Te veel kalium in bloed: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 19 juni 2023 by M.G. Sulman

Een te hoge concentratie kalium in het bloed wordt hyperkaliëmie genoemd. Een verhoogde serumkaliumspiegel kan worden bepaald door een bloedtest. Afhankelijk van de hoogte van de waarde wordt onderscheid gemaakt tussen lichte, matige en ernstige hyperkaliëmie. De belangrijkste oorzaken van te veel kalium in het bloed zijn chronische nieraandoeningen, ongecontroleerde diabetes, uitdroging, ernstige bloedingen hebben gehad, overmatig gebruik van kalium in de voeding en het gebruik van bepaalde medicijnen. Een hoog kaliumgehalte wordt meestal gevonden wanneer je (huis)arts bloedonderzoeken heeft laten verrichten om een diagnose te stellen van een aandoening die je al hebt of om de medicijnen die je gebruikt te controleren. Het wordt meestal niet bij toeval ontdekt.

Veelgestelde vragen

Te veel kalium in je bloed

Te veel kalium in het bloed

Hyperkaliëmie

Normaal gesproken zorgen je nieren ervoor dat er een gezonde kaliumbalans is door overtollig kalium uit je lichaam te spoelen. Vanwege velerlei oorzaken kan het kaliumgehalte in je bloed echter te hoog worden. Dit wordt hyperkaliëmie genoemd.

Betekenis

Wat betekent hyperkaliëmie? ‘Hyper’ betekent bovenmatig, overmatig, abnormaal groot, hoog of veel. En ‘kaliëmie’ verwijst naar kalium., in het bijzonder de kaliumspiegel, dus de hoeveelheid kalium in het bloed.

Normale kaliumwaarden

Een normaal kaliumbereik tussen 3,6 en 5,2 millimol per liter (mmol / l) bloed. Een kaliumspiegel hoger dan 5,5 mmol / L is kritisch hoog en een kaliumspiegel hoger dan 6 mmol / L kan levensbedreigend zijn. Afhankelijk van het laboratorium zijn kleine variaties in het bereik mogelijk.

Meeste kalium zit in de lichaamscellen

Het meeste kalium bevindt zich in de cellen van het lichaam. Grofweg 2% is aanwezig in de lichaamsvochten, waaronder het bloed. Een verhoogde serumkaliumconcentratie wordt veroorzaakt door een verminderde uitscheiding van kalium door de nieren of door een pathologische verschuiving van kalium van de cellen naar de extracellulaire ruimte, de buiten de cellen gelegen ruimte. In de meeste gevallen zijn er verschillende factoren die kunnen leiden tot hyperkaliëmie.

Wat is pseudohyperkaliëmie?

Heel vaak wordt een verhoogd serumkalium veroorzaakt door hemolyse (uit elkaar vallen) van de rode bloedcellen in bloedmonsters. Dit is wat bekend staat als pseudohyperkaliëmie. Dit kan ook worden waargenomen als gedurende lange tijd een drukverband wordt gebruikt of als de vuist te veel wordt gebald tijdens veneuze bloedafname.

Symptomen van te veel kalium in het bloed

Te veel kalium in het bloed verhoogt de prikkelbaarheid van de cellen; dit schaadt een gereguleerde signaaloverdracht van de zenuwen naar de spiercellen. Dit uit zich bijvoorbeeld in spierzwakte. Soms leidt hyperkaliëmie tot verlamming van bepaalde spiergroepen. Je kunt last krijgen van uitputting. Soms ontstaan ​​onrust en verwardheid. Spijsverteringsproblemen zoals winderigheid en diarree kunnen ook voorkomen. De meest ernstige gevolgen van hyperkaliëmie zijn hartritmestoornissen en hartstilstand. Hyperkaliëmie is dus mogelijk levensbedreigend en behoeft medische behandeling.

Oorzaken van hyperkaliëmie

Hoe kom je aan te veel kalium in je bloed? Verschillende factoren kunnen hyperkaliëmie veroorzaken, waaronder aandoeningen en het gebruik van bepaalde medicijnen.

