Myocarditis: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 30 juni 2024 by M.G. Sulman

Myocarditis is een ontsteking van de hartspier. Het wordt daarom ook wel ‘hartspierontsteking’ genoemd. Vaak wordt het veroorzaakt door een virus, maar het kan ook andere oorzaken hebben. Myocarditis kan ernstige hartschade tot gevolg hebben, met klachten zoals hartfalen of ritmestoornissen die al binnen enkele weken na koorts kunnen optreden. Bij lichte schade kunnen deze klachten soms pas veel later ontstaan. Myocarditis kan uitmonden in cardiomyopathiede. Hierbij kan de hartspier niet goed ontspannen of samentrekken.

Wat is myocarditis?

Myocarditis is een ontsteking van de hartspier, oftewel een hartspierontsteking. De boosdoener is meestal een virus. Symptomen bestaan onder meer uit kortademigheid, pijn op de borst, minder uithoudingsvermogen en een onregelmatige hartslag. Er kunnen ook complicaties optreden, zoals hartfalen of hartstilstand. De behandeling varieert. De arts kan medicijnen zoals ACE-remmers, bètablokkers en diuretica voorschrijven. Vaak wordt ook rust aanbevolen. In sommige gevallen zijn corticosteroïden of intraveneuze immunoglobulinen een uitkomst. In ernstige gevallen is een harttransplantatie vereist.

Vóórkomen

Myocarditis komt vaker voor bij jongeren en iets meer bij mannen. Dikwijls zijn de gevallen mild. In 2013 waren er wereldwijd ongeveer 1,5 miljoen gevallen van acute myocarditis, met 354.000 sterfgevallen in 2015 door cardiomyopathie, inclusief myocarditis. De aandoening werd halverwege de 19e eeuw voor het eerst beschreven.

Oorzaken en Risicofactoren

Myocarditis kan door infecties of andere factoren ontstaan. Soms is de oorzaak van myocarditis onbekend.

Infectieve myocarditis

• Veroorzaakt door virussen (COVID-19, HIV, parvovirus B19, herpesvirus 6), bacteriën, schimmels, of parasieten.

Niet-infectieve myocarditis

• Hierbij gata het om biet-infectieuze factoren, zoals medicijnen (bijv. penicilline, clozapine, furosemide), auto-immuunziekten, andere medische aandoeningen (bijvoorbeeld giant-cell myocarditis, en bepaalde kankerbehandelingen (zoals immuun checkpoint inhibitors, bestraling).

Wereldwijd

• In Europa en Noord-Amerika zijn virussen vaak de boosdoener.
• In Centraal- en Zuid-Amerika is de ziekte van Chagas de meest voorkomende oorzaak. De ziekte van Chagas (Amerikaanse trypanosomiasis) wordt veroorzaakt door Trypanosoma cruzi. Dat is een parasiet.

Specifieke infecties

• Virussen: adenovirus, parvovirus B19, coxsackievirus, rubellavirus, poliovirus, Epstein-Barrvirus, hepatitis C, influenzavirus, SARS-CoV-2.
• Protozoën: Trypanosoma cruzi (Chagas-ziekte), Toxoplasma gondii.
• Bacteriën: Brucella, Corynebacterium diphtheriae, Neisseria gonorrhoeae, enz.
• Schimmels: Aspergillus.
• Parasieten: Ascaris, Echinococcus granulosus, Schistosoma, enz.

Immuuncondities

• Allergische reacties (bijv. op acetazolamide, amitriptyline), Kawasaki-ziekte, auto-immuniteit ofwel auto-immuunaandoeningen (sclerodermie, lupus), toxische shocksyndroom (TSS).

Medicijnreacties en toxinen

• Chemotherapie, antipsychotica (bijv. clozapine), alcohol, stimulerende middelen (bijvoorbeeld mefedron, cocaïne), arseen, koolmonoxide, slangenvergif, zware metalen (koper, ijzer).

Vaccinatie

• Zeldzame bijwerking van sommige vaccins (bijv. pokkenvaccin, COVID-19 mRNA-vaccins).

Fysieke schade

• Elektrische schok, hyperpyrexie, straling.

Mechanisme

• Bij myocarditis zie je vaak infiltratie van hartweefsel door ontstekingscellen zoals lymfocyten en macrofagen.
• Eosinofiele myocarditis is een subtype met infiltratie door eosinofielen. Dit zijn een bepaald type witte bloedcellen.
• Virussen met een hoge affiniteit voor hartspiercellen kunnen myocarditis veroorzaken door ontsteking en celdood te induceren. Dit kan leiden tot blijvende hartschade dan wel herstel, afhankelijk van de immuunrespons.

