Eetbuistoornis (binge eating disorder, BED): symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 18 juli 2024 by M.G. Sulman

Een eetbuistoornis of binge eating disorder (BED) is een ernstige psychische stoornis die wordt gekenmerkt door terugkerende episodes van het eten van grote hoeveelheden voedsel in korte tijd. Deze episodes gaan gepaard met een gevoel van controleverlies tijdens de eetbui, gevolgd door gevoelens van schaamte, schuld of verdriet. Binge eten kan ontstaan door woede of verdriet. Het is ook een manier om met stress om te gaan. Het eten gebeurt meestal stiekem. Na de eetbui voel je je schuldig en schaam je je. BED treft bijna 2% van de wereldbevolking en kan leiden tot aanzienlijke fysieke en mentale gezondheidsproblemen. BED begint meestal in de late tienerjaren tot vroege twintiger jaren, maar kan in principe op elke leeftijd voorkomen.

Bij het binge eating disorder is er sprake van eetbuien waarbij je in korte tijd een grote hoeveelheid voedsel eet / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Definitie eetbuistoornis (binge eating disorder, BED)

Een eetbuistoornis of binge eating disorder (BED) is een gedragsstoornis die wordt gekenmerkt door chronisch, dwangmatig overeten. In tegenstelling tot incidenteel overeten, is BED een chronische aandoening. Deze stoornis heeft een aanzienlijke invloed op je mentale, emotionele en fysieke welzijn. Mensen met BED consumeren grote hoeveelheden voedsel in een korte tijd en zijn niet in staat om dit een halt toe te roepen.

Eetstoornissen

Er zijn verschillende eetstoornissen, elk met specifieke kenmerken. Hier zijn enkele van de meest voorkomende:

  1. Anorexia nervosa:
    • Extreem beperkt eten en calorie-inname.
    • Intense angst om aan te komen.
    • Verstoord lichaamsbeeld en extreem gewichtsverlies.
  2. Boulimia nervosa:
    • Periodes van eetbuien gevolgd door compensatiegedrag zoals overgeven, vasten of overmatig sporten.
    • Gevoel van controleverlies tijdens eetbuien.
    • Vaak normaal gewicht of licht overgewicht.
  3. Binge eating disorder (eetbuistoornis):
    • Regelmatige eetbuien zonder compensatiegedrag.
    • Gevoel van schaamte of schuld na eetbuien.
    • Vaak leidt dit tot overgewicht of obesitas.
  4. Pica:
    • Het eten van niet-voedingsmiddelen zoals aarde, krijt of haar.
    • Kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen.
  5. Ruminatiestoornis:
    • Herhaaldelijk en onvrijwillig herkauwen van voedsel dat opnieuw wordt ingeslikt of uitgespuugd.
    • Kan leiden tot ondervoeding en gewichtsverlies.
  6. ARFID (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder):
    • Extreem selectief eetgedrag of beperkte voedselinname zonder angst voor gewichtstoename.
    • Kan leiden tot voedingsdeficiënties en gewichtsverlies.

Verschillen tussen boulimia nervosa en binge-eetstoornis

  • Boulimia nervosa

    • Gedrag: Eetbuien gevolgd door braken, laxeermiddelen, of overmatig sporten.
    • Frequentie: Minstens één keer per week, drie maanden lang.
    • Gevoelens: Controleverlies tijdens eetbuien.
    • Gevolgen: Lichamelijke problemen zoals elektrolytenstoornissen en gebitsproblemen.
    • Psychologisch: Obsessie met gewicht en lichaamsvorm.

    Binge-eetstoornis (BED)

    • Gedrag: Eetbuien zonder compensatoir gedrag.
    • Frequentie: Minstens één keer per week, drie maanden lang.
    • Gevoelens: Controleverlies, schuld, schaamte tijdens eetbuien.
    • Gevolgen: Risico op obesitas, diabetes, en hartziekten.
    • Psychologisch: Minder focus op gewicht en lichaamsvorm dan bij boulimia.

    Overeenkomsten

    • Beide hebben eetbuien.
    • Beide veroorzaken gevoelens van schaamte en schuld.
    • Beide kunnen ernstige lichamelijke en psychologische problemen veroorzaken.
    • Beide vragen om professionele behandeling en therapie.

