Vlekken op de tong: oorzaken van tongvlekken

Last Updated on 19 april 2025 by M.G. Sulman

Er zijn veel verschillende oorzaken van vlekken op de tong, variërend van onschuldige slijmvliesletsels (aften) tot een kwaadaardige tongtumor. Maar wees gerust, vaak gaat het om een relatief onschuldige aandoening. Als de vlekken langer dan drie weken aanhouden of gepaard gaan met andere klachten, is het belangrijk om je tandarts of huisarts te raadplegen.

*Vlekken op de tong / Bron: Wikimedia Commons*

De dansende tong van meneer Van Laarhoven

Meneer Van Laarhoven, een vriendelijke zestiger met een voorliefde voor oude jazzplaten en dropjes met salmiak, liep op een lentedag zijn huisartsenpraktijk binnen met een tong die er ineens uitzag alsof iemand er met een penseel overheen was gegaan. “Kijk nou, dokter,” zei hij verbaasd, terwijl hij zijn tong uitstak, “het lijkt wel een landkaart.” En inderdaad: zijn tong was bezaaid met grillige, rode vlekken met witte randen die voortdurend leken te veranderen van vorm en plek. Een beetje zoals zijn oude platencollectie—nooit saai, altijd in beweging.

De huisarts glimlachte en zei: “U heeft waarschijnlijk lingua geographica.” Geen zeldzame ziekte, maar wel een zeldzame naam. De meeste mensen kennen het als ‘landkaarttong’, maar deze benaming klinkt net wat chiquer in het Latijn. Het is een goedaardige, maar mysterieuze aandoening waarbij het tongoppervlak zich gedraagt als een reiziger zonder vast adres. Epitheelcellen verdwijnen plaatselijk, waardoor de tong een patroon krijgt dat van dag tot dag verandert. Meestal doet het geen pijn, maar sommige mensen merken irritatie bij het eten van pittig of zuur voedsel. Voor Van Laarhoven betekende het voorlopig: geen sambal bij de nasi en even geen zure haring bij de borrel.

Wat hem vooral stoorde, was niet zozeer de vlekkerigheid zelf, maar het gevoel van onvoorspelbaarheid. “Alsof mijn tong een eigen wil heeft,” grapte hij. Toch luchtte het op om te weten dat het geen kwaadaardigheid was, geen verborgen virus of beginnende ziekte. Gewoon een eigenwijze tong met theatrale trekjes. De huisarts stelde hem gerust: het komt en gaat, er is geen behandeling nodig, hooguit wat aanpassing in voeding als het irriteert. En met een zachte poetsbeurt hier en daar, blijft het allemaal keurig onder controle.

Sindsdien noemt meneer Van Laarhoven zijn aandoening liefkozend “de dansende tong”. Soms, wanneer hij weer een nieuw patroon ontdekt in de spiegel, knikt hij goedkeurend en neuriet een stukje jazz. De tong mag dan zijn eigen leven leiden, maar Van Laarhoven leidt het zijne met flair, geduld en een gezonde dosis verwondering—precies zoals je van een rasoptimist mag verwachten.

Wat zijn vlekjes op de tong?

Vlekken op je tong kunnen je soms behoorlijk laten schrikken. Je kijkt in de spiegel en ineens lijkt dat roze stukje spier in je mond een eigen verhaal te vertellen—met vlekken, vegen of verkleuringen die je eerder nog niet zag. Geen paniek, want meestal is het onschuldig. Je tong reageert op wat je eet, drinkt, of hoe je leeft. Soms zie je een wit beslag na een nachtje stappen of door een droge mond. Andere keren vallen er juist rode of donkere plekjes op. Je tong is eigenlijk een soort stemmingsmeter van je lichaam—en die stemmingen kunnen nogal eens wisselen.

