Last Updated on 12 januari 2024 by M.G. Sulman
Pastinaak is een gezonde en geneeskrachtige wortelgroente met een zoetige smaak Voordat wij in Nederland pastinaken gingen eten, was de pastinaak veevoer. Pastinaak is een tweejarige plant. Dat betekent dat hij groeit in het jaar dat je hem zaait en gaat bloeien de daaropvolgende zomer. de plant is afkomstig uit het Middellandse Zeegebied. In het eerste jaar wordt hij ongeveer 1-1,5 meter hoog en draagt hij ondergrondse penwortels, die over het algemeen worden geoogst na de eerste vorst van het seizoen. Als de plant met rust wordt gelaten, ontwikkelt de plant kleine gele bloemen in trossen, gevolgd door zaaddozen in het volgende seizoen. De vlezige, stevige wortels zien eruit als die van wortelen, maar zijn wit of crèmekleurig en zoeter van smaak dan wortelen. Voldoende wintervorst is essentieel voor een goede gewasopbrengst. Vorst vergemakkelijkt de omzetting van zijn zetmeel in suikers en helpt bij het ontwikkelen van lange, smalle en stevige wortels. De wortels worden over het algemeen geoogst wanneer ze ongeveer zes tot tien centimeter lang zijn door de hele plant met de wortel mee te trekken (ontwortelen) zoals bij wortels.
Wat is pastinaak?
Pastinaak (Pastinaca sativa), een lid uit de schermbloemenfamilie, Apiaceae, wordt in de herfst en winter geoogst en heeft een zoete, aardse smaak. Wanneer de knol is gekookt en gepureerd, maakt de zoete smaak en zachte textuur het tot een veelgebruikt ingrediënt in babyvoeding.
Pastinaak ziet er dan wel uit als een bleke wortel, maar het is een knolgewas boordevol voedingsstoffen met een vleugje kruiden, nootachtigheid en zoetheid. Deze groenten kunnen in kleur variëren van wit tot crème tot lichtgeel. Ze zijn zoeter wanneer ze na de eerste nachtvorst worden geoogst.
Pastinaak is een gekweekte ondersoort van Pastinaca sativa, of wilde pastinaak. Pastinaca sativa is een inheemse soort die overal in Europa en Centraal-Azië voorkomt. Historisch gezien werd de eetbare wortel af en toe gebruikt om als voedsel voor mensen te dienen, vooral in de tijd van de oude Grieken en Romeinen, ongeveer 2000 jaar geleden. Vóór rietsuiker en bietsuiker werd pastinaak ook gebruikt als natuurlijke zoetstof om taarten en ander gebak op smaak te brengen.
Europese ontdekkingsreizigers brachten pastinaak mee en introduceerden het knolgewas in nieuwe kolonies, vooral in Noord-Amerika, Australië, Zuid-Afrika en Nieuw-Zeeland. In de afgelopen jaren zijn pastinaken populairder geworden vanwege hun smaak, natuurlijke zoetheid en unieke veelzijdigheid in de keuken. Anno 2024 tref je de pastinaak in vrijwel alle Nederlandse supermarkten aan. Deze ooit ‘vergeten groente’ staat weer op de kaart.
Uit de Leeuwarder courant d.d. 24 september1888:
De pastinaak komt in gedaante veel met den wortel overeen. Zij heeft een zwaar blad vermogen en vermeestert dus gemakkelijk het onkruid. Zij kan tegen vorst en behoeft dus niet vóór het gebruik geoogst te worden. Zij neemt alle gronden, zelfs schrale, voor lief, als de grond maar diep losgemaakt is. Het loof heeft eenigszins grootere voedingswaarde als dat der wortelen.
Synoniemen
Pastinaak wordt ook wel pinksternakel, witte peen of witte wortel genoemd.
Voedingswaarde
De voedingswaarde van 100 gram rauwe pastinaak, samen met de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) van elke voedingsstof voor volwassenen, is:
- Calorieën: 75 kcal
- Koolhydraten: 18 g
- waarvan suikers: 4,8 g
- Vezels: 4,9 g
- Eiwitten: 1,2 g
- Vetten: 0,3 g
- Vitamine C: 17,0 mg (ADH: 75 mg)
- Vitamine K: 29,5 mcg (ADH: 70-90 mcg)
- Folaat: 67,0 mcg (ADH: 300-400 mcg)
- Kalium: 375 mg (ADH: 3,5-4,7 g)
- Vitamine E: 13% van de ADH
- Magnesium: 10% van de ADH
- Vitamine B1 (thiamine): 10% van de ADH
- Fosfor: 8% van de ADH
- Zink: 7% van de ADH
- Vitamine B6: 7% van de ADH
Folaat is de natuurlijke vorm van vitamine B11 (foliumzuur).