Vóórkomen van binge eating disorder in Nederland

Ongeveer 2-3% van de Nederlandse bevolking lijdt aan een eetbuistoornis. Dit komt overeen met internationale cijfers. et als in de VS wordt BED vaker gediagnosticeerd bij vrouwen dan bij mannen met een verhouding van ongeveer 3:2. BES komt vaker voor bij tieners dan bij volwassenen, vergelijkbaar met de verhouding van 4:3 die in de VS wordt gezien.

Symptomen van een eetbuistoornis

  • Overeten:
    • Eten tot het punt van ongemak.
    • Eten van grote hoeveelheden voedsel wanneer je niet hongerig bent of kort na een maaltijd.
  • Snelheid en bewustzijn:
    • Te snel eten om op te merken hoeveel je eet of hoe het voelt.
  • Emotionele triggers:
    • Eten als reactie op emotionele stress.
  • Geheimhouding:
    • Alleen of in het geheim eten om sociale situaties te vermijden.
    • Voedsel verbergen en eten om verlegenheid te voorkomen.
  • Gedragsmatige patronen:
    • Het organiseren van je tijd rondom eetbuien, bijvoorbeeld door tijd vrij te maken of activiteiten te plannen zodat je alleen kunt eten.
  • Geestelijke gezondheid:
    • Obsessieve gedachten over voedsel en specifieke verlangens.
    • Frequent diëten leidend tot gewichtsschommelingen of geen gewichtsverlies.
    • Schuld, spijt, schaamte en zelfbeeldproblemen gerelateerd aan eetgedrag.

Oorzaken van een eetbuistoornis

De exacte oorzaken van BED zijn niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende risicofactoren geïdentificeerd:

Genetische en biologische factoren

  • Genetica: BED kan erfelijk zijn en individuen met BED kunnen een verhoogde gevoeligheid hebben voor dopamine, wat invloed heeft op beloning en plezier.
  • Hersenstructuur: Veranderingen in de hersenstructuur kunnen leiden tot verhoogde reacties op voedsel en verminderde zelfcontrole.
  • Hormonale onregelmatigheden: Hormonale onevenwichtigheden, zoals lage niveaus van serotonine, zijn in verband gebracht met eetbuien.

Psychologische factoren

  • Emotioneel trauma: Stressvolle levensgebeurtenissen, zoals misbruik, verlies of belangrijke levensveranderingen, kunnen BED uitlokken.
  • Andere psychische sandoeningen: Veel mensen met BED hebben ook last van andere psychische stoornissen, zoals angst, depressie, PTSS en middelenmisbruik.

Omgevings- en gedragsfactoren

  • Dieetgeschiedenis: Een uitgebreide geschiedenis van diëten kan leiden tot cycli van restrictie en eetbuien.
  • Lichaamsbeeld en maatschappelijke druk: Negatief lichaamsbeeld, maatschappelijke druk om dun te zijn en bodyshaming kunnen bijdragen aan BED.
  • Familie-invloed: BED kan in bepaalde families voorkomen, wat wijst op een mogelijke genetische of omgevingslink.

Gevolgen van BED

Binge eating disorder (BED) heeft aanzienlijke gevolgen voor zowel de fysieke als mentale gezondheid. Hier zijn de belangrijkste gezondheidsrisico’s en complicaties geassocieerd met BED:

Lichamelijk gezondheidsproblemen:

  1. Obesitas:
    • Tot 50% van de mensen met BED is obees.
    • Verhoogt het risico op hartziekten, beroertes, type 2 diabetes, en bepaalde vormen van kanker.
  2. Diabetes:
    • Hogere kans op het ontwikkelen van type 2 diabetes door een slecht dieet en obesitas.
  3. Hoge cholesterolwaarden en verhoogde bloeddrukwaarden:
  4. Slaapproblemen:
    • Zoals slaapapneu, wat vaak geassocieerd is met obesitas.
  5. Chronische pijn:
  6. Astma:
    • Hogere incidentie bij mensen met obesitas.
  7. Prikkelbaredarmsyndroom (PDS):
    • Verstoorde eetgewoonten kunnen leiden tot gastro-intestinale problemen.
  8. Specifieke gezondheidsproblemen van vrouwen:
    • Vruchtbaarheidsproblemen, complicaties tijdens de zwangerschap, en polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS).
Tot 50% van de mensen met BED is obees / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Geestelijke gezondheidsproblemen:

  1. Depressie:
    • Verhoogd risico op depressieve symptomen en klinische depressie.
  2. Angst:
    • Hoge prevalentie van angststoornissen bij mensen met BED.
  3. Suïcidale gedachten:
    • Verhoogd risico op suïcidale gedachten en zelfmoordpogingen.

