Pesten of gepest worden: oorzaken, gevolgen en aanpak

Last Updated on 7 april 2024 by M.G. Sulman

Pesten is een vorm van agressie waarbij een persoon of groep mensen op een herhaaldelijke en kwetsende manier tegen een ander persoon of groep agressief gedrag vertoont. Dit kan fysiek zijn, zoals slaan of schoppen, of verbale agressie, zoals beledigen of uitschelden. Pesten kan ook online plaatsvinden, bijvoorbeeld via sociale media of door middel van cyberpesten. Pesten kan overal plaatsvinden, zoals op school, op het werk, in een sportteam of in een vriendengroep. Pesten is nooit ofte nimmer acceptabel. Iedereen het recht om veilig te zijn in de omgeving waar hij is: thuis, op het werk, op school of elders. En ieder kind heeft het recht om veilig op te groeien en beschermd te worden tegen pesten.

Pesten of gepest worden

Wat is pesten?

Pesten is het gedrag waarbij iemand anderen opzettelijk pijn doet of lastigvalt. Het is een vorm van agressie. Dit kan op allerlei manieren gebeuren, zoals fysiek geweld, sociale uitsluiting, spotten met iemand, of het verspreiden van geruchten of vervelende opmerkingen over iemand. Pesten kan zowel op school als in andere sociale situaties voorkomen.

Wat is gepest worden?

Gepest worden is het slachtoffer zijn van pestgedrag. Het is een stressvolle gebeurtenis. Iemand die gepest wordt, kan zich machteloos, eenzaam, bang of onzeker voelen en kan emotionele en soms ook fysieke schade oplopen. Niemand verdient het om gepest te worden. Als je gepest wordt, is het van belang om erover te praten, om hulp te vragen en duidelijk te zeggen of uit te leggen dat je iets niet fijn vindt.

Oorzaken van pesten

Er zijn verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat iemand gaat pesten. Soms doen mensen dit om zichzelf beter te voelen of om macht en controle te hebben over anderen. In sommige gevallen kan pesten ook voortkomen uit een gebrek aan empathie of sociale vaardigheden, waardoor mensen moeite hebben om zich in te leven in de gevoelens van anderen. Pesten kan ook voortkomen uit een gebrek aan begeleiding en ondersteuning op huis of op school, of uit een omgeving waarbij agressief gedrag wordt beloond of niet afgestraft. Pesten is nooit de schuld van het slachtoffer.

Kenmerken van pester en gepeste

Kenmerken van een pester

Hier zijn enkele kenmerken die vaak geassocieerd worden met iemand die pest:

• Behoefte hebben aan macht en controle hebben over anderen.
• Een gebrek aan empathie (inlevingsvermogen) of geen begrip hebben voor de gevoelens van anderen.
• Agressief of dominant gedrag vertonen.
• Autoriteitsproblemen hebben en moeite met het opvolgen van regels.
• Eerder pestgedrag of agressief gedrag hebben vertoond.

Kenmerken van een gepeste

Iedereen loopt in principe het risico gepest te worden, vooral in een digitaal verbonden wereld. Er zijn echter enkele kenmerken waardoor je een groter risico loopt op pesten:

• Lichamelijke kenmerken hebben die anders zijn dan die van leeftijdsgenoten, bijvoorbeeld overgewicht of ondergewicht hebben, een bril of beugel dragen, een lichamelijke beperking hebben, tot een andere etnische groep behoren, kleding dragen die kinderen als ‘uncool’ beschouwen.
• Een verstandelijke beperking hebben
• Als vervelend worden gezien.
• Gezien worden als zwak of weerloos en sub-assertief reageren.
• Gezien worden als sociaal onhandig en met weinig vrienden.

Pesten kan op verschillende plekken plaatsvinden

Pesten kan op verschillende plekken plaatsvinden, zoals onder andere op school en op het werk.

Pesten op school

Op school kan pesten plaatsvinden op de speelplaats, in de klas of online. Het kan fysiek zijn, zoals slaan of schoppen, of verbale agressie, zoals beledigen of uitschelden. Pesten op school kan een grote impact hebben op het welbevinden van een kind en kan leiden tot problemen met het zelfbeeld, concentratieproblemen en zelfs schooluitval. Scholen dienen een veilige en respectvolle omgeving te bieden voor alle leerlingen, en behoren actief te werken aan het voorkomen en aanpakken van pesten.