Pastinaak is gezond en vol geneeskracht
Pastinaak is zeer gezond en zit vol geneeskracht. Het heeft onder meer de volgende gezondheidsvoordelen:
Ondersteunt een gezonde spijsvertering
Pastinaak bevordert een goede spijsvertering vanwege het vezelgehalte van de wortel. Fermenteerbare en niet-vermenteerbare vezels zijn essentieel voor de spijsvertering, en pastinaak is rijk aan beide. Fermenteerbare vezels zijn vezels die door bacteriën worden afgebroken in de dikke darm. Deze vezels hebben prebiotische effecten die goed zijn voor de gunstige bacteriën in je darmen en de diversiteit van je darmmicrobioom vergroten.
De darm breekt niet-fermenteerbare voedingsvezels niet af. Deze vezels bevorderen de beweeglijkheid van de darm. Ze vergroten het volume van de darminhoud. Daarmee zorgen ze voor een vlotte stoelgang, waardoor obstipatie wordt voorkomen.
Sommige mensen met darmgerelateerde aandoeningen ervaren dat pastinaak gemakkelijker te verteren is dan andere zetmeelrijke voedingsmiddelen. Ze bevatten bijvoorbeeld weinig fermenteerbare koolhydraten (FODMAP’s), waardoor ze gemakkelijker verteerbaar zijn voor mensen die last hebben van een opgeblazen gevoel, gasvorming, buikpijn en het prikkelbaredarmsyndroom (PDS).
Draagt bij aan een gezonder hart
Pastinaak bevat verschillende voedingsstoffen die de gezondheid van uw hart kunnen ondersteunen, zoals vezels en kalium. Van voedingsvezels is bewezen dat ze het ‘slechte’ cholesterol verlagen en dat het resulteert in een betere hartgezondheid.
Pastinaak bevat ook veel kalium, wat helpt om je bloedvaten te ontspannen; dit verlaagt je bloeddrukwaarden. Een hoge bloeddruk verhoogt je kans op een hartinfarct of beroerte. Des te lager je bloeddruk, des te beter.
Kalmerend effect
Pastinaak bevat een antioxidant die kan bijdragen aan een gevoel van kalmte. Falcarinol is een natuurlijk pesticide en vetalcohol die wordt aangetroffen in wortelen, rode ginseng en klimop, maar ook in de pastinaak. Het is een natuurlijke verbinding die (de plant) beschermt tegen schimmelinfecties. Terwijl een grote hoeveelheid verloren gaat tijdens het koken, kan de rest worden opgenomen door je lichaam. Dit stofje heeft een kalmerend effect dankzij de neurologische interacties.
Dierstudies suggereren dat falcarinol de symptomen van angst en depressie kan verbeteren. Meer onderzoek is anno 2024 nodig om te bevestigen of dit ook voor mensen geldt.
Gezond voor je immuunsysteem
Pastinaak is een uitstekende bron van vitamine C. Een portie pastinaak van 80 g bevat bijna een derde van je aanbevolen dagelijkse inname van vitamine C. Hoewel deze hoeveelheid tijdens het koken afneemt, zijn ze nog steeds een goede bron van deze vitamine.
Vitamine C ondersteunt een gezond immuunsysteem en er zijn aanwijzingen dat het zelfs de duur van verkoudheid kan verkorten. Om alle vitamine C te behouden, kun je het beste rauwe pastinaak eten. Bijvoorbeeld geraspt of geschaafd in een koolsalade.
Naast vitamine C bevatten pastinaak vitamine E. Dit betekent dat ze ook rijk zijn aan antioxidanten, die kunnen helpen jee cellen te beschermen tegen schade veroorzaakt door mogelijk schadelijke moleculen die vrije radicalen worden genoemd.
Pastinaak bevat tevens vitamine B9 (folaat), vitamine B1 (thiamine) en B6, die allemaal bijdragen aan de gezondheid van het immuunsysteem.
