Bruin slijm: oorzaken ophoesten van bruin sputum

Last Updated on 11 november 2023 by M.G. Sulman

Slijm en sputum zijn verschillende benamingen voor gladde waterige afscheiding die wordt geproduceerd door de slijmvliezen en deze ook bedekt. Het is het slijmerige, gladde spul dat uit je mond of neus komt als je hoest, niest of je neus snuit. Een klodder uitgespuugd slijm wordt ‘fluim’ genoemd. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen sputum en slijm. Sputum duidt op opgehoest slijm dat afkomstig is uit de diepere luchtwegen. In het menselijke ademhalingssysteem maakt slijm deel uit van de luchtwegoppervlaktevloeistof (airway surface liquid: ASL), die het grootste deel van de luchtwegen bekleedt. Deze substantie is het verdedigingswapen van je lichaam tegen besmettelijke microben en allergenen die je longen of sinussen (bijholten) irriteren. De kleur en textuur kunnen sterk variëren, van doorzichtige plakkerige draden tot rekbare gele smurrie tot dikke groene klonters. Bruin slijm komt minder vaak voor. Bruinachtig slijm kan een teken zijn van oud bloed, chronische (aanhoudende) ontsteking of teer die loskomt nadat je bent gestopt met roken.

Hoesten
Bruin slijm ophoesten

Bruin slijm ophoesten

Luchtwegslijm

De longen zijn opmerkelijk goed bestand tegen omgevingsschade, ondanks voortdurende blootstelling aan ziekteverwekkers, allerlei deeltjes en giftige chemicaliën in ingeademde lucht. Hun weerstand hangt af van een zeer effectieve verdediging door luchtwegslijm, een extracellulaire gelachtige substantie waarin water en mucines (sterk geglycosyleerde eiwitten) de belangrijkste componenten zijn. Luchtwegslijm houdt ingeademde gifstoffen vast en transporteert ze uit de longen door middel van het transport van trilhaartjes en hoesten. Hoewel een gebrekkige slijmlaag de longen kwetsbaar maakt voor letsel, draagt ​​overmatige slijmvorming of verminderde klaring bij aan het ontstaan van veelvoorkomende luchtwegaandoeningen, waar bruin slijm een symptoom van kan zijn.

Slijm in de luchtwegen

Functie van slijm

In de luchtwegen – bestaande uit de luchtpijp, bronchiën (vertakkingen van de luchtpijp) en bronchioli (een bronchiolus is de kleinste vertakking van de luchtpijptakken) – wordt het slijmvlies geproduceerd door gespecialiseerde epitheelcellen van de luchtwegen, zogeheten slijmbekercellen, en submucosale klieren. Kleine deeltjes zoals stof, vervuilende (zwevende) deeltjes en allergenen, evenals infectieuze agentia (organismen die een infectie kunnen veroorzaken, zoals virussen en bacteriën) worden gevangen in het stroperige neus- of luchtwegslijm en kunnen zodoende het systeem niet binnendringen. Dit proces, samen met de voortdurende beweging van de trilharen op het ademhalingsepitheel (het weefsel langs de mond, neus, keel en luchtpijp) naar de orofarynx (een deel van de keelholte dat start aan achterkant van de mondholte), helpt voorkomen dat vreemde voorwerpen de longen binnendringen tijdens het ademen.

Kortom, de trilhaartjes zetten de slijmlaag in beweging, om ze naar de keel te brengen. Vervolgens komt de slijmlaag in de maag terecht, alwaar het maagzuur de ziekteverwekkende organismen elimineert. Dit wordt de mucociliaire reiniging of klaring genoemd. Dit mechanisme verklaart ook waarom hoesten vaak voorkomt bij mensen die roken. De natuurlijke reactie van het lichaam is om de slijmproductie te verhogen. Daarnaast helpt slijm bij het bevochtigen van de ingeademde lucht en voorkomt het dat weefsels zoals het neus- en luchtwegepitheel uitdrogen.

SEM-opname van de cilia of trilhaartjes uit het ademhalingsepitheel in de longen / Bron: Wikimedia Commons
Slijm wordt continu aangemaakt

Slijm wordt continu geproduceerd in de luchtwegen. Mucociliaire (met betrekking tot slijmvlies en trilharen) werking of transportmechanisme voert het naar beneden van de neusholtes en omhoog van de rest van het kanaal naar de keelholte, waarbij het meeste onbewust wordt ingeslikt. Soms kan slijm in tijden van ademhalingsziekte of ontsteking verdikt raken met celresten, bacteriën en ontstekingscellen. Het is dan bekend als slijm dat kan worden opgehoest als sputum om de luchtwegen vrij te maken.

