Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman
De duim is betrokken bij ongeveer 50% van alle handfuncties. Wanneer de duim pijnlijk of gewond is, wordt het erg moeilijk om de hand te gebruiken. Wat zijn de mogelijke oorzaken van een ontstoken duim (zonder wond) en wat te doen bij een duimontsteking? Een ontstoken duim zonder zichtbare wond kan verschillende oorzaken hebben. Enkele mogelijke oorzaken zijn duimartrose, tendinitis (een peesontsteking van de duim), ligamentletsel (bijvoorbeeld in de vorm van een skiduim) of overbelasting. Als je last hebt van een ontstoken duim, is het van belang om je duim rust te geven en overmatig gebruik te vermijden. Warme of koude kompressen kunnen verlichting van de klachten bieden, afhankelijk van de oorzaak van de ontsteking. Raadpleeg bij aanhoudende of verergerende klachten je huisarts. Mogelijk zal de huisarts medicatie, fysiotherapie of andere aanbevelingen doen om de ontsteking te verminderen en de duim te genezen.
Twee soorten ontsteking
Er worden twee soorten ontsteking onderscheiden: septische ontsteking en aseptische ontsteking.
Bij een septische ontsteking is er sprake van een infectie. Het wordt gekenmerkt door symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn, pusvorming en mogelijk koorts. de boosdoeners zijn bacteriën, virussen of andere micro-organismen. Het kan optreden wanneer er pathogene micro-organismen de duim binnendringen. Dit kan gebeuren via een snijwond of een open wond. Een pathogeen is een (biologische) ziekteverwekker.
Een aseptische ontsteking treedt op zonder infectie en kan veroorzaakt worden door factoren zoals overmatig gebruik, trauma, auto-immuunreacties of irritatie. Dit type ontsteking kan leiden tot klachten zoals roodheid, zwelling, pijn en verminderde functionaliteit.
Septische ontsteking van de duim
Nagelriemontsteking
Een ontsteking van de nagelriem, ook wel bekend als paronychia, is een veelvoorkomende aandoening waarbij het weefsel rondom de nagel ontstoken raakt. Een nagelriemontsteking kan zich ontwikkelen wanneer bacteriën een beschadigde huid binnendringen in de buurt van de nagelriem en een infectie veroorzaken. De nagelriem is de huid aan de basis van de nagel. De nagelplooi is waar de huid en nagel samenkomen. Het kan optreden bij zowel de vingers als bij de tenen. Ook de duim kan erdoor getroffen worden.
Er worden twee hoofdtypen nagelriemontsteking onderscheiden:
- Acute nagelriemontsteking: Deze vorm ontstaat meestal plotseling en veroorzaakt symptomen zoals roodheid, zwelling, pijn en gevoeligheid rondom de nagel. Het wordt vaak veroorzaakt door bacteriële infecties. Boosdoeners zijn vaak de Staphylococcus aureus of Streptococcus. Acute nagelriemontsteking kan optreden als gevolg van een verwonding aan de nagelriem, zoals het te kort knippen van de nagel, nagelbijten, een splinter of een snijwondje in de buurt van de nagel. Dit vormt dan de porte d’entrée. Dit is in de microbiologie de plaats waar een ziekmakend micro-organisme, pathogeen, het lichaam binnendringt. In sommige gevallen kan er ook pus ophopen.
- Chronische nagelriemontsteking: Dit betreft een langdurige (chronische) ontsteking van de nagelriem. Meestal minder ernstig dan de acute vorm. Vaak is er sprake van een schimmelinfectie (candida) of chronische irritatie van de nagelriem als gevolg van overmatige blootstelling aan water of irriterende stoffen.
Bij een acute nagelriemonsteking zal de arts de pus verwijderen. Daarna geneest de ontsteking vanzelf. Soms zal de arts ook antibiotica voorschrijven.
Bij een chronische nagelriemontsteking is het van belang dat je je handen droog houdt. De ontsteking kan bestreden worden met een corticosteroidencrème en als er een schimmel bijgekomen is, zal de arts ook een antischimmelmiddel voorschrijven.
Fijt
Panaritium of, ook bekend als fijt, is een zeldzame complicatie van een nagelriemontsteking (paronychia), waarbij de ontsteking zich uitbreidt naar de gehele vinger. Er zijn twee hoofdtypen fijt die onderscheiden kunnen worden:
Als panaritium onbehandeld blijft, kan het het onderliggende bot, gewricht en pees aantasten. De behandeling omvat het openen van het abces en regelmatig weken van het getroffen gebied in sodabadjes of biotex zonder bleekmiddel. In sommige gevallen, zoals bij suikerziekte, slechte doorbloeding of verminderde afweer, kunnen ook antibiotica worden voorgeschreven. Het is belangrijk om de ontsteking tijdig te verlichten om de vorming van een flegmone (een holte met pus) te voorkomen, wat een bekend complicatie is.
De chronische vorm van panaritium (langer dan 6 weken) wordt meestal veroorzaakt door een infectie met de schimmel Candida albicans. Bij de chronische vorm vertoont de huid aan beide zijden van de nagel roodheid, pijn en zwelling, waarbij de omliggende nagelriem verloren kan gaan. De nagel zelf kan wit verkleuren.
Een septische artritis (gewrichtsontsteking door bacteriën)
Een septische artritis is een ontsteking van een gewricht die wordt veroorzaakt door een bacteriële infectie, en een enkele keer door een schimmelinfectie.