Ondersteuning van de wondgenezing
Het vitamine C-gehalte van pastinaak versterkt niet alleen je immuniteit, maar is ook betrokken bij alle stadia van wondgenezing. Vitamine C wordt gebruikt om collageen te produceren, een structureel eiwit dat je lichaam van nature aanmaakt. Ongeveer 80% van de huid bestaat uit collageen. Je hebt het nodig voor behoud van de stevigheid, zachtheid en elasticiteit van de huid. Het speelt ook een vitale rol in het natuurlijke vernieuwingsproces van je huid (oude huidcellen afstoten en nieuwe regenereren) en het helpt bij de bloedstolling. De stolling is een belangrijk verdedigingsmechanisme van het lichaam om bloedverlies te voorkomen of beperken.
Ons lichaam kan vitamine C niet opslaan. Dus je moet ervoor zorgen dat je er elke dag genoeg van binnenkrijgt. Pastinaak is ook een bron van vitamine K, die ook nodig is voor wondgenezing.
Gewichtsverlies
Pastinaak bevat vezels die kunnen helpen om je eetlust onder controle te houden en om gewicht te verliezen. Als je op je gewicht moet letten, is pastinaak een geweldig voedingsmiddel om in je dieet op te nemen, omdat ze weinig vet en calorieën bevatten.
De vezels in pastinaak helpen ook om je hongergevoel te beteugelen, wat voorkomt dat je tussendoor gaat snacken. Oplosbare of fermenteerbare vezels lossen op in water en vormen een gelachtige substantie, die de spijsvertering vertraagt en een vol gevoel geeft. Bovendien houdt dit je eetlust onder controle en ondersteunt het gewichtsverlies.
Houd er wel rekening mee dat de kookmethode die je kiest om pastinaak te bereiden, van invloed is op het vet- en caloriegehalte. Pastinaak geroosterd in olie of boter zal waarschijnlijk niet vetarm zijn.
Wortel, blad en zaad zijn eetbaar
Niet alleen de wortel, maar ook het het blad en de jonge scheuten van pastinaak zijn eetbaar. Je kunt het toevoegen aan soepen en stoofschotels. de bladeren moeten jong worden geplukt, als de stengel nog groen is en de bladeren niet volledig ontvouwen. Je kunt de bladeren ook rauw eten, maar licht geblancheerd kunnen ze ook lekker smaken, bijvoorbeeld in een tomatenslaatje.
Ook het zaad van pastinaak kan je gebruiken. Dat kun je als kruiderij aan allerhande gerechten toevoegen.
Recepten
Rauwe pastinaaksalade
Wat heb je nodig?
- 2 pastinaken
- 1 appel
- 1/4 kopje rozijnen
- 1/4 kopje gehakte walnoten
- 2 eetlepels olijfolie
- 1 eetlepel appelazijn
- 1 eetlepel honing
- Zout en peper naar smaak toevoegen
Hoe bereid je de pastinaaksalade?
- Was de pastinaken en de appel en rasp ze grof boven een schaal.
- Rozijnen en gehakte walnoten toevoegen en vervolgens het geheel mengen.
- Pak een andere kom of schaaltje en bereid daarin de dressing door de olijfolie, appelazijn, honing, zout en peper met elkaar te mengen.
- Daarna de dressing over de pastinaaksalade doen. Even mengen.
Je kunt deze pastinaaksalade naar eigen voorkeur en smaak aanpassen. Je kan dit bijvoorbeeld doen door allerlei soorten noten of gedroogd fruit eraan toe te voegen. Je kunt ook de dressing qua smaak veranderen met bijvoorbeeld mosterd of citroensap.
Pastinaakpuree
Wat heb je nodig?
- 500 g pastinaak, geschild en in blokjes gesneden
- 2 teentjes knoflook
- 50 g boter
- 100 ml melk
- zout en peper
Bereidingswijze:
- Snijd de uiteinden van de pastinaak en schil de pastinaak met een dunschiller.
- Snijd vervolgens de pastinaak in kwarten en desgewenst nog in blokjes.
- Kook de pastinaak in een pan met ruim water gedurende totdat ze zacht zijn. De kooktijd is ongeveer 10 tot 20 minuten.
- In een andere pan de boter laten smelten en de fijngehakte knoflook doen.
- Verhit ondertussen de boter in een andere pan en voeg de fijngehakte knoflook toe. Paar minuten laten fruiten.
- Pastinaak afgieten en bij de pan met knoflook en boter doen. Giet ook de melk erbij.
- Pureer alles met een staafmixer tot een gladde puree.
- Breng het op smaak met zout en peper.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over de geneeskracht van pastinaak, of tips geven hoe je het kunt bereiden. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
