Gezwollen tandvlees: oorzaken, behandeling en kruiden

Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman

Gezwollen tandvlees is een toestand waarbij het tandvlees opgezwollen is. Dit kan worden veroorzaakt door tandplak, gingivitis (ontsteking van het tandvlees), of een andere onderliggende aandoening. Raadpleeg je tandarts voor een correcte diagnose en passende behandeling. Dagelijkse mondhygiëne, zoals het poetsen en flossen van de tanden, kan helpen om tandvleesproblemen te voorkomen.

Gezwollen tandvlees

Gezwollen tandvlees is een veelvoorkomend probleem dat veel mensen ervaren tijdens hun leven. Ofschoon het misschien geen ernstig probleem lijkt, kan gezwollen tandvlees pijnlijk en ongemakkelijk zijn. Het kan bovendien een teken zijn van een onderliggende tandheelkundige aandoening. Gezwollen tandvlees kan veroorzaakt worden door verschillende factoren, waaronder slechte mondhygiëne, tandvleesontsteking, hormonale veranderingen en bepaalde medicijnen.

Oorzaken van gezwollen tandvlees

Overzicht

Er zijn verschillende oorzaken van gezwollen tandvlees, waaronder:

• Tandplak: Tandplak is een laag van bacteriën die zich op de tanden en het tandvlees ophoopt. Als het niet wordt verwijderd, kan het leiden tot tandvleesontsteking en -zwelling.
• Gingivitis: Gingivitis is een vorm van tandvleesontsteking die wordt veroorzaakt door bacteriën in tandplak. Het kan leiden tot roodheid, zwelling en bloeding van het tandvlees.
• Periodontitis: Periodontitis is een ernstigere vorm van tandvleesontsteking die kan leiden tot afbraak van het weefsel rond de tanden en verlies van tanden.
• Infecties: Infecties, zoals een abces, kunnen tandvleesontsteking en -zwelling veroorzaken.
• Overgevoeligheid: Overgevoeligheid voor bepaalde tandpasta’s, mondwaters of bepaalde voedingsmiddelen kan ook leiden tot tandvleeszwelling.
• Diverse aandoeningen: Sommige systemische aandoeningen zoals diabetes, hiv, bloedarmoede, roken kan ook invloed hebben op gezondheid van tandvlees.

Epulis

Een epulis is een lokale zwelling van het tandvlees die meestal voorkomt op de bovenkaak, in de buurt van de voortanden. Het kan ontstaan als gevolg van een chronische ontsteking, zoals gingivitis, maar er zijn ook andere oorzaken mogelijk, zoals trauma of irritatie van het tandvlees.

Tandplak

Tandplak is één van de belangrijkste oorzaken van gezwollen tandvlees. Tandplak is een dunne laag van bacteriën die zich op de tanden en het tandvlees ophoopt. Als deze bacteriën niet regelmatig worden verwijderd door goede mondhygiëne, kunnen ze leiden tot tandvleesontsteking en -zwelling. Dit wordt ook wel gingivitis genoemd.

Tandvleesontsteking (gingivitis)

Gingivitis is een vorm van tandvleesontsteking die wordt veroorzaakt door bacteriën in tandplak. Het kan leiden tot roodheid, zwelling en bloeding van het tandvlees. Als je deze ontsteking negeert, kan het leiden tot een ernstigere vorm van tandvleesontsteking genaamd periodontitis. Dit kan leiden tot afbraak van het weefsel rond de tanden en verlies van tanden.

Daarom is het belangrijk om regelmatig te poetsen, flossen en mondwater te gebruiken om tandplak te verwijderen en tandvleesontsteking te voorkomen. Ook is het verstandig om regelmatig je tandarts te bezoeken voor een controle.

Periodontitis

Periodontitis is een ernstige vorm van tandvleesontsteking die kan leiden tot gezwollen tandvlees. Het begint als gingivitis, een ontsteking van het tandvlees, maar als het niet behandeld wordt kan het evolueren naar periodontitis.

Bij periodontitis gaat het ontstekingsproces veel dieper en treedt er afbraak op van het bindweefsel en bot dat de tanden in de kaak houdt. Dit kan leiden tot gezwollen, gevoelige, bloedende tandvlees, beweeglijkheid van een tand en zelfs verlies van tanden. De ontstekingen kunnen zich ook uitbreiden naar de weefsels die de tanden omringen, zoals de kaak, de kaakholten en de hersenen.

Periodontitis wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, waaronder een slechte mondhygiëne, roken, stress, diabetes, hormonale veranderingen, genetische aanleg en sommige medicijnen.