Sommige vlekken zijn tijdelijk en verdwijnen net zo mysterieus als ze kwamen. Denk aan irritatie door pittig eten, een kleine verbranding van hete thee, of een reactie op mondwater met iets te veel ‘frisheid’. Maar er zijn ook varianten die wat langer blijven hangen. Zoals de zogenaamde landkaarttong, waarbij grillige rode plekken telkens op andere plekken opduiken. Of candidiasis—een schimmelinfectie die vaak witte plekken geeft en kan jeuken of branden. Het hoeft niet ernstig te zijn, maar het is wel goed om even te checken als het blijft hangen.

En dan heb je nog de tongvlekken die iets zeggen over je algehele gezondheid. Een tong die er glad uitziet, alsof er stukjes ontbreken, kan wijzen op een tekort aan bepaalde vitaminen. Zwarte, harige aanslag? Dat kan ontstaan door roken, koffie of een slechte mondhygiëne. Kortom, je tong praat terug—zonder woorden, maar met kleur, vorm en textuur. Als je goed kijkt, vertelt hij precies wat je lijf misschien al een tijdje fluistert.

Bijkomende symptomen

Pijn of branderig gevoel

Sommige mensen met vlekken op de tong ervaren geen klachten, maar anderen merken juist een vervelend, branderig of pijnlijk gevoel—vooral bij het eten van pittige, zure of zoute voedingsmiddelen. Dit komt bijvoorbeeld vaak voor bij een landkaarttong of bij schimmelinfecties zoals candidiasis. De tong kan dan rauw aanvoelen of geïrriteerd raken bij aanraking met bepaald voedsel of tandpasta.

Veranderingen in smaak

Een ander mogelijk symptoom is een verandering of verlies van smaak. De tong bevat smaakpapillen, en als die zijn aangetast of bedekt door een laagje (zoals bij een witte aanslag of infectie), kan dat je smaakbeleving beïnvloeden. Zo kunnen dingen ineens flauwer smaken of juist een rare bijsmaak geven.

Slechte adem

Wanneer vlekken op de tong gepaard gaan met een wit of geel beslag, kan er sprake zijn van bacteriële ophoping. Dit kan een vieze geur veroorzaken—slechte adem dus. Vooral bij een slechte mondhygiëne of een droge mond (bijvoorbeeld door medicatie of slapen met open mond) kan dit opspelen.

Gezwollen of gevoelige tong

In sommige gevallen zwelt de tong licht op of voelt hij extra gevoelig aan. Dit zie je bijvoorbeeld bij allergische reacties, bij een tongontsteking of na een verbranding. De tong kan dan niet alleen vlekkerig zijn, maar ook dikker aanvoelen of moeilijker bewegen.

Algehele vermoeidheid of andere klachten

Soms zijn de vlekken op de tong slechts één puzzelstukje in een groter plaatje. Denk aan vermoeidheid, bleke huid of duizeligheid bij een vitamine B12-tekort. Of aan koorts en keelpijn bij een virale infectie. De tong laat dan zien dat er méér aan de hand is in je lichaam.

*Malaise is een algehele staat van ongemak, vermoeidheid of ziekte / Bron: Freepik*

Oorzaken van vlekken op de tong

Mogelijke oorzaken van vlekken op de tong zijn onder meer:

Glossitis of tongontsteking

Glossitis is een aandoening waarbij je tong ontstoken en gezwollen raakt. Het staat ook bekend als tongontsteking. Oorzaken zijn onder meer allergische reacties, infecties en een droge mond. De behandeling van glossitis hangt af van de oorzaak, maar kan bestaan uit antibiotica, veranderingen in het dieet en/of verbeterde mondhygiëne. Bij adequate behandeling geneest de tong.

