Kinkhoest is een besmettelijke infectie van de luchtwegen met de bacterie Bordetella pertussis. Het uit zich in een kenmerkende hoest. De eerste symptomen lijken op verkoudheid met niezen, lichte koorts en prikkelhoest. Na ongeveer twee weken ontstaan hevige, plotseling opkomende hoestbuien. De kinkhoestbacterie wordt vooral overgebracht door de druppeltjes die bij hoesten ontstaan. Na het ontstaan van de klachten ben je tot drie weken besmettelijk voor anderen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) adviseert om zuigelingen op tijd te vaccineren tegen kinkhoest. Kinkhoest gaat vanzelf over, al duurt het soms wel maanden.
Deze afbeelding toont een jonge jongen die zich in een kliniek presenteerde met de diagnose kinkhoest / Bron: Wikimedia Commons
Wat is kinkhoest?
Kinkhoest (medische naam: pertussis) wordt veroorzaakt door de kinkhoestbacterie en is zeer besmettelijk. Kinkhoest is wereldwijd een van de meest voorkomende infectieziekten van de luchtwegen. De kinkhoestpathogeen vormt gifstoffen die de slijmvliezen van de luchtwegen beschadigen. In Nederland worden de meeste kinderen ingeënt tegen kinkhoest.
Kinkhoest kan worden voorkomen door vaccinatie. Hier te lande kunnen kinderen vanaf de leeftijd van zes weken gevaccineerd worden tegen kinkhoest. Via het Rijksvaccinatieprogramma krijgen kinderen in totaal vijf vaccinaties tegen kinkhoest, te weten vier in hun eerste levensjaar en nog een extra vaccinatie in hun vierde levensjaar.
De ziekte treft jongeren en volwassenen die niet voldoende beschermd zijn.
Oorzaken van kinkhoest
Kinkhoest is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een soort bacterie die Bordetella pertussis wordt genoemd. Deze bacteriën hechten zich vast aan de trilhaartjes die een deel van het bovenste ademhalingssysteem bekleden. De bacteriën geven toxines (gifstoffen) af, die de trilhaartjes beschadigen en de luchtwegen doen opzwellen. Daardoor ontstaat de kenmerkende hoestbuien.
Symptomen van kinkhoest
Eerste symptomen
De eerste tekenen van kinkhoest zijn vergelijkbaar met die van een gewone verkoudheid:
loopneus
niezen
milde hoest
lage koorts
Na 1-2 weken hoestaanvallen
Na ongeveer 1 tot 2 weken, evolueert de droge, irriterende hoest naar de voor kinkhoest kenmerkende hoestaanvallen, die weken kunnen aanhouden. Het is een harde droge hoest, waarbij helder, taai slijm wordt opgegeven. Tijdens een hoestbui, die langer dan een minuut kan duren, kan het kind rood of paars aanlopen en benauwd zijn. Een hoestbui eindigt vaak in een karakteristieke lange, gierende inademing. Soms moet de patiënt braken. Na een aantal weken gaan de hoestaanvallen over in een losse hoest, wat nog maanden kan aanhouden. Je raakt vaak uitgeput van het vele hoesten.
Complicaties
Kinkhoest kan allerlei complicaties geven, zoals middenoorontsteking, neusbloedingen en longontsteking. In een enkel geval kan men last krijgen van koortsstuipen of hersenweefselontsteking. Kinkhoest kan ook aanleiding geven tot een klaplong of blijvende schade aan het longweefsel.
Vooral bij jonge kinderen verloopt kinkhoest vaak ernstig. Voor baby’s kan kinkhoest een levensbedreigende ziekte zijn. Bij volwassenen en tieners verloopt kinkhoest vaak milder of met atypische symptomen, zoals een langdurige hoest (in plaats van hoestaanvallen) of hoesten zonder de lange, gierende inademing.
Besmetting en incubatietijd
Kinkhoest is zeer besmettelijk. De bacteriën verspreiden zich van persoon tot persoon door middel van kleine druppeltjes vocht uit de neus of mond van een besmette persoon, die vaak worden verspreid door hoesten of niezen. Geïnfecteerde mensen zijn het meest besmettelijk tijdens de vroegste stadia van de ziekte tot ongeveer 2 tot 3 weken nadat het hoesten is begonnen. Antibiotica verkorten de periode van besmettelijkheid tot 5 dagen na het begin van de behandeling met antibiotica. De kuur heeft géén invloed op de ernst en de duur van de ziekte.
De incubatietijd (de tijd tussen besmetting en het begin van de symptomen) van kinkhoest is meestal 7 tot 10 dagen, maar het kan oplopen tot 21 dagen.
Wie lopen er risico?