Nierfalen

Nierfalen of nierinsufficiëntie is de meest voorkomende oorzaak van een hoog kaliumgehalte. Als je nieren falen of niet goed werken, kunnen ze geen overtollig kalium uit je lichaam verwijderen. Dit kan leiden tot ophoping van kalium.

Uitdroging

Het lichaam raakt uitgedroogd als het meer vocht verliest dan het binnenkrijgt. Als het lichaam niet beschikt over genoeg vocht, dan kan het kalium niet goed verwerken en hoopt het zich op in het bloed, hetgeen kan leiden tot hyperkaliëmie. Symptomen van uitdroging zijn onder meer overmatige dorst, minder vaak plassen en donkere, sterk ruikende urine

Andere aandoeningen of stoornissen

Een hoog kaliumgehalte kan ook in verband worden gebracht met bepaalde gezondheidsproblemen, zoals:

• diabetes type 1
• de ziekte van Addison, waarbij je bijnieren te weinig hormonen aanmaken
• inwendige bloedingen

Trauma

Bepaalde soorten trauma kunnen ook je kaliumspiegel verhogen. In deze gevallen lekt er extra kalium uit je lichaamscellen naar de bloedbaan. Brandwonden of kneuzingen waarbij een groot aantal spiercellen zijn beschadigd, kunnen deze effecten veroorzaken.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen zijn in verband gebracht met hoge kaliumspiegels, zoals:

• bepaalde geneesmiddelen voor chemotherapie
• ACE-remmers, die de werking van angiotensine-converterend enzym in de weefsels en het bloedplasma remmen
• angiotensinereceptorblokkers (ARB’s), die evenals de ACE-remmers ingrijpen op het renine-angiotensinesysteem
• NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen), aangezien deze het diuretisch effect remmen en het kaliumsparende effect van diuretica (plaspillen) verhogen
• ciclosporine en tacrolimus, twee medicijnen die je krijgt na een transplantatie
• heparine, een medicijn dat wordt gebruikt bij het voorkomen of behandelen van bloedstolsels
• propranolol en labetalol, gebruikt om hoge bloeddruk en angina pectoris te behandelen

Kaliumsupplementen

Overmatig gebruik van kaliumsupplementen kan je kaliumspiegel verhogen tot een bereik dat hoger is dan normaal of zelfs tot een gevaarlijk hoog niveau.

Alcohol- of drugsgebruik

Door excessief alcohol- of drugsgebruik (heroïne en cocaïne) kunnen je spieren afbreken (rhabdomyolyse). Door deze afbraak kan een grote hoeveelheid kalium uit je spiercellen in je bloedbaan terechtkomen.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van hyperkaliëmie zijn:

• Nierfunctiestoornissen: Bij een verslechterde nierfunctie blijft er te veel kalium in het lichaam achter.
• Medicatie: Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals plaspillen (diuretica), angiotensine converting enzyme (ACE)-remmers, angiotensine receptor blokkers (ARB’s) en kaliumsupplementen, kan leiden tot ene verhoogde kaliumspiegel.
• Diabetes: Ongecontroleerde diabetes treedt op wanneer de glucosespiegels volhardend hoog blijven. Dit kan je kaliumspiegel verhogen.
• Oudere leeftijd: Ouderen hebben een verhoogd risico op hyperkaliëmie vanwege een verminderde nierfunctie en doordat ouderen vaak meerdere medicijnen gebruiken. Ouderen hebben vaak verschillende ziekten tegelijk en gebruiken daarvoor meerdere medicijnen.

