Last Updated on 26 april 2024 by M.G. Sulman
Peniskanker is een kwaadaardige woekering van de huidcellen van de penis of piemel. Het ontstaat vaak aan de voorhuid of de glanspenis (eikel). Peniskanker is een zeldzame ziekte, die vaak op oudere leeftijd voorkomt. In Nederland zijn er jaarlijks circa 150 nieuwe patiënten die behandeld worden voor peniskanker. Vaak begint de kanker op de eikel of op de voorhuid als een soort wratje. Daarna kan de tumor zich uitbreiden naar de rest van de penis of zich uitzaaien naar andere plaatsen in het lichaam. Door wetenschappelijk onderzoek is duidelijk geworden dat na het verwijderen van de voorhuid (preputium) bij kinderen (wat besnijdenis of circumcisie wordt genoemd), peniskanker vrijwel nooit ontstaat.
Inhoud
Wat is peniskanker?
Bij peniskanker begint de tumor te groeien aan de binnenkant van de voorhuid of op de eikel van de penis. De medische benaming is peniscarcinoom.
Onbehandelde tumoren verspreiden zich naar het erectiele weefsel, de urethra (plasbuis) en de prostaat. Ze kunnen via het lymfestelsel migreren naar de lymfeklieren van de lies en het bekken. De kanker verspreidt zich pas heel laat via de bloedbaan naar andere organen zoals de longen of het skelet.
In 95 procent van de gevallen gaat het om een plaveiselcelcarcinoom, een kwaadaardige tumor die ontstaat wanneer cellen in de buitenste huidlaag afwijkend zijn e gaan woekeren. Soms groeit ook een andere huidkanker, zoals basaalcelcarcinoom of kwaadaardig melanoom, op de penis.
Wie krijgt het?
De ziekte komt vooral voor bij oudere mannen na de leeftijd van 60 jaar, maar ook jongere mannen onder de 40 jaar kunnen erdoor getroffen worden.
Peniskanker is anno 2024 in Nederland een zeldzaam verschijnsel. In sommige landen waar het niet zo best met de persoonlijke hygiëne is gesteld, komt peniskanker veel vaker voor. In China en in andere landen in het Verre Oosten, maar ook in Midden- en Zuid-Amerika, bedraagt tot 15-22% van alle kankergevallen onder mannen peniskanker.1C.J.H. van de Velde (redactie): Oncologie; zevende herziene druk, Bohn Stafleu van Loghum, 2011, p.492.
Oorzaken van peniskanker
De oorzaken van peniskanker worden anno 2024 nog niet volledig begrepen. Bepaalde factoren lijken de ontwikkeling echter te bevorderen:
- Leeftijd: peniskanker komt voornamelijk voor bij mannen ouder dan 60 jaar.
- Slechte hygiëne: smegma dat zich onder de voorhuid ophoopt, kan de ontwikkeling van tumoren bevorderen. Smegma heeft op zichzelf geen kankerverwekkende eigenschappen. Het kan echter wel leiden tot irritatie en zelfs ontsteking van de voorhuid en glanspenis en vermoedelijk geven deze ontstekingen een verhoogd risico op peniskanker.
- HPV-infectie en genitale wratten: men vermoedt dat sommige agressieve subgroepen van het humaan papillomavirus (HPV), dat onder andere genitale wratten kan veroorzaken, ook de ontwikkeling van peniskanker bevordert. In culturen waar jongens worden besneden, komen HPV-infecties minder vaak voor, hebben vrouwen een lager risico op baarmoederhalskanker en komt peniskanker minder vaak voor bij mannen.
- Seksueel gedrag: Bepaalde seksuele gedragingen, zoals onbeschermde seks met meerdere partners, kunnen het risico op het krijgen van HPV en andere seksueel overdraagbare aandoeningen vergroten, wat op zijn beurt het risico op peniskanker kan vergroten.
- Een voorhuidvernauwing (fimosis): Bij een vernauwde voorhuid kan de voorhuid niet volledig worden teruggetrokken. Dit laat altijd wat smegma achter tussen de eikel en de voorhuid; ideale omstandigheden voor chronische eikelontstekingen.
- Voorhuidontsteking: Chronische ontsteking van de voorhuid (balanitis) en andere inflammatoire aandoeningen verhogen het risico op peniskanker.
- Bepaalde veranderingen in het slijmvlies (leukoplakie) kan een voorloper zijn van peniskanker. Dit is te herkennen aan witachtige veranderingen in het slijmvlies.
- Chronische ontsteking van de voorhuid of eikel.
- Roken is geassocieerd met een verhoogd risico op peniskanker.
- Onbesnedenheid: Onbesneden mannen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van peniskanker. Besnijdenis biedt bescherming tegen bepaalde infecties en ontstekingen die peniskanker kunnen bevorderen.
Symptomen van peniskanker
In de vroege stadia zijn de symptomen van peniskanker nogal onspecifiek. Verdachte tekenen kunnen bestaan uit veranderingen in de huid van de eikel of de voorhuid. Er kan een bloemkoolachtige plek ontstaan die wel wat wegheeft van een wratje.