Bij septische artritis ervaart men een pijnlijk, warm, gezwollen gewricht, en in sommige gevallen kan het gewricht ook rood zijn. Daarnaast kun je je ziek voelen en koorts krijgen. Hoewel septische artritis elk gewricht kan aantasten, komt het meestal voor in gewrichten zoals de knie, heup, schouder, elleboog en enkel.
In sommige gevallen kan de ontsteking worden toegeschreven aan een infectie elders in het lichaam of een klein wondje in de buurt van het aangetaste gewricht. Soms kan een botontsteking (osteomyelitis) in de nabijheid van een gewricht zich uitbreiden naar het gewricht en daar septische artritis veroorzaken. Vaak kan de precieze oorzaak niet worden achterhaald.
Aseptische ontsteking van het duimgewricht
Een ontsteking van het duimgewricht kan verschillende oorzaken hebben. Hieronder staan enkele mogelijke oorzaken van een ontstoken duimgewricht:
Ziekte van De Quervain (een peesontsteking van de duim)
De ziekte van De Quervain duidt op een ontsteking van twee strekpezen of peesschede van de duim:
- de extensor pollicis brevis; en
- de abductor pollicis longus.
Als gevolg van irritatie zwelt het omhulsel van de pezen of wordt de pees dikker. De Quervain’s tast de pezen van de duim aan. Wanneer de pezen rond de basis van de duim geïrriteerd of vernauwd zijn, zwellen ze op. Deze zwelling van de duim kan pijn, gevoeligheid en zwakte in de hand veroorzaken.
De behandeling van De Quervain bestaat allereerst uit het vermijden van activiteiten die pijn en zwelling veroorzaken. Soms worden spalken/braces aanbevolen om de duim en de pols rust te geven.
Ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s) kunnen de pijn en de zwelling verminderen. Een injectie met corticosteroïden in de peesschede kan ook helpen. Soms is een operatieve ingreep nodig.
Ligamentletsel (bijvoorbeeld in de vorm van een skiduim)
Een skiduim is een veelvoorkomende aandoening waarbij er letsel optreedt aan de gewrichtsband, het ulnaire collaterale ligament, aan de binnenzijde van het onderste duimgewricht (MCP-1). Deze band zorgt voor stabiliteit in het duimgewricht en voorkomt dat de duim te ver opzij en naar achteren kan buigen. Bij een skiduim kun je last krijgen van de volgende symptomen:
- Pijn en zwelling
- Soms verkleuring aan de binnenzijde van de duim
- Krachtverlies van de duim
- Instabiliteit van de duim.
Duimartrose
Duimartrose is artrose van de duimbasis. Artrose is een vorm van reuma waarbij het hele gewricht betrokken is. Het kraakbeen in het gewricht gaat in kwaliteit achteruit. Pijn en stijfheid zijn de meest voorkomende symptomen.
Reumatoïde artritis
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de gewrichten aanvalt, zoals het duimgewricht. Dit kan ontsteking, pijn, zwelling en vervorming van het gewricht veroorzaken.
Jicht
Jicht is een ontsteking in een gewricht, meestal de grote teen of voet. Het gewricht wordt dik, rood, warm en pijnlijk. Jicht wordt veroorzaakt door een te hoge urinezuurspiegel in je lichaam.
Trauma
Een blessure aan het duimgewricht, zoals een verstuiking, een fractuur (een gebroken duim) of ontwrichting, kan ontsteking, zwelling en pijn veroorzaken.
Overbelasting
Herhaalde bewegingen of overmatig gebruik van de duim, zoals bij de uitvoerinf van repetitieve taken of sportactiviteiten, kan ontsteking van de pezen, gewrichtsbanden of het omliggende weefsel veroorzaken.
Wat te doen?
De behandeling van een ontstoken duimgewricht is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de klachten. Rust, het vermijden van overmatig gebruik van de duim, het slikken van pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen, fysiotherapie, spalken of het dragen van een duimbrace kunnen deel uitmaken van de behandeling. Een enkele keer is een operatie nodig. Dit vooral bij ernstige gevallen van artrose of bij aanhoudende symptomen die niet reageren op conservatieve behandelingen.
Oorzaken van een ontstoken duim bij kinderen
Veel voorkomende oorzaken van een ontstoken duim bij kinderen, zijn:
Splinter of vreemd voorwerp
Kinderen kunnen tijdens het spelen gemakkelijk een splinter of ander vreemd voorwerp in hun duim krijgen. Probeer voorzichtig de splinter te verwijderen met behulp van een pincet en reinig het gebied grondig. Als de splinter diep zit of als je het niet veilig kunt verwijderen, raadpleeg dan een arts.
Infectie
Een ontstoken duim bij een kind kan ook veroorzaakt worden door een bacteriële infectie. Het kan roodheid, zwelling, pijn en warmte in het getroffen gebied veroorzaken. Zorg ervoor dat het gebied schoon is en gebruik indien nodig een antiseptische oplossing.
Nagelbijten
Nagelbijten is een gewoonte die ontstaat als kinderen ongeveer 3 of 4 jaar oud zijn. Dit kan leiden tot ontstekingen rondom de nagelriem. Moedig je kind aan om te stoppen met nagelbijten en zorg voor goede handhygiëne. Het aanbrengen van nagelriemolie of zalf kan helpen bij het verzachten en verzorgen van de nagelriemen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een ontstoken duim. Of tips geven hoe om te gaan met een duimontsteking. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