Sociale gezondheidsproblemen:

  1. Moeite met sociale interacties:
    • Sociaal isolement als gevolg van schaamte en angst over eetgedrag en gewicht.
  2. Hoge mate van ziekenhuisopname:
    • Verhoogd aantal poliklinische zorg en spoedeisende hulp bezoeken door de bijkomende gezondheidsproblemen.
Man met fors overgewicht en een eetbuistoornis is opgenomen in het ziekenhuis / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Onderzoek en diagnose

Diagnostische criteria voor binge-eten

  1. Hoeveelheid en tijdsbestek:
    • Het eten van een aanzienlijk grotere hoeveelheid voedsel dan de meeste mensen zouden doen binnen een specifieke tijdsperiode (een tot twee uur).
  2. Dwang en controle:
    • Het ervaren van een gevoel van dwang of een gebrek aan controle tijdens eetbuien.
  3. Frequentie:
    • Eetbuien komen minstens één keer per week voor en zijn enkele maanden aanhoudend.
  4. Emotionele stress:
    • Gevoelens van stress, zelfafkeer of schuldgevoel over het eetgedrag.

Om gediagnosticeerd te worden met BED, dien je ten minste drie van de volgende symptomen te vertonen:

  • Veel sneller eten dan normaal
  • Dooreten tot een oncomfortabel vol gevoel
  • Grote hoeveelheden eten zonder honger te hebben
  • Alleen eten vanwege schaamte en schuldgevoelens
  • Een gevoel van walging van zichzelf, depressie of grote schuld na de eetbui

Deze episodes komen minstens één keer per week voor gedurende drie maanden.

Differentiaaldiagnose

Bij het stellen van een diagnose ‘eetbuistoornis’, is het belangrijk om een differentiaaldiagnose te overwegen om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Hier zijn enkele aandoeningen en stoornissen die in aanmerking moeten worden genomen bij de differentiaaldiagnose van BES:

Boulimia nervosa
  • Overeenkomst: Beide stoornissen omvatten episodes van binge-eating.
  • Verschil: Bij boulimia nervosa volgen de eetbuien op compensatoir gedrag zoals braken, overmatige lichaamsbeweging of gebruik van laxantia, wat niet het geval is bij BES.
Anorexia nervosa (Binge-eating/Purging type)
  • Overeenkomst: Kan binge-eating-episodes omvatten.
  • Verschil: Wordt gekenmerkt door een significant laag lichaamsgewicht en een intense angst voor gewichtstoename, wat niet altijd aanwezig is bij BES.
Depressieve stoornis
  • Overeenkomst: Mensen met depressie kunnen episodes van overeten of verlies van eetlust ervaren.
  • Verschil: Depressie omvat een breder scala aan symptomen zoals aanhoudende gevoelens van verdriet, verlies van interesse in activiteiten, en veranderingen in slaap en energie.
Bipolaire stoornis
  • Overeenkomst: In de manische of hypomanische fase kunnen mensen overmatig eten.
  • Verschil: Bipolaire stoornis omvat perioden van manie/hypomanie en depressie, wat niet kenmerkend is voor BES.
Obesitas
  • Overeenkomst: Veel mensen met BES kunnen zwaarlijvig zijn.
  • Verschil: Obesitas is een medische aandoening die betrekking heeft op overtollig lichaamsvet, maar niet noodzakelijkerwijs samengaat met de psychologische aspecten van eetbuien zoals bij BES.
Prader-Willi syndroom (PWS)
  • Overeenkomst: Aanhoudende eetlust en onbeheersbare drang om te eten.
  • Verschil: Een genetische aandoening die wordt gekenmerkt door hypotonie (lage spierspanning), groeivertraging en cognitieve uitdagingen, wat niet het geval is bij BES.
Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS)
  • Overeenkomst: Impulsief eetgedrag kan voorkomen.
  • Verschil: BPS omvat een breder scala aan symptomen zoals instabiele relaties, zelfbeeldproblemen, en emotionele instabiliteit.
Compulsieve eetstoornis
  • Overeenkomst: Eetbuien zonder daaropvolgend compensatoir gedrag.
  • Verschil: Hoewel vergelijkbaar met BES, kan het verschil in frequentie en intensiteit van eetbuien liggen.
Schildklieraandoeningen
  • Overeenkomst: Veranderingen in eetlust en gewicht.
  • Verschil: Schildklieraandoeningen kunnen leiden tot onverklaarbare gewichtsveranderingen en eetlustschommelingen als gevolg van hormonale onevenwichtigheden, wat zich duidelijk odnerscheid van de psychologische drijfveren achter BES.
Schildklieronderzoek
Schildklieronderzoek / Bron: Dreams Come True/Shutterstock.com