De symptomen van glossitis variëren en zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Symptomen kunnen plotseling optreden of zich gedurende een lange periode ontwikkelen. Veel voorkomende symptomen van glossitis zijn:

gladde, glanzende tong
gevoelige of pijnlijke tong
gezwollen tong
rode tong
moeite met spreken, eten of slikken

Vitaminetekort

Een andere oorzaak van vlekken op de tong is een vitaminetekort. De tong is de klikspaan bij een gebrek aan vitamine. Brandende pijn in de tong, die gepaard kan gaan met rode vlekken, komt geregeld voor bij een vitamine B12-tekort en soms ook bij een vitamine B9-tekort of foliumzuurtekort. Foliumzuur wordt ook wel vitamine B11 genoemd. Enerzijds kan een dergelijk vitaminetekort ontstaan door verminderde vitamine-inname, bijvoorbeeld bij ondervoeding of absorptiestoornissen in de darm, anderzijds kan vitaminetekort ook ontstaan door een verhoogde behoefte aan de vitamine.

Landkaarttong

Ook de zogenaamde landkaarttong komt veel voor, zoals te zien op de afbeelding bovenaan het artikel. Hierdoor ontstaan witachtige of rode vlekken op de tong die worden onderbroken door normale delen van de tong, waardoor een kaartachtig beeld van de tong ontstaat. De locatie van deze rode vlekken kan meestal veranderen op de tong van de kaart. Aangenomen wordt dat de kaarttong een genetische oorzaak heeft en dus erfelijk is. De rode vlekken hier zijn tekenen van een goedaardige ontsteking en kunnen symptomatisch worden door verbranding of pijn. De ontwikkeling van rode vlekken op de kaarttong kan worden veroorzaakt door verschillende voedingsmiddelen en kan worden behandeld en verbeterd door ze te vermijden.

Zwarte haartong

Deze aandoening zal verschijnen als zwarte, grijze of bruine vlekken (respectievelijk zwarte tong, grijze tong en bruine tong) die eruitzien alsof er haar op de tong groeit. Zwarte haartong kan beginnen als een klein plekje en uitgroeien tot het grootste deel van de bovenkant van de tong. Haartong kan komen door factoren als roken, medicijnen, veel koffie of thee drinken of je tanden niet vaak poetsen.

Deze onschuldige aandoening komt voor bij 0,5-5 procent van de populatie, zowel bij mannen als vrouwen.¹ Het risico op het ontwikkelen van zwarte haartong neemt toe met de leeftijd en mannen krijgen het vaker dan vrouwen.

Andere symptomen zijn een jeukend of branderig gevoel op je tong of het verhemelte. Je kunt ook een slechte adem hebben.

*Zwarte haartong / Bron: Wikimedia Commons*

Leukoplakie

Leukoplakie is een aandoening van het mondslijmvlies. Deze aandoening veroorzaakt onregelmatig gevormde witte of grijze vlekken op je tong. De oorzaak is anno 2025 onbekend, maar het wordt sterk geassocieerd met chronische irritatie, vooral in de vorm van tabaksrook. Soms is er echter geen duidelijke oorzaak aanwezig. Het wordt ook geassocieerd met alcoholmisbruik en kan verband houden met herhaald trauma aan je tong, zoals verwondingen die verband houden met een kunstgebit.

Meestal is leukoplakie goedaardig. Leukoplakie kan soms precancereuze of kankercellen bevatten, dus het is belangrijk om je arts te raadplegen. Een biopsie kan bepalen of er reden tot bezorgdheid is.

Leukoplakie kan ook op het tandvlees en de wangen voorkomen. Je kunt tevens last hebben van een schrijnend, branderig gevoel in de mond.

Linguale papillitis

Linguale papillitis duidt op kleine witte of rode vlekjes of bultjes op de tong. Je kunt één of meer bultjes op het oppervlak van de tong hebben. Het is een veel voorkomende pijnlijke ontstekingsaandoening van een of meerdere fungiforme papillen op de tong. De oorzaak is anno 2025 onbekend.

Linguale papillitis heeft geen behandeling nodig. Meestal verdwijnen ze binnen een paar dagen vanzelf.

*Linguale papillitis / Bron: Wikimedia Commons*

Mondschimmel

De schimmel Candida veroorzaakt spruw of orale candidiasis. Een candida-infectie van de mond wordt ook wel mondschimmel genoemd. Het verschijnt als roomwitte vlekken, soms met rode laesies. Deze plekken kunnen op je tong verschijnen, maar ze kunnen zich overal in de mond en keel voordoen.