Afscheiding of lichte bloeding kunnen ook ernstige symptomen zijn. Deze symptomen kunnen natuurlijk ook wijzen op een andere medische aandoening. Een duidelijke diagnose is belangrijk voor een goede behandeling.
Mogelijke symptomen van peniskanker zijn:
- veranderingen in huiddikte of kleur
- rode uitslag onder de voorhuid;
- kleine korstige bultjes op je penis, het kan eruitzien als een niet-genezen korstje
- gezwellen die er blauwachtig bruin uitzien
- een bult op je penis
- een stinkende afscheiding onder je voorhuid
- een zweertje op de penis, die kan bloeden
- zwelling aan het einde van je penis
- pijn
- knobbels onder de huid van je lies (gezwollen lymfeklieren in de lies)
Deze symptomen betekenen niet altijd dat je peniskanker hebt. Er is mogelijk sprake van een infectie of een allergische reactie. Maar het is belangrijk om onmiddellijk een afspraak te maken met je huisarts bij ongebruikelijke symptomen op of in de buurt van je penis.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Bij vermoeden van peniskanker, zal de uroloog verschillende tests uitvoeren. In een gesprek met de arts zal hij informeren naar je klachten. Ook zal de arts je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. Dit wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek.
Verder onderzoek
Om de diagnose te bevestigen, wordt ook een weefselmonster (biopsie) genomen en onder de microscoop geanalyseerd. Afhankelijk van de situatie controleren de specialisten via beeldvormende procedures (computertomografie) of er sprake is van uitzaaiingen (metastasen).
Behandeling van kanker aan de penis
Behandeling van peniskanker hangt af van het stadium en de verspreiding van de tumor. Een operatie is meestal nodig om de kanker zo volledig mogelijk te verwijderen. Soms is het voldoende om de voorhuid te verwijderen.
Als de kanker zich echter heeft verspreid, is gedeeltelijke of volledige amputatie van de penis vereist. Als er uitzaaiingen in de lymfeklieren zijn, worden deze verwijderd. In vergevorderde stadia kunnen bestraling en chemotherapie ook nuttig zijn.
Nazorg
Nazorg is een belangrijk onderdeel van de behandeling. Regelmatige controle dient om een eventuele recidief snel op te sporen. Gedurende de eerste 3 jaar dienen patiënten elke 3 maanden een afspraak plannen. Later kan controle om de 6 maanden plaatsvinden.
Prognose
Als de arts tijdens de operatie alle kwaadaardige celveranderingen kan verwijderen, is de kans op herstel groot. Als de ziekte vroegtijdig wordt herkend en behandeld, zal 90 procent van de getroffenen langer dan vijf jaar overleven. Hoe verder de kanker gevorderd is, hoe slechter de prognose.
Preventie van peniscarcinoom
De beste manier om het risico op peniskanker te verminderen, is door de bekende risicofactoren te vermijden (zie boven).
Besnijdenis
Besnijdenis vóór de volwassenheid lijkt enige bescherming te bieden tegen peniskanker. Mensen die in hun jeugd zijn besneden, hebben veel minder kans op peniskanker. Het is echter belangrijk op te merken dat besnijdenis het risico op peniskanker vermindert, maar niet uitsluit.
Joden worden op de achtste dag besneden. Moslims vaak pas tussen hun derde en twaalfde levensjaar. Het is opmerkelijk te noemen dat er bij de laatste groep meer peniskanker voorkomt dan bij Joden. Kennelijk is besnijdenis pas voluit effectief, als het vlak na de geboorte plaatsvindt, zoals dat door Jahweh wordt voorgeschreven. Dit feit was in 1933 reeds bekend, zoals blijkt uit onderstaande krantenbericht over een verhandeling van Prof. Dr. W. Kouwenaar:
Genitale hygiëne
Misschien wel de belangrijkste factor bij het voorkomen van peniskanker bij onbesneden mannen is een goede genitale hygiëne. Oftewel het schoonhouden van je piemel, vooral onder de voorhuid. Onbesneden mannen moeten de voorhuid terugtrekken en de hele penis schoonmaken, inclusief de eikel. Als de voorhuid vernauwd is en moeilijk terug te trekken is (dit wordt fimosis of fimose genoemd), kan een arts mogelijk een crème of zalf voorschrijven die dit gemakkelijker kan maken. Als dit niet werkt, dan is chirurgische behandeling een optie.
HPV-infectie
HPV komt heel vaak voor. Een man kan jarenlang een HPV-infectie hebben zonder symptomen. De afwezigheid van zichtbare wratten is dus geen indicatie om te bepalen of je HPV hebt. Zelfs als iemand geen wratten (of enig ander symptoom) heeft, kan hij (of zij) toch besmet zijn met HPV en het virus doorgeven aan iemand anders.
Roken
Roken verhoogt ook het risico op peniskanker. Dus niet roken kan dat risico verlagen. Stoppen met roken of er nooit aan beginnen, is een goede manier om het risico op veel ziekten, waaronder peniskanker, te verminderen.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over peniskanker, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.