Behandeling van een eetbuistoornis of binge eating disorder

Welke behandeling wordt ingezet is afhankelijk van de oorzaak en ernst van de eetstoornis, evenals de persoonlijke doelen van de patiënt. Hier zijn enkele behandelingsopties:

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

  • Focus:
    • Analyse van negatieve gedachten, gevoelens en gedragingen gerelateerd aan eten, lichaamsvorm en gewicht.
  • Interventies:
    • Doelstellingen stellen, zelfmonitoring, regelmatige maaltijdpatronen, verandering van gedachten over jezelf en je gewicht, aanmoedigen van gezonde gewichtscontrolegewoonten.
  • Effectiviteit:
    • Meest effectieve behandeling voor BED. Een studie toonde aan dat na 20 sessies CGT, 79% van de deelnemers stopte met eetbuien en 59% hunner was nog steeds succesvol na een jaar.

Interpersoonlijke psychotherapie (IPT)

  • Focus:
    • Binge-eating als copingmechanisme voor onopgeloste persoonlijke problemen zoals rouw, relatieconflicten en drastische levensveranderingen.
  • Behandeling:
    • Identificatie van specifieke problemen gekoppeld aan negatief eetgedrag, erkenning ervan en aanbrengen van constructieve veranderingen over 12-16 weken.
  • Effectiviteit:
    • Zowel op korte als lange termijn positieve effecten op het verminderen van binge-eating gedrag.

Dialectische gedragstherapie (DGT)

  • Focus:
    • Binge-eating als emotionele reactie op negatieve ervaringen.
  • Behandeling:
    • Je onderzoekt gedachten, gevoelens en gedrag. Regulatie van emotionele reacties om beter om te gaan met negatieve situaties zonder eetbuien.
  • Effectiviteit:
    • Veelbelovend, maar anno 2024 is meer onderzoek nodig voor lange termijn effectiviteit.

Medicatie

  • Beschikbare behandelingen:
    • Antidepressiva, anti-epileptische middelen zoals topiramaat, en medicijnen voor hyperactieve stoornissen zoals lisdexamfetamine.
  • Effectiviteit:
    • Korte termijn vermindering van eetbuien, maar niet zo effectief als gedragstherapie en met mogelijke bijwerkingen.

Overwinningsstrategieën

Naast professionele behandeling zijn er strategieën die kunnen helpen bij het overwinnen van binge-eating:

  • Voedsel- en stemmingsdagboek:
    • Identificeren van persoonlijke triggers om eetbuien te leren beheersen.
  • Mindfulness:
    • Bewustwording van triggers en zelfbeheersing vergroten.
  • Ondersteuning:
    • Praat met een partner, familie, vriend, steungroepen of online.
  • Gezonde voeding:
    • Een dieet met veel eiwitten en gezonde vetten, regelmatige maaltijden, en volwaardige voedingsmiddelen.
  • Lichaamsbeweging:
    • Verbeteren van gewichtsverlies, lichaamsbeeld, verminderen van angst en verbeteren van stemming.
  • Voldoende slaap:
    • Minimaal 7-8 uur goede nachtrust per nacht.
Zorg voor een goede nachtrust / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een eetbuistoornis, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.

Gerelateerde artikelen: