Te veel kalium in bloed: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 26 december 2024 by M.G. Sulman

Een te hoge concentratie kalium in het bloed wordt hyperkaliëmie genoemd. Een verhoogde serumkaliumspiegel kan worden bepaald door een bloedtest. Afhankelijk van de hoogte van de waarde wordt onderscheid gemaakt tussen lichte, matige en ernstige hyperkaliëmie. De belangrijkste oorzaken van te veel kalium in het bloed zijn chronische nieraandoeningen, ongecontroleerde diabetes, uitdroging, ernstige bloedingen hebben gehad, overmatig gebruik van kalium in de voeding en het gebruik van bepaalde medicijnen. Een hoog kaliumgehalte wordt meestal gevonden wanneer je (huis)arts bloedonderzoeken heeft laten verrichten om een diagnose te stellen van een aandoening die je al hebt of om de medicijnen die je gebruikt te controleren. Het wordt meestal niet bij toeval ontdekt.

Veelgestelde vragen

Te veel kalium in je bloed

Te veel kalium in het bloed

Hyperkaliëmie

Normaal gesproken zorgen je nieren ervoor dat er een gezonde kaliumbalans is door overtollig kalium uit je lichaam te spoelen. Vanwege velerlei oorzaken kan het kaliumgehalte in je bloed echter te hoog worden. Dit wordt hyperkaliëmie genoemd.

Betekenis

Wat betekent hyperkaliëmie? ‘Hyper’ betekent bovenmatig, overmatig, abnormaal groot, hoog of veel. En ‘kaliëmie’ verwijst naar kalium., in het bijzonder de kaliumspiegel, dus de hoeveelheid kalium in het bloed.

Normale kaliumwaarden

Een normaal kaliumbereik tussen 3,6 en 5,2 millimol per liter (mmol / l) bloed. Een kaliumspiegel hoger dan 5,5 mmol / L is kritisch hoog en een kaliumspiegel hoger dan 6 mmol / L kan levensbedreigend zijn. Afhankelijk van het laboratorium zijn kleine variaties in het bereik mogelijk.

Meeste kalium zit in de lichaamscellen

Het meeste kalium bevindt zich in de cellen van het lichaam. Grofweg 2% is aanwezig in de lichaamsvochten, waaronder het bloed. Een verhoogde serumkaliumconcentratie wordt veroorzaakt door een verminderde uitscheiding van kalium door de nieren of door een pathologische verschuiving van kalium van de cellen naar de extracellulaire ruimte, de buiten de cellen gelegen ruimte. In de meeste gevallen zijn er verschillende factoren die kunnen leiden tot hyperkaliëmie.

Wat is pseudohyperkaliëmie?

Heel vaak wordt een verhoogd serumkalium veroorzaakt door hemolyse (uit elkaar vallen) van de rode bloedcellen in bloedmonsters. Dit is wat bekend staat als pseudohyperkaliëmie. Dit kan ook worden waargenomen als gedurende lange tijd een drukverband wordt gebruikt of als de vuist te veel wordt gebald tijdens veneuze bloedafname.

Symptomen van te veel kalium in het bloed

Te veel kalium in het bloed verhoogt de prikkelbaarheid van de cellen; dit schaadt een gereguleerde signaaloverdracht van de zenuwen naar de spiercellen. Dit uit zich bijvoorbeeld in spierzwakte. Soms leidt hyperkaliëmie tot verlamming van bepaalde spiergroepen. Je kunt last krijgen van uitputting. Soms ontstaan ​​onrust en verwardheid. Spijsverteringsproblemen zoals winderigheid en diarree kunnen ook voorkomen. De meest ernstige gevolgen van hyperkaliëmie zijn hartritmestoornissen en hartstilstand. Hyperkaliëmie is dus mogelijk levensbedreigend en behoeft medische behandeling.

Oorzaken van hyperkaliëmie

Een hoge kaliumwaarde, oftewel hyperkaliëmie, klinkt misschien als een ingewikkeld medisch probleem, maar het kan door verrassend veel factoren ontstaan. Van duidelijke oorzaken tot onverwachte boosdoeners – we zetten ze hier voor je op een rij, met verhalen en inzichten die het een beetje tastbaarder maken. Laten we beginnen!