Pesten op het werk

Op het werk kan pesten plaatsvinden door collega’s of door een leidinggevende. Het kan fysiek zijn, zoals fysiek geweld, of verbale agressie, zoals beledigen of uitschelden. Pesten op het werk kan leiden tot een lagere productiviteit, een slechte werksfeer en zelfs baanverlies. Werkgevers dienen een veilige en respectvolle werkomgeving te bieden voor alle werknemers . Een werkgever is verplicht om pesten op het werk zoveel mogelijk te voorkomen en op te lossen.

Gevolgen van pesten

Pesten kan zowel kortetermijn- als langetermijngevolgen hebben voor het slachtoffer.

Kortetermijngevolgen

Kortetermijngevolgen van pesten kunnen onder andere zijn:

• Emotionele pijn en verdriet
• Angst en paniekaanvallen
• Slaapproblemen
• Concentratieproblemen
• Problemen met het zelfbeeld
• Pijn of verwondingen als gevolg van fysiek geweld

Langetermijngevolgen

Langetermijngevolgen van pesten kunnen onder andere zijn:

• Langdurige emotionele schade
• Problemen met het maken van sociale contacten
• Slechte schoolprestaties of werkprestaties
• Verslaving aan drugs of alcohol
• Depressie of andere mentale gezondheidsproblemen

Symptomen van gepest worden

Er zijn verschillende symptomen die duiden op dat iemand gepest wordt. Dit kunnen zijn:

Gedragsverandering

Je kunt je gespannen of nerveus gedragen of je terugtrekken van sociale activiteiten.

Veranderingen in emotionele toestand

Je kunt je down, depressief of boos voelen.

Veranderingen in schoolprestaties

Je kunt moeite hebben met concentreren of de motivatie verliezen om naar school te gaan. Je hebt moeite om je te concentreren op het uitvoeren van een activiteit, maar ook op het behouden van de focus al tijdens de uitvoering.

Slaapproblemen

Je kunt moeite hebben om in slaap te vallen of je wordt vaak wakker gedurende de nacht.

Veranderingen in eetgewoonten

Je kunt meer of juist minder gaan eten en respectievelijk aankomen in gewicht of afvallen.

Lichamelijke klachten

Je kunt hoofdpijn, buikpijn of andere lichamelijke klachten ervaren als gevolg van het pesten. Gepest worden veroorzaakt stress en deze stress belast je lichaam, wat kan leiden tot buikpijn, misselijkheid, darmproblemen, hoofdpijn en andere pijn. Vaak verbeteren deze symptomen tijdens lange schoolvakanties en verergeren ze vlak voordat de school begint. Ook kunnen lichamelijke klachten in het weekend verbeteren en op zondagavond verergeren.

Als je denkt dat iemand gepest wordt, is het belangrijk om te luisteren naar wat die persoon te zeggen heeft en om hulp te zoeken. Het kan ook helpen om te praten met een vertrouwenspersoon, zoals een leraar, een schoolpsycholoog of schoolmaatschappelijk werker, of een ouder.

Op welke signalen moet je letten?

Als je niet zeker weet of je kind gepest wordt, let dan op de volgende tekenen:

• Fysieke kenmerken zoals onverklaarbare blauwe plekken, schrammen, gebroken botten en genezende wonden.
• Angst om naar school te gaan of deel te nemen aan schoolevenementen.
• Angstig, nerveus of zeer waakzaam zijn.
• Weinig vrienden hebben op school of buiten school.
• Plotseling vrienden verliezen of sociale situaties vermijden.
• Kleding, elektronica of andere persoonlijke bezittingen die kwijtgeraakt worden of kapot gaan.
• Vaak om geld vragen.
• Slechte schoolprestaties.
• Schoolverzuim.
• Proberen in de buurt van volwassenen te blijven.
• Slecht slapen en mogelijk nachtmerries hebben.
• Klagen over hoofdpijn, buikpijn of andere lichamelijke klachten.
• Regelmatig in paniek raken na online te zijn geweest of na een telefoontje (zonder redelijke verklaring).
• Ongewoon geheimzinnig zijn, vooral als het gaat om online activiteiten.
• Agressief zijn of woede-uitbarstingen hebben.¹Unicef. Bullying: What is it and how to stop it. https://www.unicef.org/parenting/child-care/bullying

De aanpak van pesten

Er zijn verschillende manieren om te proberen pesten te voorkomen of te stoppen:

Stel de norm

Zorg ervoor dat iedereen op school of op het werk weet dat pesten niet wordt getolereerd. Dit kan door middel van duidelijke regels tegen pesten en door het aanmoedigen van een cultuur van respect en verdraagzaamheid.