Behandeling van periodontitis is meestal gericht op het verwijderen van tandplak en tandsteen, het verminderen van ontstekingen en het herstellen van gezonde tandvleesweefsels. Dit kan worden gedaan door middel van professionele reiniging, medicijnen, chirurgie of andere methoden. Regelmatige controle en monitoring bij de tandarts is essentieel om de progressie van de ziekte te volgen en een recidief te voorkomen.

Vastzittende kies (geïmpacteerde verstandskies)

Een geïmpacteerde kies is een kies die zich niet in de normale positie bevindt en niet uit de kaakholte kan groeien. Dit kan leiden tot gezwollen tandvlees en ontstekingen rond de kies. De ontsteking kan zich verspreiden naar de wortel van de tand of zelfs naar de kaakholte, en kan leiden tot pijn, zwelling en koorts.

Er zijn verschillende oorzaken van geïmpacteerde kiezen, zoals:

• Een tekort aan ruimte in de kaakholte voor de kies om door te groeien
• Een kies die te laat begint met groeien
• Een verstandskies die onder een andere kies groeit
• Een kies die groeit in de verkeerde richting

De behandeling van een geïmpacteerde kies is afhankelijk van de ernst van de aandoening en de grootte van de impactie. De tandarts kan in sommige gevallen adviseren om de kies te trekken, maar in andere gevallen kan chirurgie nodig zijn om de kies in de juiste positie te brengen. Soms kan de kies zelfs worden geopend of verplaatst met behulp van orthodontische behandelingen.

Ontsteking van de tandwortel (tandabces of periapicaal abces)

Een periapicaal abces of tandabces is een infectie die zich ontwikkelt rond de wortel van een tand of kies. Het is een van de oorzaken van gezwollen tandvlees en kan leiden tot ernstige pijn, zwelling, roodheid en koorts. Het kan ontstaan door een aantal factoren, waaronder:

• Cariës: Als tandbederf niet wordt behandeld, kan het zich uitbreiden naar de wortel van de tand, wat kan leiden tot een infectie.
• Een barst of scheur in de tand: Als een tand of kies is gebarsten of gescheurd, kan dit leiden tot een infectie van de wortel.
• Behandelingen: Behandelingen zoals een wortelkanaalbehandeling of een kiesextractie kunnen leiden tot een infectie rond de wortel.
• Gevorderde periodontitis: Als periodontitis niet wordt behandeld kan leiden tot afbraak van bot rond de wortel van de tand, wat kan leiden tot een infectie.

De behandeling van een periapicaal abces bestaat meestal uit het verwijderen van de infectie en het behandelen van de oorzaak van de infectie. Dit kan door middel van een wortelkanaalbehandeling, het plaatsen van een kroon of een extractie van de tand. Bij een gevorderde abces kan de arts zo nodig antibiotica voorgeschreven. Pijnstillers kunnen worden gebruikt om pijn te verminderen en ontstekingen te verminderen.

Niet doorgebroken kies (geretineerd gebitselement)

Een geretineerd gebitselement of een niet doorgebroken kies, is een tand of kies die zich in de kaak bevindt en niet in de mond is doorgebroken. Dit kan leiden tot gezwollen tandvlees en ontstekingen rond de kies. De ontsteking kan zich verspreiden naar de wortel van de tand of zelfs naar de kaakholte, en kan leiden tot pijn, zwelling en koorts.

Dit kan gebeuren als een kies niet in de juiste positie groeit of als er niet genoeg ruimte is in de kaakholte voor de kies om door te breken. Soms kan de kies zelfs groeien in een andere richting, waardoor het niet in staat is om door te breken.

De behandeling van een geretineerd gebitselement is afhankelijk van de ernst van de aandoening en de grootte van de impactie. De tandarts kan adviseren om de kies te trekken of chirurgie kan nodig zijn om de kies in de juiste positie te brengen. Soms kan de kies door de tandarts worden geopend of verplaatst met behulp van orthodontische behandelingen.

Vitamine D-tekort of vitamine C-tekort

Zowel een vitamine D-tekort als een vitamine C-tekort worden geassocieerd met een verhoogd risico op tandvleesproblemen, zoals gezwollen tandvlees.

Vitamine D is belangrijk voor de gezondheid van het tandvlees, omdat het helpt om calcium en fosfor op te nemen uit de darmen, die nodig zijn voor de vorming van botweefsel. Een tekort aan vitamine D kan leiden tot een afname van de botmassa, waardoor tandvlees en kaakbot minder sterk worden en meer vatbaar zijn voor ontstekingen.

