Johanesbroodpitmeel: gezond, voedingswaarde en mogelijke nadelen

Last Updated on 22 juni 2024 by M.G. Sulman

Johannesbroodpitmeel is een poeder gemaakt van de gemalen kiemende zaden van de Johannesbroodboom. Het reukloze wit tot geelwitte poeder wordt vaak gebruikt als verdikkingsmiddel in voedingsmiddelen. Het bevat weinig calorieën en heeft een hoge vezel- en koolhydraatgehalte. Het wordt onder meer gebruikt als een natuurlijk verdikkingsmiddel en het wordt om die reden toegevoegd aan verschillende soorten verpakt voedsel. Veel producten zoals yoghurt, ijs of roomkaas bevatten dit ingrediënt. Het heeft een neutrale smaak waardoor het op velerlei manieren kan gebruikt worden. Daarom gebruikt de voedingsindustrie johannesbroodpitmeel als een natuurlijk voedingsadditief.

Johannesbroodboom / Bron: Wikimedia Commons

Herkomst en gebruik

Johannesbroodpitmeel wordt gewonnen door het malen van kiemende zaden van de johannesbroodboom. Johannesbroodpitmeel is een fijn wit poeder met veel toepassingen in de voedselproductie. Het wordt niet alleen gebruikt als bind- en verdikkingsmiddel, maar ook als rijsmiddel voor deeg in bakproducten. Je kunt johannesbroodpitmeel ook als vervangmiddel voor ei gebruiken.

Johannesbroodpitmeel bestaat voornamelijk uit koolhydraten in de vorm van vezels. Het bevat echter ook wat eiwitten, calcium en natrium.

Voedingswaarde

Een portie van 1 eetlepel (ongeveer 10 gram) johannesbroodpitmeel bevat de volgende voedingswaarde:

  • Calorieën: 25 kcal
  • Koolhydraten: 6 gram
  • Vezels: 6 gram
  • Eiwitten: 0 gram
  • Vetten: 0 gram

Het is een  goede bron van vezels. De ADH voor vezels is ongeveer 30 gram per dag voor volwassenen.

Gebruikelijke toepassingen van johannesbroodpitmeel

Johannesbroodpitmeel  kun je gebruiken als verdikkingsmiddel, emulgator en stabilisator.

Johannesbroodpitmeel is een natuurlijk verdikkingsmiddel en het wordt daarom vooral gebruikt voor het geven van stabiliteit of een gladde textuur aan voedingsproducten, waaronder zuivelproducten, gebak, soepen, specerijen, bevroren desserts, vleeswaren en kazen. De gom heeft ook het vermogen om ongewenste vorming van ijskristallen te ontmoedigen. Het is derhalve een veelgebruikte stabilisator in ijs.

Niet-eetbare toepassingen van johannesbroodpitmeel zijn onder meer cosmetica, papierproducten, voedsel voor huisdieren, textiel, schoensmeer en sigaretten vanwege de verdikkings- en vuleigenschappen.

N.B.: Van de peulen van deze boom wordt de chocoladevervanger carobe gemaakt. Carobepoeder is een natuurlijke vervanger van cacao en chocolade.

Is Johannesbroodpitmeel veganistisch of vegetarisch?

Ja, johannesbroodpitmeel is een plantaardig gompoeder zonder enige dierlijke producten. Vanwege zijn gelatineuze kwaliteit wordt het zelfs vaak gebruikt in veganistische en vegetarische recepten in plaats van eieren of gelatine als verdikkingsmiddel voor dressings, nepkaas, specerijen en ijs.

Johannesbroodpitmeel past dus in een vegetarisch, veganistisch of plantaardig dieet (WFPB).

Is johannesbroodpitmeel glutenvrij?

Ja, johannesbroodpitmeel is van nature glutenvrij. Vanwege zijn stabiliserende eigenschappen is het zelfs vaak een belangrijk ingrediënt in glutenvrij brood en noedels als een effectieve vervanger voor gluten.