Hulp bieden

Bied hulp aan de gepeste persoon. Luister naar wat die persoon te zeggen heeft en geef emotionele steun. Zoek hulp voor de gepeste persoon, zoals bijvoorbeeld door contact op te nemen met een schoolpsycholoog.

Wangedrag bespreken

Bespreek het pestgedrag met de pester. Probeer te achterhalen waarom die persoon pest en probeer een oplossing te vinden die voor iedereen werkt.

Anderen erbij betrekken

Betrek ouders, leraren en andere volwassenen bij het oplossen van het pestprobleem. Zij kunnen helpen om een oplossing te vinden en om ervoor te zorgen dat het pestgedrag stopt.

Professionele hulp inschakelen

Overweeg om hulp te zoeken van een professional, zoals een schoolpsycholoog of schoolmaatschappelijk werker, als het pestgedrag niet stopt of als de gepeste persoon of de pester hulp nodig heeft om met hun emoties om te gaan.

Verzamel bewijzen

Het is verstandig om bewijzen te verzamelen van het pestgedrag waar je mee te maken hebt. Zo heb je iets tastbaars waarmee je kunt aantonen wat er is gebeurd en kun je dit eventueel laten zien aan anderen die je om hulp vraagt. Bewijzen kunnen bijvoorbeeld zijn:

• E-mails of andere berichten die je hebt ontvangen van de persoon die je pest.
• Screenshots van sociale media-berichten of andere online conversaties waarbij pestgedrag voorkomt.
• Afbeeldingen of videoclips die het pestgedrag laten zien.

Houd er wel rekening mee dat het verzamelen en bewaren van bewijzen van pestgedrag ook emotioneel belastend kan zijn. Probeer daarom steun te zoeken bij iemand in wie je vertrouwen hebt en bespreek hoe je het beste met deze situatie om kunt gaan.

Algemene adviezen bij pesten

Hier zijn enkele algemene adviezen die mogelijk kunnen helpen om pesten te voorkomen of te stoppen:

• Probeer niet te reageren op pestgedrag. Als je niet reageert, kan het pestgedrag minder aantrekkelijk worden voor de pester. Als je wel reageert, kan dit het pestgedrag aanmoedigen.
• Zoek steun bij vrienden, familie of een vertrouwenspersoon. Weet dat je niet alleen bent en dat er mensen zijn die je willen helpen.
• Vertel iemand van het pesten. Het kan moeilijk zijn om over pesten te praten, maar het is belangrijk om hulp te zoeken. Vertel iemand van het pesten, zoals een leraar, een ouder of een school- of bedrijfsmaatschappelijk werker. Zij kunnen helpen om het pesten te stoppen.
• Zorg dat je kind weerbaarder wordt. Maak je kind weerbaar tegen pestgedrag door kleine rollenspelletjes te doen met je kind waarbij het voor zichzelf leert opkomen op een assertieve manier.

Pesten vanuit Bijbels perspectief

De Bijbel benadrukt het belang van het liefhebben van onze naaste. In Marcus 12:31 staat: “U zult uw naaste liefhebben als uzelf.” De Bijbel leert ons dat we anderen moeten behandelen zoals we zelf behandeld willen worden, met liefde en respect. Dit betekent dat we niet mogen pesten of anderen kwetsen, maar dat we ons best moeten doen om hen te helpen en te steunen. Als we onze naaste liefhebben, zullen we ons gedragen op een manier die respectvol en achtingwekkend is voor hen.

De Bijbel bevat verschillende passages die te maken hebben met pesten en het behandelen van anderen met liefde. Hier zijn nog enkele voorbeelden:

“Als iemand jullie kwaad doet, doe dan niet iets kwaads terug. Wees voor ieder mens goed.” (Romeinen 12:17)

“Doe niets om er zelf beter van te worden of om erover te kunnen opscheppen. Maar wees bescheiden en vind andere mensen belangrijker dan jezelf. Let niet alleen op wat goed is voor jezelf. Let ook op wat goed is voor een ander.” (Filippenzen 2:3-4)

De Bijbel benadrukt dat je anderen met liefde en waardigheid dient te behandelen, en dat we ons niet boven anderen moeten verheffen of hen kwetsen of beledigen.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over pesten of gespet worden, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.