Berberine: geneeskracht, werking, bijwerkingen en ervaringen

Last Updated on 26 juli 2024 by M.G. Sulman

Berberine is een plantaardige stof die behoort tot de alkaloïden. Het wordt gewonnen uit verschillende planten zoals berberis en goldenseal (Canadese geelwortel). Deze planten worden al eeuwenlang gebruikt binnen de traditionele geneeswijze ter behandeling van diverse aandoeningen zoals oogziekten, diarree, geelzucht en acne.

Wat is berberine?

Berberine is een bioactieve stof die gewonnen kan worden uit diverse planten, waaronder uit een groep struiken die bekend staat als Berberis. Deze stof bevindt zich in de wortels, stam, bast en bessen van de plant en heeft een karakteristieke gele kleur. De belangrijkste bronplanten zijn onder andere:

• Berberis vulgaris (zuurbes)
• Hydrastis canadensis (goldenseal)
• Berberis aquifolium (Oregon-druif)
• Coptis chinensis (goldthread)

Chemische en fysische eigenschappen van berberine zijn:

• Structuur: Berberine is een quaternaire ammoniumzout en een isoquinoline-alkaloïde.
• Kleur: De stof heeft een heldergele kleur.
• Oplosbaarheid: Berberine is oplosbaar in water en organische oplosmiddelen. Hierdoor is het geschikt voor verschillende toedieningsvormen, waaronder capsules, tabletten en vloeibare extracten.

Geneeskracht en gebruik van berberine

Berberine is beschikbaar als voedingssupplement en kan oraal worden ingenomen. Er zijn ook vormen waarbij het uitwendig wordt toegepast. Berberine wordt gebruikt voor een brede waaier aan klachten, waaronder:

• Gewichtsverlies: Er is anekdotisch bewijs dat berberine helpt bij het afvallen doordat het je eetlust vermindert.
• Hoog cholesterolgehalte: Onderzoek wijst uit dat berberine bijdraagt aan het verlagen van LDL-cholesterol, totaal cholesterol en triglyceriden.
• Diabetes: Berberine kan je bloedsuikerspiegel verbeteren, waaronder nuchtere glucose en hemoglobine A1c (HbA1c).
• PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom) met insulineresistentie: Berberine kan de testosteronniveaus verlagen, het cholesterol verbeteren, de nuchtere bloedsuikerspiegel verlagen en de insulineresistentie verminderen.

De mogelijkheden zijn veelbelovend, maar het onderzoek naar berberine is anno 2024 nog beperkt. Veel studies naar de werking van berberine zijn klein of uitgevoerd op dieren. Desalniettemin zijn enkele van de meest veelbelovende resultaten tot nu toe:

• Cholesterolverlaging
• Verbetering van de bloedsuikerspiegel bij diabetes
• Behandeling van PCOS met insulineresistentie

Potentiële gezondheidsvoordelen van berberine aan de hand van onderzoek

Verlaagt bloedsuiker bij diabetespatiënten

• Even effectief als metformine bij type 2 diabetes.¹Sanjari M, Shamsinejad B, Khazaeli P, Safi Z, Mirrashidi F, Naghibzadeh-Tahami A. Safety and efficacy of Berberis integerrima root extract in patients with type 2 diabetes. A parallel intervention based triple blind clinical trial. J Diabetes Metab Disord. 2020 Mar 4;19(1):71-80. doi: 10.1007/s40200-019-00478-z. PMID: 32550158; PMCID: PMC7270296.
• Verbeteringen in bloedsuiker, A1C, insulineresistentie en ontstekingsmarkers.²Guo J, Chen H, Zhang X, Lou W, Zhang P, Qiu Y, Zhang C, Wang Y, Liu WJ. The Effect of Berberine on Metabolic Profiles in Type 2 Diabetic Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Oxid Med Cell Longev. 2021 Dec 15;2021:2074610. doi: 10.1155/2021/2074610. PMID: 34956436; PMCID: PMC8696197.
• Effectiviteit neemt af bij hoge doseringen of langdurig gebruik.³Ibid

Ondersteunt hartgezondheid

• Verlaging van totaal cholesterol, triglyceriden en LDL-cholesterol.⁴Cai Y, Xin Q, Lu J, Miao Y, Lin Q, Cong W, Chen K. A New Therapeutic Candidate for Cardiovascular Diseases: Berberine. Front Pharmacol. 2021 Mar 17;12:631100. doi: 10.3389/fphar.2021.631100. PMID: 33815112; PMCID: PMC8010184.
• Kan hartfunctie verbeteren en hartfalen voorkomen.⁵Ibid
• Mogelijke verlaging van bloeddruk, bewijs is vooralsnog echter schraal.⁶Suadoni MT, Atherton I. Berberine for the treatment of hypertension: A systematic review. Complement Ther Clin Pract. 2021 Feb;42:101287. doi: 10.1016/j.ctcp.2020.101287. Epub 2020 Dec 24. PMID: 33461163.