Nierfalen: De grote boosdoener

Je nieren zijn als de vuilnismannen van je lichaam: ze zorgen dat afvalstoffen zoals kalium netjes worden afgevoerd. Maar als die nieren niet goed werken, bijvoorbeeld door nierfalen, blijft kalium in je bloed hangen. Anna, een vrouw van 65 met chronische nierziekte, merkte dat haar kaliumwaarden langzaam stegen. “Ik dacht dat ik gewoon moe was,” zei ze, “maar het bleek dat mijn nieren het niet meer helemaal bij konden houden.”

Uitdroging: Meer dan alleen dorst

Als je lichaam uitdroogt – denk aan te weinig drinken of hevig zweten – kan het kalium zich ophopen. Zonder genoeg vocht kunnen je nieren simpelweg hun werk niet doen. Marc, een fanatieke wandelaar, had dit niet zien aankomen na een dag in de bergen zonder genoeg water. “Het was alsof mijn lijf op slot ging,” vertelde hij. Gelukkig hielp een infuus om alles weer in balans te krijgen.

Diabetes type 1: Een sluipende invloed

Bij diabetes, vooral type 1, kan een hoge bloedsuiker je kaliumwaarden verstoren. Insuline reguleert niet alleen suiker, maar houdt ook kalium in balans. Ahmed, een 45-jarige man met diabetes, liet zijn bloedsuikerspiegel even versloffen en zag zijn kaliumwaarde plots omhoogschieten. “Het was een wake-up call om weer op mijn voeding en medicatie te letten,” zei hij.

De ziekte van Addison: Hormonen uit balans

Trauma: Een onverwachte lekkage

Trauma’s, zoals zware kneuzingen of brandwonden, kunnen spiercellen beschadigen. Hierdoor lekt kalium uit de cellen en komt het in je bloed terecht. Na een auto-ongeluk had Peter dit probleem: “Ze zeiden dat mijn spieren kalium lekten – het klonk bizar, maar ik voelde me er echt ziek van.”

Medicijnen: Het zit soms in een klein pilletje

Kaliumsupplementen: Overdaad schaadt

Alcohol of drugsgebruik: Een extreme trigger

Acidose: Een verstoring met grote gevolgen

Stel je voor dat je lichaam uit balans is, en de pH-waarde (zeg maar het zuur-basegehalte) ineens daalt. Bij acidose gaat kalium uit de cellen de bloedbaan in, alsof het probeert een interne brand te blussen. Neem David, een 52-jarige man met diabetes. Hij kreeg last van diabetische ketoacidose, en zijn kalium schoot door het dak. Gelukkig werd het snel herkend en behandeld, maar het is een typisch voorbeeld van hoe een simpele chemische verschuiving grote gevolgen kan hebben.

Tumorlysis-syndroom: Wanneer cellen massaal sterven

Kankerbehandelingen redden levens, maar soms gooien ze je elektrolytenhuishouding flink door de war. Bij tumorlysis-syndroom breken tumorcellen massaal af, en hun inhoud – inclusief kalium – stroomt je bloedbaan in. Rachel, een jonge vrouw met leukemie, kreeg dit na haar eerste chemokuur. Ze voelde zich misselijk en duizelig, en een bloedtest onthulde de oorzaak: torenhoge kaliumwaarden.

Pseudohyperkaliëmie: Het monster van de foute bloedprik

Weet je wat frustrerend is? Een kaliumwaarde die vals verhoogd lijkt door iets simpels als een verkeerde bloedafname. Ja, het gebeurt vaker dan je denkt. Bij Tom, een gezonde 38-jarige, kwam een bloedtest terug met een schokkende kaliumwaarde van 6,2 mmol/L. Paniek! Maar het bleek een foutje: het bloedmonster had te lang gestaan voordat het werd geanalyseerd. Moraal van het verhaal? Laat je niet gek maken door één uitslag.