Vitamine C is eveneens belangrijk voor de gezondheid van het tandvlees. Het speelt een rol in de productie van collageen, een eiwit dat deel uitmaakt van het bindweefsel in het tandvlees. Een tekort aan vitamine C kan leiden tot bloedend tandvlees, gingivitis en periodontitis.

Een gezonde voeding met voldoende vitamine D en C is belangrijk om tandvleesproblemen te voorkomen. Voedingsmiddelen zoals vis, eieren, champignons, vlees, melk, oranje en rode groenten en fruit zijn rijk aan vitamine D en C. Bij een tekort aan vitamine D of C kan je ook een supplement nemen.

Herpes van de mond (herpes stomatitis)

Herpes stomatitis, ook wel herpes van de mond genoemd, is een virale infectie die wordt veroorzaakt door het herpes simplex virus (HSV). Deze infectie kan leiden tot gezwollen tandvlees, pijn, kleine blaasjes of zweertjes rond de lippen, wangen, tong of tandvlees.

De symptomen van herpes stomatitis kunnen variëren van mild tot ernstig en kunnen zich voor het eerst voordoen in de vorm van een primaire infectie, maar kunnen ook terugkerend zijn in de vorm van recidieven.

De behandeling van herpes stomatitis is vaak symptomatisch, in de vorm van pijnstillers en mondspoelingen om pijn en ontstekingen te verminderen. De arts kan ook kan antivirale medicijnen voorschrijven om de duur van de infectie te verkorten en het risico op terugkerende infecties te verminderen.

Het is belangrijk om goede mondhygiëne te betrachten en te voorkomen dat je de blaasjes of zweertjes aanraakt. Dit kan namelijk leiden tot besmetting van andere delen van het gezicht of het lichaam.

Tandvleesabces (gingivaal abces)

Een tandvleesabces, ook wel gingivaal abces genoemd, is een infectie van het tandvlees die ontstaat wanneer bacteriën binnendringen in het tandvleesweefsel. Dit veroorzaakt een verzameling van pus in het tandvlees, een zogenaamd abces. Dit kan leiden tot gezwollen, rood, pijnlijk en gevoelig tandvlees. Andere symptomen kunnen zijn koorts, slechte adem, moeilijkheid bij het kauwen en slikken, en zelfs malaise.

Een tandvleesabces kan ontstaan door een aantal factoren, waaronder slechte mondhygiëne, tandplak, tandbederf, trauma aan het tandvlees of een infectie van een wortelkanaalbehandeling.

De behandeling van een tandvleesabces bestaat veelal uit het verwijderen van de oorzaak van de infectie en het afvoeren van de pus (abcesdrainage). Dit gebeurt door middel van professionele reiniging, het trekken van een tand, een wortelkanaalbehandeling of het plaatsen van een kroon. Een enkele keer kan antibiotica nodig zijn om de infectie te bestrijden. Pijnstillers kunnen worden gebruikt om pijn te verzachten en ontsteking tegen te gaan.

Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn of colitis ulcerosa)

Gezwollen tandvlees kan een symptoom zijn van inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Dit komt omdat de ontstekingen die optreden in de darmen vaak ook leiden tot ontstekingen in andere delen van het lichaam, waaronder het tandvlees.

De ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn chronische darmziekten, die kunnen leiden tot ontstekingen, ulceraties, bloedingen en verminderde opname van voedingsstoffen. Deze ziekten kunnen ook leiden tot extra-intestinale manifestaties, zoals ontstekingen in de huid, gewrichten en ogen, en zelfs in het mondslijmvlies.

Mondhygiëne speelt een belangrijke rol in het beheer van tandvleesproblemen bij patiënten met inflammatoire darmziekten. Een goede mondhygiëne, regelmatige controle bij de tandarts en gezonde voeding kunnen helpen om tandvleesproblemen te voorkomen of te verminderen.

Gezwollen tandvlees door een allergische reactie

Als je allergisch bent voor bepaalde voedingsmiddelen, kan dit leiden tot zwelling van het tandvlees. Dit komt omdat het tandvlees net als de rest van het lichaam reageert op een allergische reactie, die wordt veroorzaakt door de vrijgave van histamine en andere ontstekingsmediatoren.

De zwelling van het tandvlees kan zowel mild als ernstig zijn. Tandvleeszwelling als gevolg van een allergische reactie kan gepaard gaan met andere symptomen, zoals jeuk, roodheid en pijn. Als je merkt dat je last hebt van gezwollen tandvlees na het eten van bepaalde voedingsmiddelen, is het raadzaam om te stoppen met het eten van deze voedingsmiddelen en contact op te nemen met je huisarts.