Behandeling van aften

• Vermindert pijn, zweergrootte, roodheid en vochtafscheiding.⁷Jiang XW, Zhang Y, Zhu YL, Zhang H, Lu K, Li FF, Peng HY. Effects of berberine gelatin on recurrent aphthous stomatitis: a randomized, placebo-controlled, double-blind trial in a Chinese cohort. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2013 Feb;115(2):212-7. doi: 10.1016/j.oooo.2012.09.009. Epub 2012 Dec 12. PMID: 23246229.
• Bij gebruik van berberinegel, viermaal daags gedurende vijf dagen.⁸Ibid

Verlichting van PCOS-symptomen

• Verbetering van lichaamscompositie, lipidenprofiel en hormonale status.⁹Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development. About polycystic ovary syndrome (PCOS).
• Mogelijk beter dan metformine voor hartgezondheidsrisico’s bij PCOS.¹⁰Ionescu OM, Frincu F, Mehedintu A, Plotogea M, Cirstoiu M, Petca A, Varlas V, Mehedintu C. Berberine-A Promising Therapeutic Approach to Polycystic Ovary Syndrome in Infertile/Pregnant Women. Life (Basel). 2023 Jan 2;13(1):125. doi: 10.3390/life13010125. PMID: 36676074; PMCID: PMC9864590.
• Potentieel voor betere ovulatie en zwangerschapspercentages, doch meer onderzoek nodig.¹¹Ibid

Andere mogelijke voordelen

• Gewichtsbeheer: Verlaging van taille-tot-heupverhouding.¹²Amini MR, Sheikhhossein F, Naghshi S, Djafari F, Askari M, Shahinfar H, Safabakhsh M, Jafari A, Shab-Bidar S. Effects of berberine and barberry on anthropometric measures: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complement Ther Med. 2020 Mar;49:102337. doi: 10.1016/j.ctim.2020.102337. Epub 2020 Feb 3. PMID: 32147051.
• Cognitieve gezondheid: Voorkomt hersenschade en verbetert cognitieve functie.¹³Shinjyo N, Parkinson J, Bell J, Katsuno T, Bligh A. Berberine for prevention of dementia associated with diabetes and its comorbidities: A systematic review. J Integr Med. 2020 Mar;18(2):125-151. doi: 10.1016/j.joim.2020.01.004. Epub 2020 Jan 16. PMID: 32005442.
• Kankerbehandeling: Voorlopig bewijs voor preventie en versterking van therapieën.¹⁴Rauf A, Abu-Izneid T, Khalil AA, Imran M, Shah ZA, Emran TB, Mitra S, Khan Z, Alhumaydhi FA, Aljohani ASM, Khan I, Rahman MM, Jeandet P, Gondal TA. Berberine as a Potential Anticancer Agent: A Comprehensive Review. Molecules. 2021 Dec 4;26(23):7368. doi: 10.3390/molecules26237368. PMID: 34885950; PMCID: PMC8658774.
• Darmgezondheid: Vermindert schadelijke darmbacteriën, verhoogt gunstige darmbacteriën.¹⁵Wang H, Zhang H, Gao Z, Zhang Q, Gu C. The mechanism of berberine alleviating metabolic disorder based on gut microbiome. Front Cell Infect Microbiol. 2022 Aug 25;12:854885. doi: 10.3389/fcimb.2022.854885. PMID: 36093200; PMCID: PMC9452888.

