Bruine tong: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 5 mei 2025 by M.G. Sulman

Een bruine tong duidt vaak op bruine haartong. Dit is een bruinverkleuring van vaak het achterste gedeelte van de tong, met een symmetrisch verdeling. De kleur van bruine haartong varieert van gelig, lichtbruin tot donkerbruin tot zelfs bijna zwart en het heeft dikwijls een harig aspect. Bruine haartong heeft in principe geen ziektewaarde. Het bruin verkleuren van de tong komt niet zo vaak voor, naar schatting heeft tot 3% van de bevolking er last van. Vooral rokers worden erdoor getroffen. De langwerpige tongpapillen verkleuren door pigmentvormende bacteriën en kleurstoffen. Secundaire infecties zoals Candida albicans kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van een bruine tong.

“Ik dacht dat het schimmel was op m’n tong”

Het verhaal van Pascal (42) en de bruine haartong

Pascal, 42 jaar, kwam met lichte schaamte de spreekkamer binnen. “Ik weet niet wat het is, maar m’n tong ziet eruit alsof ik weken geen tanden heb gepoetst. Het lijkt wel bruin vilt.” De laatste tijd had hij vaker een droge mond en merkte hij een rare smaak. Toen hij op een ochtend in de spiegel keek en zijn tong zag, schrok hij. “Ik dacht meteen aan iets vies of schimmelig. Of erger nog: iets met m’n lever ofzo.”

Na onderzoek stelde de arts hem gerust. Het ging om een bruine haartong, een onschuldige maar opvallende aandoening waarbij het oppervlak van de tong een harig, verkleurd uiterlijk krijgt. Geen echte haartjes, maar verlengde papillen die kleurstoffen, bacteriën en dode cellen vasthouden. Bij Pascal waren koffie, sigaretten en een droge mond de boosdoeners. “Ik rook al jaren, drink liters koffie per dag en ik heb vaak een vieze smaak door m’n medicatie voor mijn bloeddruk,” vertelde hij.

De behandeling was simpel maar doeltreffend: beter poetsen – óók de tong – en het gebruik van een tongschraper. Daarnaast kreeg Pascal het advies om tijdelijk te minderen met koffie en te stoppen met roken. Ook een bezoek aan de mondhygiënist werd ingepland. “Ik wist niet dat m’n tong ook aandacht nodig had. Nooit over nagedacht eigenlijk.”

Na drie weken was het verschil duidelijk zichtbaar. De bruine aanslag verdween langzaam en Pascal voelde zich weer zekerder. “Ik lach weer zonder na te denken. En ik heb stiekem ook m’n koffie iets verminderd.” Zijn belangrijkste inzicht? “Je lichaam geeft signalen, zelfs via je tong. En meestal zijn ze minder eng dan je denkt – als je er op tijd bij bent.”

Wat is een bruine haartong?

Een bruine haartong klinkt misschien als iets uit een nachtmerrie, maar geloof het of niet: het ziet er vaak erger uit dan het is. Het is een onschuldige, tijdelijke aandoening waarbij het oppervlak van je tong een bruine, soms zwarte kleur krijgt en een harig uiterlijk lijkt te hebben. Geen échte haren – dat alvast om je gerust te stellen – maar verlengde smaakpapillen die verkleuren door ophoping van bacteriën, voedselresten of kleurstoffen.

Het komt vaker voor dan je denkt, al praten mensen er zelden over. Want ja, wie zegt er nou tijdens een verjaardag: “Heb jij ook wel eens een harige tong gehad?” Toch is het een bekend verschijnsel bij tandartsen en huisartsen. En gelukkig: het ziet er misschien raar uit, maar het is niet gevaarlijk.

Vaak is er een duidelijke aanleiding: veel koffie of thee drinken, roken, een droge mond of een verminderde mondhygiëne. Ook bepaalde medicijnen – zoals antibiotica of middelen tegen hoge bloeddruk – kunnen de tongflora verstoren. Het gevolg? De cellen op je tong worden niet goed afgestoten, hopen zich op, en krijgen alle ruimte om te verkleuren.

Het goede nieuws? Je tong is geduldig én herstelbaar. Met wat aandacht, poetsdiscipline en het vermijden van triggers ziet je tong er meestal binnen enkele weken weer fris en roze uit. En tot die tijd: weet dat je niet de enige bent. De bruine haartong is een vreemde eend in de bijt – maar eentje die liever meewerkt dan je denkt.

Symptomen van een bruine tong

Bij een bruine haartong verschijnt er een gekleurde, harige laag op het midden- en achtergedeelte van de tong. Deze verkleuring is meestal bruin, maar kan ook zwart, grijs, groen en geel zijn. Een jeukende tong, een brandende sensatie op de tong, slechte adem, smaakveranderingen, slechte smaak in de mond, misselijkheid en gebrek aan eetlust zijn andere mogelijke klachten. Bij het slikken kan een kietelend gevoel of misselijkheid ontstaan. De haartong kan vanzelf verdwijnen, maar kan soms lang aanwezig zijn.

Oorzaken

Bruine haartong is een goedaardige, hyperkeratotische verlenging van de draadvormige papillen op de tong, die groeien van ongeveer 1 mm tot maximaal 1,8 cm. Ze vormen daarmee een vachtachtige beslag op de tong. De papillen worden enerzijds gekleurd door pigmentvormende bacteriën en deels door secundaire infecties met Candida albicans (mondschimmel), anderzijds door het voedsel wat je eet of de medicijnen die je slikt. Een branderige tong treedt vaak op bij een superinfectie met Candida albicans.