Hypoaldosteronisme: Als hormonen niet meewerken

Soms zijn het je bijnieren die de boel saboteren. Bij hypoaldosteronisme, een aandoening waarbij het hormoon aldosteron te laag is, scheiden je nieren minder kalium uit. Lisa, een 60-jarige vrouw met diabetesnefropathie, kreeg hiermee te maken. Haar arts ontdekte het bij toeval tijdens een routinecontrole. Gelukkig kan het vaak met medicijnen worden opgelost.

Kaliumsparende diuretica: Goed bedoeld, maar tricky

Diuretica zoals spironolacton kunnen je kaliumwaarde ongemerkt opdrijven. Deze medicijnen worden vaak voorgeschreven voor hartfalen of hoge bloeddruk. Mark, een hartpatiënt, nam spironolacton zonder te beseffen dat zijn dieet vol kaliumrijke voedingsmiddelen zat. Resultaat? Hyperkaliëmie. Zijn arts adviseerde een aangepaste dosis én minder avocado’s.

Te veel kaliumrijke voeding: Die avocado-toast kan verraderlijk zijn

Oké, het klinkt onschuldig: bananen, avocado’s, aardappelen. Maar als je nieren nét iets minder goed werken, kan een dieet vol kaliumrijke voeding je waarde ongemerkt verhogen. Sarah, een gezondheidsfanaat van 30, at elke ochtend een smoothie met spinazie en banaan. Toen haar arts een verhoogde kaliumwaarde zag, moest ze lachen. “Spinazie, mijn vijand? Wie had dat gedacht!”

Hyperglykemie: Suiker piekt, kalium volgt

Bij ernstige hyperglykemie, vooral als er een tekort aan insuline is, verplaatst kalium zich vanuit de cellen naar je bloedbaan. Dit gebeurt vaak bij mensen met slecht gereguleerde diabetes. Zoals bij Ahmed, een 45-jarige man die zijn insuline vaak vergat. Een torenhoge bloedsuiker en een kalium van 5,9 mmol/L maakten hem uiteindelijk bewust van de noodzaak om beter op zijn gezondheid te letten.

Intensieve inspanning: Sporten met een onverwachte bijwerking

Na een marathon of een intensieve trainingssessie kan je kalium tijdelijk stijgen. Het gebeurt wanneer spiercellen kalium vrijlaten tijdens zware inspanning. Kevin, een fanatieke crossfit-liefhebber, zag dit na een bloedtest na zijn training. Zijn arts stelde hem gerust: “Niks om je zorgen over te maken, maar misschien even een rustdag inlassen.”

Auto-immuunziekten: Lupus en sarcoïdose op de loer

Bij chronische ziekten zoals lupus of sarcoïdose kunnen de nieren minder goed functioneren of raken hormonen uit balans. Dit kan leiden tot hyperkaliëmie. Anna, een 40-jarige vrouw met sarcoïdose, merkte dat haar waarden steeds net iets te hoog waren. Haar arts legde uit hoe de ziekte haar nieren subtiel beïnvloedde – een verrassing voor Anna, die zich verder prima voelde.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van hyperkaliëmie zijn:

• Nierfunctiestoornissen: Bij een verslechterde nierfunctie blijft er te veel kalium in het lichaam achter.
• Medicatie: Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals plaspillen (diuretica), angiotensine converting enzyme (ACE)-remmers, angiotensine receptor blokkers (ARB’s) en kaliumsupplementen, kan leiden tot ene verhoogde kaliumspiegel.
• Diabetes: Ongecontroleerde diabetes treedt op wanneer de glucosespiegels volhardend hoog blijven. Dit kan je kaliumspiegel verhogen.
• Oudere leeftijd: Ouderen hebben een verhoogd risico op hyperkaliëmie vanwege een verminderde nierfunctie en doordat ouderen vaak meerdere medicijnen gebruiken. Ouderen hebben vaak verschillende ziekten tegelijk en gebruiken daarvoor meerdere medicijnen.