Preventie van dementie geassocieerd met diabetes

Het is bekend dat mensen met type 2 diabetes (DM2) een tweemaal verhoogd risico hebben op dementie.¹⁶Huisarts en Wetenschap. Dementie bij diabetes type 2 onvermijdelijk. https://www.henw.org/artikelen/dementie-bij-diabetes-type-2-onvermijdelijk Ook met diabetes type 1 neemt het risico op dementie toe.¹⁷Alzheimer Nederland. Suikerziekte en het risico op dementie. https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie/oorzaken-preventie/voorkomen/suikerziekte De systematische review “Berberine voor preventie van dementie geassocieerd met diabetes en zijn comorbiditeiten” onderzoekt of berberine, een stofje uit bepaalde medicinale planten, dementie kan voorkomen bij mensen met diabetes.¹⁸Shinjyo N, Parkinson J, Bell J, Katsuno T, Bligh A. Berberine for prevention of dementia associated with diabetes and its comorbidities: A systematic review. J Integr Med. 2020 Mar;18(2):125-151. doi: 10.1016/j.joim.2020.01.004. Epub 2020 Jan 16. PMID: 32005442.

Steeds meer onderzoek laat zien dat het metabool syndroom (MetS) en bijbehorende problemen, zoals diabetes, een rol spelen bij hersenziekten zoals de ziekte van Alzheimer. Berberine staat bekend om zijn gunstige effecten bij diabetes, maar het is nog onduidelijk of het ook kan helpen tegen dementie.

Componenten van het metabool syndroom:

• Buikvet: De persoon heeft duidelijk zichtbare buikvetophoping.
• Hoge bloeddruk: Een bloeddrukmeter die hoge waarden aangeeft.
• Hoge bloedsuikerspiegel: Een glucosemeter die een hoge bloedsuikerspiegel aangeeft.
• Hoge triglyceriden: Een tabel of grafiek die hoge triglyceridenwaarden laat zien.
• Lage HDL-cholesterol: Een tabel of grafiek die lage HDL-waarden laat zien.

Het doel van deze review is te kijken of berberine nuttig kan zijn bij de behandeling van dementie die verband houdt met diabetes. Twee zoekopdrachten werden uitgevoerd in de wetenschappelijke databases PubMed en ScienceDirect. Eén zoekopdracht richtte zich op berberine en dementie, de andere op berberine en diabetes. Studies die de effecten van berberine op MetS en cognitieve problemen onderzochten, werden meegenomen.

In totaal werden 120 relevante artikelen beoordeeld. De resultaten laten zien dat berberine de hersenen direct ten goede komt door onder andere de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren en ontstekingen te verminderen. Daarnaast blijkt berberine ook effectief tegen diabetes en aanverwante problemen zoals hoge bloeddruk, hartziekten en leverproblemen. Dit kan indirect helpen bij het voorkomen van dementie.

Conclusie: Berberine kan mogelijk dementie voorkomen door zowel direct de hersenen te beschermen als door risicofactoren zoals diabetes en hart- en vaatziekten aan te pakken. De studie ondersteunt het idee dat berberine waardevol kan zijn bij het voorkomen van dementie bij mensen met het metabool syndroom.

Risico’s en bijwerkingen van berberine

Mogelijke bijwerkingen van berberine zijn:

• Gastro-intestinale bijwerkingen: Misselijkheid, constipatie, diarree, winderigheid en braken.
• Interactie met medicijnen: Berberine kan een wisselwerking hebben met veel medicijnen, waaronder antistollingsmiddelen, sederende medicijnen zoals zolpidem (Ambien, Edluar) en diabetesmedicijnen zoals metformine. Het is belangrijk om eerst met een arts te overleggen voordat men berberine gaat gebruiken.
• Veiligheidswaarschuwingen: Berberine mag niet worden gebruikt door kinderen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven.

Werking van berberine

Berberine heeft onder meer de volgende werkingsmechanismen

• Antimicrobieel effect: Verandering van darmbacteriën.
• Ontstekingsremmende en antioxiderende werking: Mogelijk bijdragen aan kankerbestrijding.
• Invloed op insuline en darmmicrobiota: Kan bijdragen aan gewichtsverlies en regulatie van de bloedsuikerspiegel.
• Effect op glucagonachtig peptide 1 (GLP-1): Dit hormoon is betrokken bij de insulinesecretie en is mogelijk van invloed op de eetlust en bloedsuikerspiegel.

Ervaringen en social media claims

Veel mensen op sociale media beweren dat berberine hen helpt om af te vallen doordat het hun eetlust is vermindert. Dit kan te maken hebben met een betere regulatie van de bloedsuikerspiegel, waardoor de eetlust beter wordt gereguleerd en hongergevoelens minder extrem worden. Ook de gastro-intestinale bijwerkingen van berberine, zoals misselijkheid, kunnen mogelijk bijdragen aan een verminderde eetlust.

Lees verder

Afvallen met berberine: wat zijn de ervaringen?

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over berberine, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.