Er zijn veel potentiële risicofactoren bekend, maar de exacte oorzaak is anno 2025 nog niet opgehelderd. Er wordt vermoed dat een verandering in de lokale omgeving in de mondholte (flora, pH, tongbewegingen) er aan ten grondslag liggen. Dit wordt bijvoorbeeld veroorzaakt door antibiotica. Slechte mondhygiëne en bepaald voedsel (bijvoorbeeld het nemen van vloeibaar voedsel) lijken hierbij een rol te spelen.

Risicofactoren

Mogelijke risicofactoren van bruine haartong zijn onder meer:

• roken (met stip de belangrijkste risicofactor)
• overmatige consumptie van thee, koffie en alcohol
• bacteriën, schimmels
• medicijnen:
  • antibiotica (bijvoorbeeld linezolid, tetracycline, doxycycline, erytromycine)
  • antischimmelmiddelen
  • glucocorticoïden (deze medicijnen onderdrukken de afweer)
  • antacida (neutraliseren het maagzuur)
  • psychotrope geneesmiddelen (zoals angstremmers, de antipsychotische medicijnen, de antidepressiva en de stemmingsstabilisatoren)
  • fenothiazines (een basismolecule voor vele derivaten)
  • olanzapine (remt wanen, hallucinaties en tics)
  • medicijnen die een droge mond veroorzaken
• bestraling (radiotherapie) van het hoofdgebied
• drugsverslaving
• irriterende stoffen, zoals sterk mondwater, mondwater (bijvoorbeeld waterstofperoxide), zuigtabletten
• gebrek aan niacine (vitamine B3)
• immunosuppressie (hiv)
• uitdroging, droge mond
• mannelijk geslacht
• leeftijd (ouderdom)

Onderzoek en diagnose

De diagnose moet door een arts worden gesteld, bijvoorbeeld je huisarts. Het belangrijkste criterium is de verlenging van de papillen langer dan 3 mm. Bruine haartong moet worden onderscheiden van een tijdelijke bruinverkleuring van de tong zonder dat de tongpapillen in lengte toenemen, bijvoorbeeld bij het nemen van bismuthzouten, bosbessen en ander fruit, rode wijnen of bij het gebruik van mondwater. Andere ziekten zoals harige leukoplakie, acanthosis nigricans of schimmelinfectie kunnen een soortgelijk beeld opleveren. De arts zal in vragen naar je klachten en risicofactoren en daarna lichamelijk onderzoek uitvoeren.

Behandeling van een bruine tong

De eerste stap ter behandeling van een bruine tong is altijd het verbeteren van je mondhygiëne en het elimineren van risicofactoren. Medicamenteuze behandeling is de tweede keuze en kan worden toegepast bij ernstige gevallen of secundaire infecties.

Niet-medicamenteuze behandeling

De eerste keuze van behandeling is regelmatige reiniging van de tong met een zachte tandenborstel of tongreiniger (tongschraper) en een goede mondhygiëne met een milde tandpasta. Dit verwijdert onzuiverheden van de papillen en voorkomt dat ze zich opnieuw ontwikkelen. Er moet echter worden opgemerkt dat je moet stoppen met het gebruik van sterke mondspoelmiddelen, omdat deze de symptomen kunnen bevorderen of veroorzaken.

De risicofactoren moeten indien mogelijk worden geëlimineerd. De verkleuring verdwijnt bijvoorbeeld na stopzetting van bepaalde medicatie of wanneer de dosis wordt verlaagd. Doe dit alleen in overleg met de arts.

Als je mond te droog is, moet er voor gezorgd worden dat er voldoende hydratatie is. Voldoende (water) drinken is daarbij een eerste vereiste.

Een andere belangrijk maatregel is stoppen met roken.

Medicamenteuze behandeling

Medicijnen zijn de tweede keuze. Het gebruik van ureum zorgt ervoor dat na enkele dagen is de bruine tongaanslag gemakkelijker te verwijderen is met een tongschraper of tandenborstel. Je moet dit middel gebruiken volgens voorschrift.

Externe of interne antischimmelmiddelen worden alleen gebruikt als er secundaire kolonisatie van schimmels is met Candida albicans. Mondspoelingen moeten met voorzichtigheid worden gebruikt bij de behandeling, aangezien het ook een risicofactor is.

Systemische isotretinoïne kan worden overwogen voor de behandeling van ernstige gevallen. De talrijke voorzorgsmaatregelen moeten in acht worden genomen. De behandeling kan talloze bijwerkingen veroorzaken.

Prognose

Hoewel een bruine tong er misschien alarmerend uitziet, veroorzaakt het meestal geen gezondheidsproblemen en is het meestal pijnloos. Bruine haartong gaat meestal weg door de mogelijke oorzaken of bijdragende factoren weg te nemen en een goede mondhygiëne toe te passen.

Complicaties

Bruine haartong is een goedaardige verandering in het oppervlak van de tong en is vooral een cosmetisch probleem. Hoewel het vaak als onschadelijk wordt beschreven, kan het voor patiënten een ware last zijn.

Preventie

Alhoewel de oorzaak van bruine haartong anno 2025 niet volledig worden begrepen, zijn er talloze risicofactoren bekend. Deze bestaan uit roken en het overmatig gebruik van alcohol, koffie en thee. Irriterende stoffen in de vorm van mondwater of zuigtabletten moeten worden vermeden. Ook kan een vitaminedeficiëntie, zoals vitamine B en niacine. Bepaalde medicijnen, vooral sommige antibiotica, kunnen de ontwikkeling van bruine tong bevorderen.

Video over haartong

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het hebben van een bruine tong of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.