Onderzoek en diagnose

De belangrijkste test voor het bepalen van hyperkaliëmie is een bloedmonster met een meting van de serumkaliumwaarde. Nierwaarden worden ook bepaald om te bepalen of er sprake is van een verminderde nierfunctie. Daarnaast zijn de pH-waarde, parameters van metabole acidose (een te lage pH (< 7,35) van het bloed, dat wordt veroorzaakt door een overschot aan zure of een tekort aan basische stoffen), en de concentratie van de andere elektrolyten (natrium, calcium) belangrijk. Indien nodig wordt kalium ook in de urine bepaald. Een ECG of hartfilmpje kan veranderingen laten zien die op een hartritmestoornis kunnen duiden. Bij ernstige hyperkaliëmie (kalium > 7,5 mmol/liter) kunnen er namelijk gevaarlijke hartritmestoornissen ontstaan die mogelijk tot een hartstilstand kunnen leiden.

Als een verhoogde serumkaliumwaarde optreedt zonder afwijkingen op het ECG of een veranderde nierfunctie en zonder dat je symptomen hebt, moet het bloed opnieuw worden afgenomen om onjuiste metingen uit te sluiten. Onjuiste metingen kunnen optreden als de arm te lang beklemd is geraakt tijdens de bloedafname of als het bloedmonster verkeerd is bewaard; het kaliumgehalte kan dan worden verhoogd doordat rode bloedcellen zijn vernietigd en het kalium uit de cellen is gelekt. In dit geval spreekt men van een pseudohyperkaliëmie (zie boven).

Behandeling van te veel kalium

Onderliggende oorzaak behandelen

De behandeling van hyperkaliëmie hangt af van de onderliggende oorzaak en de serumkaliumspiegel. Vaak kan hyperkaliëmie worden genormaliseerd door de onderliggende stoornis of aandoening te behandelen. Aangezien hyperkaliëmie veelal te wijten is aan nierfunctiestoornissen, zal dit nader worden onderzocht en worden behandeld. Geneesmiddelen die hyperkaliëmie in de hand werken, kunnen worden vervangen door andere geneesmiddelen of worden vermeden. de arts zal dit met je bespreken.

Maatregelen bij licht verhoogde kaliumwaarden

Bij lichte hyperkaliëmie is het meestal voldoende om van dieet te veranderen, voldoende te drinken en eventueel medicatie, zogenaamde ionen uitwisselende harsen uitwisselende harsen of natriumcycli, in te nemen die het kalium binden.

Maatregelen bij matige tot ernstige hyperkaliëmie

Bij matige tot ernstige hyperkaliëmie wordt een spoedbehandeling uitgevoerd op de intensive care-afdeling om het kaliumniveau zo snel mogelijk onder controle te brengen en om het hart tegen aritmieën of hartritemstoornissen te beschermen of deze te behandelen als het reeds aanwezig is.

Er kunnen verschillende medicijnen worden toegediend om de kaliumspiegel te verlagen, zoals:

• β2-sympathicomimetica
• een insuline-glucose-oplossing
• bepaalde diuretica (‘plaspillen’) voor verhoogde vochtuitscheiding door de nieren
• calcium

Het compenseren van een te lage pH-waarde (acidose) is vaak ook belangrijk. Dialyse (bloedspoeling) kan worden overwogen bij patiënten met ernstige nierproblemen.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de hyperkaliëmie. Als je risico loopt om hyperkaliëmie te ontwikkelen als gevolg van een nierfunctiestoornis of bepaalde medicijnen, zijn mogelijke maatregelen als een dieet met een laag kaliumgehalte en, indien mogelijk, overschakelen op geneesmiddelen die hyperkaliëmie niet bevorderen, zinvol. Bespreek dit met je arts.

Prognose

Onbehandelde hyperkaliëmie kan mogelijk levensbedreigend zijn. Met de juiste behandeling hangt de prognose af van de onderliggende ziekte of stoornis die het veroorzaakt; een matige toename van kalium is meestal goed te behandelen. Na de behandeling zal er regelmatig regelmatig bloed bij je afgenomen worden ter controle. Ook kan er op gezette tijden een hartfilmpje worden gemaakt voor monitoring tijdens de behandeling, teneinde eventuele opnieuw optredende hyperkaliëmie vroegtijdig op te sporen en adequaat te bestrijden.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hyperkaliëmie of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.