Bruin slijm of sputum

Zwart slijm of bruin slijm ophoesten kan optreden als gevolg van omgevingsfactoren zoals vervuiling of roken. Andere oorzaken van bruin slijm zijn onder meer kleine hoeveelheden bloed in de keel of verderop in de luchtwegen.

Symptomen van zwart of bruin slijm

Hoesten is een hinderlijk symptoom dat ongemakkelijk, vervelend en (bij aanwezigheid van bacteriën en virussen) besmettelijk kan zijn. Chronisch (aanhoudend) of ernstig hoesten kan ademhalingsproblemen en kortademigheid veroorzaken en kan na verloop van tijd pijnlijk worden. Soms is er sprake van een droge hoest, maar in veel is er sprake van het ophoesten van slijm in verschillende kleuren en consistenties, waaronder wit, groen, bruin en zwart. De kleur kan een aanwijzing zijn voor de onderliggende oorzaak van de hoest.

Bruin en zwart slijm kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

Oorzaken van bruin slijm

Hoesten is een teken van irritatie van de luchtwegen, waaronder je keel, luchtpijp en longen. Hoesten komt vaak door rook, stof of verkoudheid. Hoesten helpt het lichaam om irriterende stoffen te verwijderen. Er wordt slijm geproduceerd om de luchtwegen te reinigen, te beschermen en te bevochtigen. Hoewel de meeste mensen slijm als iets vies ervaren kan zijn, bestrijdt slijm infecties en verwijdert het irriterende stoffen. In de meeste gevallen wordt bruin slijm veroorzaakt door irritatie door chemicaliën of vervuiling, of door kleine hoeveelheden bloed die afkomstig zijn uit je geïrriteerde luchtwegen.

Hoestende man
Het ophoesten van bruin slijm kent meerdere mogelijke oorzaken / Bron: ATIC12/Shutterstock.com

Irriterende oorzaken

Er zijn een aantal veel voorkomende irriterende stoffen die ervoor kunnen zorgen dat je bruin slijm kunnen ophoest:

Roken

Roken is buitengewoon irriterend voor je luchtwegen. De trilhaartjes verwijderen slijm en afval uit de luchtwegen, maar bij beschadiging gaat dit lastig en ontstaan er ophopingen, die uitgehoest moeten worden. Roken verhoogt ook het risico op het ontwikkelen van mond-, keel- en longkanker. Ernstige COPD (zie onder) en longkanker wordt negen van de tien keer veroorzaakt door roken. Als gevolg van roken ontstaat er een chronische ontsteking van de luchtwegen, waardoor er meer slijm wordt aangemaakt. Roken kan slijm een ​​bruine kleur geven.

Stoppen met roken

Sommige mensen ervaren dat ze donkerbruin tot lichtbruin slijm ophoesten na het stoppen met roken. Nadat je gebroken hebt met deze verslaving beginnen je longen zichzelf te reinigen. De teer in sigaretten schaadt de trilhaartjes in de longen. Tabaksrook vertraagt de normale beweging van deze trilhaartjes die slijm uit je longen verwijderen. Deze plakken door de teer aan elkaar vast. Als je stopt met roken, worden de trilharen weer actief. Als ze eenmaal hun werk weer naar behoren kunnen uitvoeren, kan het zijn dat je na verloop van tijd bruin slijm gaat ophoesten van de teer die je hebt binnengekregen. Dit kan enkele weken duren.

Stoppen met roken
Nadat je gestopt bent met roken beginnen de longen zichzelf te reinigen / Bron: Serhiy Kobyakov/Shuttertsock.com

Naarmate de trilharen herstellen en het slijm uit je longen wordt verwijderd, hoest je mogelijk meer dan normaal. Dit hoesten na het stoppen met roken kan wel enkele weken aanhouden. Toch kan het hoesten en de meeste andere klachten, zoals slijmproductie en kortademigheid, tot een jaar na het stoppen met roken verbeteren. Dat is positief nieuws!

Ondertussen kun je het herstelproces versnellen door goed gehydrateerd te blijven. Drink voldoende, zodat je voldoende vocht binnenkrijgt. Water, koffie, thee, zuivel zoals melk en sojadrink staan in de beroemde Schijf van Vijf. De luchtvochtigheid verhogen met een luchtbevochtiger of verdamper kan ook helpen.

Vervuiling

In gebieden met een hoge mate van luchtvervuiling, kan smog zich afzetten in je neus, mond en luchtwegen. Als gevolg hiervan kun je bruin slijm ophoesten. Bij wegen (waar veel verkeer raast) en in gebieden met veel industrie is de lucht het meest vervuild.