Om te voorkomen dat je in de toekomst last krijgt van gezwollen tandvlees door een allergische reactie, is het verstandig om voedingsmiddelen te vermijden waarvoor je allergisch bent. Het kan ook nuttig zijn om een allergietest te laten doen om te bepalen welke voedingsmiddelen je moet vermijden en welke voedingsmiddelen veilig zijn voor consumptie.

Beschadigd tandvlees (trauma)

Wees altijd voorzichtig bij het eten van harde voedingsmiddelen, zoals chips of een pizzapunt, om beschadiging van het tandvlees te voorkomen. Een beschadiging aan het tandvlees kan leiden tot pijn, bloeden en zwelling. Houd het gebied goed schoon om infectie te voorkomen en het genezingsproces te bevorderen.

Tandvlees gezwollen door beugel

Het is van belang om extra aandacht te besteden aan de mondhygiëne bij het dragen van een beugel. Een beugel kan het namelijk moeilijker maken om de tanden en kiezen goed schoon te houden. Regelmatig poetsen en flossen wordt aangeraden, evenals het gebruik van een tandenborstel die speciaal is ontworpen voor het reinigen van beugels. Een mondspoeling kan ook helpen om bacteriën en tandplak te verminderen.

Als het tandvlees toch opzwelt of bloedt, dan moet je dit laten controleren door een orthodontist of mondhygiëniste. Zij kunnen beoordelen of de beugel goed past en of er sprake is van een gebrekkige mondhygiëne. Ook kan een professionele gebitsreiniging nodig zijn om de tanden en kiezen grondig schoon te maken en het tandvlees te laten genezen.

Ofschoon een allergische reactie op het materiaal van de beugel zeldzaam is, kan het een enkele keer voorkomen. Als er sprake is van een allergische reactie, kan het tandvlees gezwollen raken en rood worden en kun je last krijgen van jeuk of pijn. Als je vermoedt dat je allergisch bent voor het materiaal van de beugel, laat dit dan controleren door een orthodontist. Het kan dan nodig zijn om de beugel te laten vervangen door ander materiaal.

Uit onderzoek is gebleken dat nikkelallergie de meest voorkomende allergie is bij kinderen als gevolg van het dragen van orthodontische apparatuur. Orthodontische apparaten, zoals beugels en draadjes, bevatten vaak nikkel, dat een belangrijk onderdeel is van de metalen legeringen die worden gebruikt bij de productie ervan.

Bovendien hebben vrouwen een hoger risico op nikkelallergie dan mannen, omdat ze vaak meer sensibiliserende blootstelling aan nikkel hebben gehad door het dragen van sieraden, zoals oorbellen, kettingen, armbanden en horloges.¹Comfortho. Orthodontische beugels en allergieën. https://www.comfortho.nl/orthodontische-beugels-en-allergieen (ingezien op 21-2-2023) Nikkel wordt vaak gebruikt in sieraden als een goedkoop materiaal om het uiterlijk van zilver of goud na te bootsen.

Gezwollen tandvlees door medicijnen

Antibiotica

Het is mogelijk dat antibiotica gezwollen tandvlees veroorzaken als bijwerking. Antibiotica worden door een arts voorgeschreven om bacteriële infecties te bestrijden, maar ze kunnen ook van invloed zijn op de natuurlijke bacteriën in je mond en darmen. Een antibioticumkuur kan leiden tot een verstoring van de balans tussen de goede en slechte bacteriën in de mond, wat kan resulteren in een ontsteking van het tandvlees.

Wanneer je antibiotica gebruikt en gezwollen tandvlees ontwikkelt, kan dit worden veroorzaakt door een overgroei van de bacteriën in de mond. Dit kan gepaard gaan met roodheid, pijn of gevoeligheid van het tandvlees. Het tandvlees kan zelfs gaan bloeden.

Als je gezwollen tandvlees ontwikkelt tijdens het gebruik van antibiotica, is het zaak om dit te bespreken met de behandelend arts. Hij kan beoordelen of de kuur moet worden aangepast of dat aanvullende behandeling nodig is om de ontsteking te behandelen. Tevens kan het zinvol zijn om de mondhygiëne te verbeteren.

Andere medicijnen

Sommige andere medicijnen dan antibiotica kunnen ook voor zwelling van het tandvlees zorgen. Dit is een vrij zeldzame bijwerking van bepaalde geneesmiddelen. Wanneer je merkt dat dit gebeurt is het aanbevolen om dit zowel aan de arts als de apotheker te melden. Er wordt dan gekeken of je andere medicatie kan krijgen.