Peul met zaden van de johannesbroodboom / Bron: Wikimedia Commons

Johannesbroodpitmeel is gezond

In vogelvlucht

Johannesbroodpitmeel is om verschillende redenen gezond:

  • Verlaagt het cholesterolgehalte en verbetert de HDL-tot-LDL-ratio
  • Rijk aan vezels
  • Verbetert de bloedsuikerspiegel
  • Behandelt gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ)
  • Verlicht diarree

Verlaagt het cholesterolgehalte

Onderzoek heeft aangetoond dat johannesbroodpitmeel cholesterolverlagende effecten heeft. Onderzoek gepubliceerd in het American Journal of Clinical Nutrition keek naar de effecten van johannesbroodpitmeel op volwassenen en kinderen met een hoog of normaal cholesterol.1Zavoral JH, Hannan P, Fields DJ, Hanson MN, Frantz ID, Kuba K, Elmer P, Jacobs DR Jr. The hypolipidemic effect of locust bean gum food products in familial hypercholesterolemic adults and children. Am J Clin Nutr. 1983 Aug;38(2):285-94. doi: 10.1093/ajcn/38.2.285. PMID: 6308996. Alle proefpersonen consumeerden voedingsmiddelen die ofwel geen johannesbroodpitmeel bevatten of het wel bevatten in een hoeveelheid variërend van acht tot dertig gram per dag.

Niet alleen vertoonde de groep die johannesbroodpitmeel kreeg geen negatieve bijwerkingen, maar die proefpersonen vertoonden ook een grotere afname van hun algehele cholesterol en hun slechte (LDL) cholesterolwaarden. De conclusie van de studie luidt dan ook dat het opnemen van johannesbroodpitmeel in voedsel een ongevaarlijke manier is om een hoog cholesterolgehalte te verlagen.

Bloedsuikerspiegel verbeteren

Als oplosbare vezel is johannesbroodpitmeel gunstig is voor mensen met diabetes, Dit komt doordat het helpt bij het handhaven van een normale bloedsuikerspiegel.

Reflux tegengaan bij baby’s

Het verdikkende effect van johannesbroodpitmeel in de voeding van zuigelingen met refluxproblemen, heeft een gunstig effect op hun klachten. Gastro-oesofagale reflux of kortweg ‘reflux’ is de terugvloei van maaginhoud tot in de slokdarm. Dit kan gepaard gaan met regurgitatie. Dit duidt op het terugstromen van melk van de maag naar de mond, waarbij de baby een mondje melk teruggeeft. Baby’s verminderden de regurgitatie met minstens 50 procent.2Miyazawa R, Tomomasa T, Kaneko H, Morikawa A. Effect of locust bean gum in anti-regurgitant milk on the regurgitation in uncomplicated gastroesophageal reflux. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2004 May;38(5):479-83. doi: 10.1097/00005176-200405000-00004. PMID: 15097434.

Diarree verlichten

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat johannesbroodpitmeel nuttig kan zijn bij diarree. In één studie werd specifiek gekeken naar de anti-diarree-invloed van johannesbroodsap bij 80 kinderen in de leeftijd van vier maanden tot twee jaar.3Akşit S, Cağlayan S, Cukan R, Yaprak I. Carob bean juice: a powerful adjunct to oral rehydration solution treatment in diarrhoea. Paediatr Perinat Epidemiol. 1998 Apr;12(2):176-81. doi: 10.1046/j.1365-3016.1998.00093.x. PMID: 9620567. Deze kinderen werden allemaal in het ziekenhuis opgenomen met acute gevallen van diarree en lichte of matige uitdroging. De jonge patiënten kregen willekeurig een orale rehydratatieoplossing (ORS) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) of zowel de ORS van de WHO als johannesbroodsap.

De resultaten waren indrukwekkend: bij de kinderen die ORS en johannesbroodsap gebruikten, duurde de diarree 45 procent korter. Bovendien kregen drie kinderen die alleen de ORS kregen, hypernatriëmie (een hoge concentratie natrium in het bloed), maar niemand in de groep ORS plus johannesbroodsap had last van hypernatriëmie. De onderzoekers van de studie concludeerden dat johannesbroodsap nuttig kan zijn ter behandeling van diarree.