Silicose

Silicose is een ernstige en progressieve longziekte waarbij bindweefselvorming optreedt ten gevolge van blootstelling (inademen) van silica (siliciumdioxide) wat in de longen kom. Dit risico bestaat bij bij mijnwerkers, bouwvakkers en werknemers in de metaal-, glas- en keramische industrie. De belangrijkste symptomen zijn:

  • slijm ophoesten
  • kortademigheid
  • beklemd gevoel op borst

Inademen van rook

Het inademen van rook terwijl je je in de buurt van vuur bevindt, kan de luchtwegen schaden en ook bruin of zwart roet afzetten.

Bruin sputum door longziekten

Bronchitis

Bronchitis is een ontsteking in de kleine buisjes van de longen, de zogeheten bronchiën. De belangrijkste verschijnselen zijn hoesten en kortademigheid. Daranaasts kun je last krijgen van het ophoesten van slijm, benauwdheid, een branderige pijn achter het borstbeen bij het hoesten en een piepende ademhaling.

COPD

COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease (Chronische Obstructieve Long Ziekte). COPD is een chronische longziekte. COPD is een verzamelnaam voor twee longaandoeningen, namelijk chronische bronchitis en longemfyseem. Het phoesten van slijm (chronische bronchitis) is een van de symptomen. Het slijm wordt vaak plakkeriger en dikker.

Gezonde longen en beschadigde longen (COPD) / Bron: Wikimedia Commons

Bronchiëctasieën

Bij bronchiëctasieën zijn delen van de longen constant verwijd en geïrriteerd. Slijm kan zich ophopen, waardoor je meer kans heeft op longinfecties. Bronchiëctasieën kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals kinkhoest bij kinderen, longontsteking, ernstige astma en COPD. Een belangrijk symptoom van bronchiëctasieën is slijm in verschillende tinten, van wit tot bruin.

Infectieuze oorzaken van bruinachtig slijm

Infecties kunnen ook leiden tot het ophoesten van bruinachtig slijm.

Tuberculose (tbc)

Tuberculose (TBC) is een ernstige infectieziekte die veroorzaakt wordt door een bacterie, Mycobacterium tuberculosis. Deze infectieziekte is zeer besmettelijk en kan dodelijk zijn als deze niet goed wordt behandeld. De meest voorkomende vorm van tuberculose is longtuberculose, maar het kan ook voorkomen in andere delen van het lichaam. Je kunt hierbij onder meer last krijgen van hoesten, koorts, afvallen en nachtzweten.

Schimmel

De schimmel aspergillus is de oorzaak van aspergillose. de schimmel is ongevaarlijk voor gezonde mensen, maar bij mensen met een verminderde weerstand kan de schimmel verschillende problemen en klachten veroorzaken. de aandoening staat ook wel bekend als boerenlong of duivenmelkersziekte, omdat de schimmels vooral voorkomen in hooi en vogeluitwerpselen. Kortademigheid, hoest (slijm ophoesten) en koorts zijn bekende ziekteverschijnselen.

Longontsteking

Bij een longontsteking zijn de longblaasjes diep in de longen ontstoken. Een longontsteking kan de volgende klachten geven:

  • kortademigheid / benauwdheid
  • hoesten
  • ophoesten van geel slijm, groen slijm of bruin slijm
  • (soms) bloed ophoesten
  • koorts
  • pijn in de borstkas, wat verergert bij diep doorademen en/of hoesten
  • snelle, oppervlakkige ademhaling

Andere oorzaken van bruin slijm

Andere oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat je bruin slijm ophoest, zijn onder meer de volgende.

Auto-immuunaandoeningen

Bij auto-immuunziekten valt je afweer (je immuunsysteem) ook de eigen gezonde cellen van je lichaam aan. Bepaalde aandoeningen zorgen ervoor dat je lichaam zijn eigen ademhalingssysteem aanvalt, wat leidt tot ontsteking en bloeding.

Bloedverdunners

Geneesmiddelen die je voorgeschreven krijgt door je arts, kunnen het risico op bloedingen verhogen als je een longontsteking hebt of om een ​​andere reden hoest.

Tot slot

Het ophoesten van bruin slijm kan wijzen op roken of blootstelling aan schadelijke stoffen in de lucht. Het kan ook een teken zijn van longontsteking, chronische bronchitis of longemfyseem. Als je bruin slijm ophoest, dien je een arts te raadplegen voor een juiste diagnose en behandeling.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het ophoesten van bruin slijm. Of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.