Wees vooral waakzaam bij het gebruik van het anti-epilepticum diphantoïne (werkzame stof: fenytoïne) en het immunosuppressivum ciclosporine. Deze staan bekend om gezwollen tandvlees als bijwerking. Maar er zijn ook andere medicijnen die deze bijwerking kunnen hebben.

Zwelling van het tandvlees door te hard poetsen

Het is van belang om niet te hard je tanden te poetsen teneinde beschadiging en irritatie van het tandvlees te voorkomen. Het gebruik van een zachte tandenborstel en een juiste poetsdruk kan hierbij helpen. Elektrische tandenborstels met druksensoren zijn ook een goede optie om te voorkomen dat je te hard op het tandvlees drukt tijdens het poetsen.

Onderzoek en diagnose

De diagnose van gezwollen tandvlees wordt meestal gesteld door een tandarts na een grondig onderzoek van de mond en het tandvlees. Hierbij worden de tanden en het tandvlees geïnspecteerd op tekenen van ontsteking, zoals roodheid, zwelling, bloedingen en pijn.

Om de oorzaak van gezwollen tandvlees te achterhalen, kan de tandarts ook vragen stellen over je medische geschiedenis, zoals eventuele recente infecties, allergieën of medicijngebruik. Bovendien kan de arts ook bloedonderzoek of röntgenonderzoek uitvoeren om eventuele onderliggende aandoeningen uit te sluiten. In sommige gevallen kan de tandarts een weefselmonster nemen voor een microscopisch onderzoek.

Een juiste diagnose is belangrijk voor een adequate behandeling van gezwollen tandvlees. dvlees tijdig te identificeren en te behandelen.

Behandeling van gezwollen tandvlees

De behandeling van gezwollen tandvlees hangt af van de onderliggende oorzaak. Meestal wordt een combinatie van professionele tandheelkundige zorg en zelfzorg aangeboden. Hieronder zijn enkele van de meest voorkomende behandelingsopties:

Professionele tandheelkundige zorg

Dit kan bestaan uit professionele reiniging, het verwijderen van tandplak of tandbederf, het trekken van een tand of kies, een wortelkanaalbehandeling of het plaatsen van een kroon.

Zelfzorg

Het is belangrijk om goede mondhygiëne in acht te nemen, waaronder tweemaal daags het poetsen van de tanden met fluoride tandpasta en het gebruik van een tandenstoker om tandplak te verwijderen. Ook is het belangrijk om regelmatig je tandarts te bezoeken voor controle en om eventuele problemen met het tandvlees tijdig te identificeren en te behandelen.

Pijnbestrijding

Pijnstillers, zoals ibuprofen of paracetamol, kunnen worden gebruikt om pijn te verminderen.

Antibiotica

In sommige gevallen, zoals bij een tandvleesabces of periapicaal abces, kan een tandarts of arts een antibioticum voorschrijven om de infectie te bestrijden.

Vitaminesupplementen

Een gezonde voeding met voldoende vitamine D en C kan helpen om tandvleesproblemen te voorkomen. In sommige gevallen kan je huisarts of tandarts een supplement voorschrijven om een tekort aan vitamine D of C aan te vullen, vooral als je een verhoogd risico hebt op een tekort aan deze vitamines.

Kruiden bij gezwollen tandvlees

Er zijn een aantal kruiden die in de kruidengeneeskunde worden gebruikt om gezwollen tandvlees te verlichten of te behandelen. Hieronder zijn enkele voorbeelden:

• Neemblad: Neemblad bevat natuurlijke stoffen die ontstekingen kunnen verminderen en pijnstillend werken. Ze kunnen worden gebruikt als een mondspoeling of als supplement.
• Kamille: Kamille bevat ontstekingsremmende stoffen. Je kan je mond ermee spoelen of als supplement gebruiken.
• Aloë vera: Aloë vera sap kan worden gebruikt als een mondspoeling teneinde tandvleesontstekingen tegen te gaan en pijn te verlichten.
• Propolis: Propolis is een natuurlijk product dat wordt gemaakt door bijen en het bevat ontstekingsremmende stoffen. Het is verkrijgbaar als mondspoeling en als supplement.
• Kurkuma: Kurkuma bevat stoffen zoals curcumine, een krachtige ontstekingsremmer. Het kan ook pijn verzachten.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over gezwollen tandvlees, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.