Baby’s en ouderen zijn vatbaarder voor mondschimmel. Dat geldt ook voor mensen met een verzwakt immuunsysteem of mensen die bepaalde medicijnen gebruiken.

Andere symptomen kunnen zijn:

verhoogde, kwarkachtige laesies
roodheid
pijn
bloeden
een verlies van smaak
droge mond
moeite met eten of slikken

*Mondschimmel of candida-infectie van de mond / Bron: Wikimedia Commons*

Aften

Aften (stomatitis aphthosa) zijn pijnlijke, grijswitte plekjes met een rode rand. Ze zitten in de mond. Meestal op deze plekken:

aan de binnenkant van je wangen
op je lippen
onder je tong
op je tandvlees
op je gehemelte²

De oorzaak is anno 2025 onbekend, maar kan verband houden met:

klein trauma door bijvoorbeeld bijten op tong of wang
tandpasta en mondwater met sodium lauryl sulfaat: dit staat er om bekend dat het schuurt en schaaft en daarom microscopische wondjes maakt in het mondslijmvlies
een vitamine B12-tekort, ijzertekort of foliumzuurtekort
een allergische reactie op bacteriën in de mond
de menstruatiecyclus van een vrouw
emotionele stress
coeliakie of glutenintolerantie
inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
hiv / aids of andere immuungemedieerde aandoeningen
gevoeligheid voor bepaalde voedingsmiddelen kan ook aften veroorzaken, waaronder gevoeligheid vooro.a. chocolade, koffie, eieren en aardbeien

Aften worden niet veroorzaakt door het herpesvirus, dat koortsblaasjes veroorzaakt.

*Meerdere kleine aften op de tong / Bron: Wikimedia Commons*

Tongkanker

Zeer zelden komen vlekken op de tong door tongkanker. De plekken zijn dan meestal rood, bloedend en pijnlijk. Begeleidende symptomen zoals ongewenst gewichtsverlies, moeite met kauwen en spreken of heesheid.

Onderzoek en diagnose

De arts zal informeren naar je klachten en je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Hierbij vraagt de arts bijvoorbeeld hoe lang de vlekken al bestaan en of er andere begeleidende symptomen zoals koorts of heesheid optreden. Daarna zal hij je mond en tong onderzoeken. De arts bekijkt of de vlekken op de tong veroorzaakt worden door een verwonding, ontsteking of een tumor. Ook wordt gekeken of er symptomen zijn, zoals gezwollen lymfeklieren in de hals, wat een aanwijzing kan zijn voor een systemische ziekte, dat wil zeggen een ziekte die het hele lichaam aantast. Bij een vermoeden van een vitaminetekort wordt een bloedonderzoek gedaan om de vermoedelijke diagnose te bevestigen. Er is dan ook vaak een branderig gevoel in de mond.

Behandeling van tongvlekken

De behandeling van tongvlekken is altijd afhankelijk van de onderliggende ziekte. Door het grote aantal mogelijke oorzaken van vlekken op de tong, kan hier in algemene zin weinig over gezegd worden. De arts kan bijvoorbeeld medicijnen voorschrijven. Bij aften kun je mondgel met lidocaïne op de laesies smeren.

Enkele algemene maatregelen kunnen helpen tegen de symptomen, zoals een branderig gevoel op de tong of in de mond en tegen het onaangename gevoel veroorzaakt door de irritatie en eventuele zwelling. Dit omvat desinfecterende oplossingen zoals chloorhexidine. Kruidenoplossingen gemaakt van zout water, kamille, salie of tijm kunnen ook helpen.

Bij aften geldt: vermijd irriterende stoffen, zoals zuur fruit, om de aften niet nog meer te irriteren. Drink ook geen zure dranken, zoals frisdranken en sinaasappelsap. Eet geen pittig gekruid eten.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over vlekken op de tong, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.