Onderzoek en diagnose

De arts kan de volgende onderzoeken uitvoeren om de diagnose te kunnen stellen:

Algemeen lichamelijk onderzoek en bloedonderzoek

De arts verricht lichamelijk onderzoek en controleert middels bloedonderzoek op tekenen van ontsteking of infectie. Hij meet biomarkers zoals troponine en CRP (C-reactive protein).

Hartfilmpje (ECG)

Een ECG is een hartfilmpje dat de elektrische signalen van het hart in een grafiek weergeeft. Aan de hand hiervan kunnen onregelmatigheden worden opgespoord.

MRI-scan

Een MRI-scan maakt gedetailleerde beelden van je hartspier. Hiermee kunnen ontstekingshaarden en littekenweefsel worden gedetecteerd.

SPECT-scan

Bij een SPECT-scan worden radioactieve stoffen gebruikt. De SPECT-scan geeft informatie over de activiteit en de doorbloeding van de hartspier.

Echografie

Een echografie maakt beelden van je hart met behulp van geluidsgolven. Hiermee kan de pompfunctie en structuur van je hart onderzocht worden.

Hartbiopsie

Een klein stukje hartspierweefsel wordt afgenomen voor microscopisch onderzoek. Dit gebeurt via katheterisatie en bevestigt de ontsteking en achterhaalt de oorzaak ervan.

Behandeling van myocarditis

De behandeling van myocarditis hangt af van de oorzaak en de ernst van je symptomen:

1. Virusinfectie:
   • Meestal geneest een virusinfectie spontaan.
   • Het is belangrijk om goed uit te zieken.
2. Bacteriële Infectie:
   • Bij een bacteriële infectie krijg je antibiotica.
   • Dit bestrijdt de infectie.
3. Hartfalen:
   • Medicijnen zoals ACE-remmers of ARB’s worden door de arts voorgeschreven.
   • Deze medicijnen verlagen je bloeddruk en helpen je hartspier te herstellen.
   • Diuretica (zogeheten ‘plaspillen’) helpen om vochtophoping in je lichaam te verminderen.
4. Hartritmestoornissen:
   • Beta-blokkers reguleren je hartslag.
   • In ernstige gevallen is een pacemaker of ICD nodig.
   • Een ICD is een apparaatje dat ingrijpt bij gevaarlijke hartritmestoornissen.
5. Ontstekingsremmers:
   • Corticosteroïden verminderen de ontsteking bij bepaalde oorzaken van myocarditis.
6. Ernstige Gevallen:
   • Bij onherstelbare schade aan je hartspier kan een steunhart of harttransplantatie nodig zijn.
   • Een steunhart is een mechanische pomp die de functie van het hart ondersteunt of overneemt.

Leven met hartspierontsteking

De vooruitzichten variëren en zijn afhankelijk van de mate van schade aan je hartspier:

• Milde gevallen:
  • Vaak volledig herstel zonder blijvende restschade of complicaties.
• Ernstige gevallen:
  • Er is een kans op chronisch hartfalen.
  • Dit vereist mogelijk levenslange medicatie en monitoring.
  • Soms is een steunhart of harttransplantatie nodig.

Complicaties

Myocarditis kan leiden tot ernstige complicaties, waaronder:

1. Hartfalen:
   • Onbehandelde myocarditis kan leiden tot het falen van je hartspier. Bij hartfalen werkt het hart minder goed. Hierdoor ontstaan allerlei klachten.
2. Hartaanval of Beroerte:
   • Een beschadigde hartspier kan bloedstolsels vormen.
   • Deze kunnen een hartaanval of beroerte veroorzaken.
3. Hartritmestoornissen:
   • Beschadiging van de hartspier verandert je hartslag.
   • Een hartritmestoornis is een afwijking in het ritme van de hartslag.
   • De hartslag kan te snel, te langzaam of onregelmatig zijn.
4. Plotselinge hartdood:
   • Ernstige hartritmestoornissen kunnen leiden tot plotselinge hartstilstand en overlijden.

Preventie

De volgende maatregelen kunnen een ontstoken hartspier helpen voorkomen:

• Uit de buurt blijven van zieke personen: Blijf uit de buurt van mensen met griep- of andere luchtwegsymptomen.
• Regelmatig je handen wassen: Dit is een van de beste manieren om niet ziek te worden en ziektekiemen te verspreiden.
• Veilig gedrag: Praktiseer veilige seks en gebruik geen drugs.
• Aanbevolen vaccinaties: Zorg dat je de voor jou aanbevolen vaccinaties krijgt, inclusief die tegen COVID-19, influenza (griep) en rubella (rodehond).

Video over een ontstoken hartspier (Engelstalig)

Reacties, vragen en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel over myocarditis. Je kunt bijvoorbeeld tips geven of je ervaringen delen. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.