Onderzoek en diagnose

De belangrijkste test voor het bepalen van hyperkaliëmie is een bloedmonster met een meting van de serumkaliumwaarde. Nierwaarden worden ook bepaald om te bepalen of er sprake is van een verminderde nierfunctie. Daarnaast zijn de pH-waarde, parameters van metabole acidose (een te lage pH (< 7,35) van het bloed, dat wordt veroorzaakt door een overschot aan zure of een tekort aan basische stoffen), en de concentratie van de andere elektrolyten (natrium, calcium) belangrijk. Indien nodig wordt kalium ook in de urine bepaald. Een ECG of hartfilmpje kan veranderingen laten zien die op een hartritmestoornis kunnen duiden. Bij ernstige hyperkaliëmie (kalium > 7,5 mmol/liter) kunnen er namelijk gevaarlijke hartritmestoornissen ontstaan die mogelijk tot een hartstilstand kunnen leiden.

Als een verhoogde serumkaliumwaarde optreedt zonder afwijkingen op het ECG of een veranderde nierfunctie en zonder dat je symptomen hebt, moet het bloed opnieuw worden afgenomen om onjuiste metingen uit te sluiten. Onjuiste metingen kunnen optreden als de arm te lang beklemd is geraakt tijdens de bloedafname of als het bloedmonster verkeerd is bewaard; het kaliumgehalte kan dan worden verhoogd doordat rode bloedcellen zijn vernietigd en het kalium uit de cellen is gelekt. In dit geval spreekt men van een pseudohyperkaliëmie (zie boven).

Behandeling van te veel kalium

Onderliggende oorzaak behandelen

De behandeling van hyperkaliëmie hangt af van de onderliggende oorzaak en de serumkaliumspiegel. Vaak kan hyperkaliëmie worden genormaliseerd door de onderliggende stoornis of aandoening te behandelen. Aangezien hyperkaliëmie veelal te wijten is aan nierfunctiestoornissen, zal dit nader worden onderzocht en worden behandeld. Geneesmiddelen die hyperkaliëmie in de hand werken, kunnen worden vervangen door andere geneesmiddelen of worden vermeden. de arts zal dit met je bespreken.

Maatregelen bij licht verhoogde kaliumwaarden

Bij lichte hyperkaliëmie is het meestal voldoende om van dieet te veranderen, voldoende te drinken en eventueel medicatie, zogenaamde ionen uitwisselende harsen uitwisselende harsen of natriumcycli, in te nemen die het kalium binden.

Maatregelen bij matige tot ernstige hyperkaliëmie

Bij matige tot ernstige hyperkaliëmie wordt een spoedbehandeling uitgevoerd op de intensive care-afdeling om het kaliumniveau zo snel mogelijk onder controle te brengen en om het hart tegen aritmieën of hartritemstoornissen te beschermen of deze te behandelen als het reeds aanwezig is.

Er kunnen verschillende medicijnen worden toegediend om de kaliumspiegel te verlagen, zoals:

• β2-sympathicomimetica
• een insuline-glucose-oplossing
• bepaalde diuretica (‘plaspillen’) voor verhoogde vochtuitscheiding door de nieren
• calcium

Het compenseren van een te lage pH-waarde (acidose) is vaak ook belangrijk. Dialyse (bloedspoeling) kan worden overwogen bij patiënten met ernstige nierproblemen.

Prognose

Onbehandelde hyperkaliëmie kan mogelijk levensbedreigend zijn. Met de juiste behandeling hangt de prognose af van de onderliggende ziekte of stoornis die het veroorzaakt; een matige toename van kalium is meestal goed te behandelen. Na de behandeling zal er regelmatig regelmatig bloed bij je afgenomen worden ter controle. Ook kan er op gezette tijden een hartfilmpje worden gemaakt voor monitoring tijdens de behandeling, teneinde eventuele opnieuw optredende hyperkaliëmie vroegtijdig op te sporen en adequaat te bestrijden.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de hyperkaliëmie. Als je risico loopt om hyperkaliëmie te ontwikkelen als gevolg van een nierfunctiestoornis of bepaalde medicijnen, zijn mogelijke maatregelen als een dieet met een laag kaliumgehalte en, indien mogelijk, overschakelen op geneesmiddelen die hyperkaliëmie niet bevorderen, zinvol. Bespreek dit met je arts.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over hyperkaliëmie of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.