Darmkanker voorkomen

Vanwege het flinke vezelgehalte kan johannesbroodpitmeel de vorming van darmkanker ontmoedigen.4Barak S, Mudgil D. Locust bean gum: processing, properties and food applications–a review. Int J Biol Macromol. 2014 May;66:74-80. doi: 10.1016/j.ijbiomac.2014.02.017. Epub 2014 Feb 16. PMID: 24548746. Meerdere wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat een hogere inname van voedingsvezels over het algemeen gepaard gaat met een verminderd risico op darmkanker.5Christina C. Dahm, Ruth H. Keogh, Elizabeth A. Spencer, Darren C. Greenwood, Tim J. Key, Ian S. Fentiman, Martin J. Shipley, Eric J. Brunner, Janet E. Cade, Victoria J. Burley, Gita Mishra, Alison M. Stephen, Diana Kuh, Ian R. White, Robert Luben, Marleen A. H. Lentjes, Kay Tee Khaw, Sheila A. Rodwell (Bingham), Dietary Fiber and Colorectal Cancer Risk: A Nested Case–Control Study Using Food Diaries, JNCI: Journal of the National Cancer Institute, Volume 102, Issue 9, 5 May 2010, Pages 614–626, https://doi.org/10.1093/jnci/djq092

Man is aan het koken met johannesbroodpitmeel / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Mogelijke nadelen

De inname van Johannesbroodpitmeel wordt veilig geacht voor de meeste gezonde volwassenen. De consumptie ervan in grote hoeveelheden kun je beter vermijden. Dit kan namelijk winderigheid veroorzaken.

Johannesbroodpitmeelfabriek in Zaandam (1950)

In de jaren ’50 van de vorige eeuw was Zaandam de thuisbasis van een johannesbroodpitmeelfabriek. Deze fabriek speelde een belangrijke rol in de voedselverwerkingsindustrie, waarbij johannesbroodpitmeel werd gebruikt als verdikkingsmiddel, stabilisator en emulgator in diverse voedingsproducten zoals zuivel, gebak en soepen.

Johannesbroodpitmeelfabriek in Zaandam (1950) / Bron: Volksonderwijs-congres. “Bredasche courant”. Rotterdam, 28-11-1950. Geraadpleegd op Delpher op 23-04-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMSAB03:000069319:mpeg21:p002
Een (fantasie) afbeelding van een johannesbroodpitmeelfabriek in Zaandam uit de jaren 1950 / Bron: Martin Sulman m.b.v. AI Drawing Image Generator

Kroket, bitterbal, frikandel (1978)

Uit Het Parool d.d. 15 december 1978:

Iedereen is het erover eens dat kroketten, bitterballen en frikandellen tot de meest ongezonde etenswaren behoren die men zich maar kan voorstellen. Desondanks wordt er per jaar ongeveer ƒ 125 miljoen aan uitgegeven. Achter de schermen wordt er echter hard aan gewerkt om het bestaansrecht van de bitterbal te rechtvaardigen. Zo verscheen er deze week een heus ontwerprapport “Kwaliteitscontroleverordening kroketten, bitterballen en frikandellen” van het Produktschap voor Vee en Vlees. Daarin staat het vol van de eisen en vereisten waaraan deze verschillende producten zullen moeten voldoen.

De bereidingseisen zijn nog het makkelijkst te begrijpen: normaal van kleur, geur, smaak en consistentie. Maar dan begint de woordverwarring pas goed. Bitterballen en kroketten met ten minste 5 procent grof vlees mogen voortaan geen “vlees” meer worden genoemd maar gaan straks “vleesbitterbal” of “vleeskroket” heten. Zij moeten dan wel opgebouwd zijn uit onder andere johannesbroodpitmeel (gebuild dan wel ongebuild), pectinen, L-glutaminezuur en carboxymethylcellulose. Het woord “kroket” mag dan alleen gebruikt worden voor kroketten met minder dan 5 procent grof vlees of voor kroketten met meer dan 5 procent grof vlees die niet aan de bereidingseisen voldoen (zie boven).

Bij het woord frikandel gaat het je helemaal duizelen. Al naargelang de samenstelling moet men daar spreken van gewone frikandel, magere frikandel en frikandel extra.

Eet u ook wel eens uit de muur?

Kroket, bitterbal, frika(n)del. “Het Parool”. Amsterdam, 15-12-1978. Geraadpleegd op Delpher op 22-06-2024, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010840740:mpeg21:p009

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het gebruik van johannesbroodpitmeel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.