Kinkhoest kan mensen op elke leeftijd treffen. Degenen met een hoog risico om de ziekte te krijgen, zijn onder meer:
baby’s die nog niet oud genoeg zijn om volledig te zijn gevaccineerd
mensen die in hetzelfde huishouden wonen als iemand met kinkhoest
Baby’s hebben het grootste risico op een ernstig verloop van de ziekte. Ze hebben meer kans om naar het ziekenhuis te gaan of te overlijden aan kinkhoest. Ongeveer één op de 200 baby’s jonger dan 6 maanden die kinkhoest krijgen, sterft aan longontsteking of hersenbeschadiging.
Oudere kinderen en volwassenen kunnen een mildere vorm van de ziekte krijgen.
Onderzoek en diagnose
De arts zal de diagnose stellen op basis van:
de klachten
vragen of je mogelijk in contact bent geweest met iemand die kinkhoest heeft
een uitstrijkje maken van het keelslijmvlies of een bloedonderzoek doen
Bloedonderzoek / Bron: Alexander Raths/Shutterstock.com
Behandeling van kinkhoest
Gaat vanzelf over
Kinkhoest gaat vanzelf over, na twee tot vier maanden. Een kind met kinkhoest dat zich verder goed voelt, kan gewoon naar school of het kinderdagverblijf. Op het moment dat een kind de kenmerkende kinkhoestbuien heeft, is de meest besmettelijke periode al achter de rug en zijn mensen in de directe omgeving vaak al besmet. Het zet daarom geen zoden aan de dijk om een kind met kinkhoest thuis te houden. Meld het wel even dat je kind kinkhoest heeft. Dan kunnen de leerkrachten andere ouders over de ziekte informeren zodat zij eventuele symptomen van kinkhoest bij hun kind herkennen. Rust kan er voor zorgen dat het kind wat minder (hevige) hoestaanvallen krijgt. In bed blijven is niet nodig. Laat het kind lekker spelen.
Kinderen jonger dan 1 jaar en zwangere vrouwen
Kinderen jonger dan een jaar moeten uit de buurt van iemand met kinkhoest gehouden worden, omdat ze nog niet (volledig) ingeënt zijn tegen kinkhoest. Neem contact op met de huisarts als er toch kans is op besmetting. Mogelijk dat een baby in een gezin waar kinkhoest heerst vervroegd ingeënt wordt. Vrouwen die meer dan 34 weken zwanger zijn moeten ook uit de buurt blijven van mensen met kinkhoest. Een vrouw kan tijdens de geboorte kinkhoest direct overdragen op de baby.
Antibiotica
Antibiotica verkort weliswaar de besmettelijkheid, maar heeft geen invloed op de ernst en de duur van de ziekte. Alleen als er in het gezin een zwangere vrouw of een baby is, wordt overwogen het hele gezin antibiotica te geven om besmetting van de baby te voorkomen. In gezinnen met een kind dat bijvoorbeeld een hartkwaal of een longziekte heeft, kan ook voor zo’n maatregel gekozen worden.
Prognose
De infectie verdwijnt geleidelijk over een periode van weken, maar de hoestbuien kunnen enkele maanden aanhouden. De prognose is slechter wanneer complicaties zoals bacteriële longontsteking optreden bij een persoon met kinkhoest.
Preventie
Kinkhoestvaccinatie
Het kinkhoestvaccin bestaat uit stukjes (onschadelijk gemaakte) kinkhoestbacterie. Je krijgt er geen kinkhoest van, maar je lichaam maakt afweerstoffen tegen de kinkhoestbacterie.
Baby’s
Kinkhoest kan worden voorkomen met het kinkhoestvaccin, dat sinds 1957 deel uitmaakt van het Rijksvaccinatieprogramma als onderdeel van het dktp-vaccin (difterie, kinkhoest, tetanus en polio). Het geeft een goed doch geen volledige bescherming gedurende 4 tot 12 jaar. Wanneer een ingeënt kind toch kinkhoest krijgt, verloopt de ziekte milder.
Volwassenen
Indien je op je werk direct contact hebt met kinderen tot een half jaar oud, dan adviseert de Gezondheidsraad een vaccinatie tegen kinkhoest om deze kinderen te beschermen tegen kinkhoest.
Om jonge baby’s te beschermen tegen kinkhoest, kunnen zwangere vrouwen zich ook laten vaccineren.
Antibiotica
Als je nauw contact hebt gehad met iemand die kinkhoest heeft, kan de arts je een antibioticum geven om besmetting te voorkomen. Antibiotica kunnen worden gegeven aan:
mensen met een hoger risico op een ernstige ziekte door kinkhoest
mensen die de ziekte kunnen doorgeven aan iemand met een hoger risico op ernstige kinkhoestziekte
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over kinkhoest, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
