rood zijn, soms met schilferige en witte gebieden. Mensen met deze huidziekte ondergaan vaak cycli van symptomen. De aandoening kan enkele dagen of weken ernstig zijn, waarna de klachten verdwijnen en bijna onmerkbaar zijn. Daarna kan de aandoening binnen een paar weken opnieuw opflakkeren. Bijvoorbeeld door een veel voorkomende psoriasistrigger. Soms verdwijnen de symptomen van psoriasis volledig.
Behandelingen variëren van veranderingen in levensstijl tot voorgeschreven medicatie. Raadpleeg een arts voor een passende behandeling.
Eczeem
Eczeem verwijst naar een groep aandoeningen die een rode, ontstoken huid veroorzaken. Eczeem begint meestal in de kindertijd, wanneer zich een jeukende, rode uitslag kan vormen op een van de volgende gebieden:
- handen
- polsen
- voeten
- enkels
- knieholten
Eczeem is te herkennen door de aanwezigheid van roodheid, schilfering, warmte, zwelling, rode bultjes, vochtblaasjes, vochtafscheiding, korstjes en krabeffecten.
Behandeling kan met een crème of zalf die de huisarts voorschrijft.
Kanker en chemotherapie
Bij jeukende enkels moet je niet meteen aan kanker denken. Bepaalde soorten kanker kunnen echter algemene jeuk en jeukende enkels veroorzaken. Deze omvatten de volgende soorten kanker:
- bloedkanker (leukemie)
- leverkanker
- huidkanker
- nierkanker
- lymfeklierkanker
Sommige behandelingen voor kanker, zoals chemotherapie, kunnen ook leiden tot jeuk. Alleen een arts kan bepalen of een persoon kanker heeft en een behandeling aanbevelen.
Huisarts raadplegen
De meeste oorzaken van jeukende enkels zijn ongevaarlijk, maar soms wijzen jeukende enkels op een veel ernstiger gezondheidsprobleem. Raadpleeg derhalve je arts bij aanhoudende jeuk. Probeer niet zelf een diagnose te stellen. De huisarts kan onder meer de volgende vragen aan je stellen:
- Waar heb je last van jeuk?
- Hoe lang heb je last van jeuk?
- Hoe lang houdt de jeuk aan?
- Zijn er factoren die de jeuk triggeren?
- Heb je last van andere klachten?
Behandeling van jeuk aan de enkels
Er zijn een aantal zelfzorgmaatregelen die kunnen helpen bij jeukende enkels:
- vermijd uitlokkende factoren
- voldoende (water) drinken
- breng crèmes of gels aan die de huid verkoelen
- breng anti-jeuk crème aan
- breng een koel, nat kompres aan
- stress verminderen
Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de jeuk, kan de arts de volgende behandelingen inzetten:
- antihistaminica of corticosteroïden bij allergische reacties
- antischimmelcrèmes voor schimmelinfecties
- antibacteriële crèmes of zalven voor bacteriële infecties
- corticosteroïden voor niet-infectieuze ontsteking
- anti-jeukcrèmes voor algemene jeuk
Prognose
Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van je jeukende enkels, zal het behandelplan en de genezingstijd variëren. In de meeste gevallen zal het hebben van jeukende enkels op de lange termijn geen invloed hebben op je gezondheid.
Bij aanhoudende klachten is het raadzaam om je huisarts te raadplegen. Als er eenmaal is vastgesteld wat de jeuk veroorzaakt, kan een behandeling ingezet worden en kan je beginnen met je herstel.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over jeukende enkels, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
