Besnijdenis in de Bijbel: oorsprong, hoe en waarom?

Last Updated on 5 april 2023 by M.G. Sulman

In de Bijbel is besnijdenis (circumcisie) het teken van de verbondsrelatie tussen de natie Israël en Jahweh, die voor het eerst werd aangegaan met Abraham. het is het teken van het verbond tussen God en Abraham en diens nageslacht (via Isaak). Israël is aan haar God toegewijd, niet alleen vanaf de tienertijd – een joodse jongen wordt, bar mitswa (‘zoon van het gebod’) op zijn 13e verjaardag – maar vanaf de kindertijd (Genesis 17:12; Leviticus 12:3). Alleen besneden mannen mogen deelnemen aan Pesach (Exodus 12:43-49). Alleen de besneden natie kon het beloofde land beërven (Jozua 5:2-9).

Besnijdenis van Christus in de tempel
Besnijdenis van Christus in de tempel / Bron: Wikimedia Commons

Waarom besnijdenis en de oorsprong van het verbondsteken

Beriet Avraham

De besnijdenis is het verbondsteken van het verbond dat God met Abraham sloot, ook wel Beriet Avraham of Briet Avraham, het ‘Verbond van Abraham’ genoemd, te vinden in Genesis 17:10-11. Het teken houdt in dat de voorhuid van het mannelijk geslachtsdeel wordt verwijderd. Dit dient plaats te vinden op de achtste dag, waarbij het kind ook een Hebreeuwse naam krijgt. Zo ook bij Jezus:

“Toen er acht dagen verstreken waren en hij besneden zou worden, kreeg hij de naam Jezus” (Lucas 2:21).

Beriet Mielah

Dit wordt het ‘Verbond der besnijdenis’ – de Beriet Mielah of Briet Mila – genoemd. Door de besnijdenis wordt het kind opgenomen in het verbond van Abraham, hij wordt hiermee lid van het Bondsvolk. Op de achtste dag van zijn leven wordt het (manlijke) kind met het teken gezegeld, conform het bevel aan Abraham in Genesis 17:12 en Leviticus 12:3.

Hoe en wanneer?

Hoe en wanneer vindt de besnijdenis plaats? Over het hoe is er een verschil tussen Bijbelse tijden en de periode vanaf grofweg 140 na Chr.

Besnijdenis uitvoeren op de achtste dag

Joden moeten per se op de achtste dag de besnijdenis uitvoeren, of het nu sabbat, of op een Jom-tov, een Bijbelse feestdag, of op de Jom-Hakkippoeriem, de Grote Verzoendag, valt. Ook dit is een medisch-wetenschappelijk relevant feit. Uit onderzoek blijkt namelijk dat alleen op de achtste dag een zuigeling een bovennormaal niveau protrombine heeft.1Ben Hobrink: Moderne wetenschap in de Bijbel: De Bijbel is de wetenschap 3500 jaar vooruit: Gideon, Hoornaar, 9e druk, juni 2008. Protrombine, ook wel stollingsfactor II genoemd, is een eiwit dat betrokken is bij bloedstolling. Juist op de achtste dag stopt een bloeding sneller dan op enig ander moment in het leven van een mensenkind. Het blijkt dat tussen de tweede en vijfde dag de hoeveelheid bruikbare protrombine op een gevaarlijk laag niveau ligt en een medische ingreep is dan sterk contra-geïndiceerd.

Welk deel van de voorhuid wordt weggesneden?

Mielah

De oorspronkelijke Bijbelse besnijdenis uit Abrahams tijd was een relatief kleine rituele besnijdenisprocedure.2Deze paragraaf is grotendeels gebaseerd op:  James E. Peron, Ed.D. Circumcision: Then and Now. http://www.cirp.org/library/history/peron2/ (ingezien op 5-4-2023) Hierbij werd alleen het overtollige uiteinde van de voorhuid of het preputium dat tot voorbij de punt van de eikel reikt, verwijderd. Dit werd ‘Mielah’ genoemd in het Hebreeuws. Vandaar de term Beriet Mielah, waarbij beriet verwijst naar verbond.

Bij de klassieke besnijdenis bevat een zo besneden penis nog steeds een aanzienlijk deel van de voorhuid. De voorhuid zou nog steeds de eikel beschermen. De voorhuid zou niet van de eikel worden getrokken. Het zou op natuurlijke wijze geleidelijk van de eikel loskomen naarmate het kind ouder wordt, net zoals bij een onbesneden kind. Bij de geboorte zit de voorhuid vast aan de eikel. De voorhuid komt vanzelf los bij het ouder wordende kind, meestal voor het 10e jaar. Er zou ook niets met het gevoelige frenulum of  toompje gebeuren. De overgebleven voorhuid zou een aanzienlijk deel van de eikel blijven bedekken en beschermen, vooral als de penis in niet erecte toestand zou zijn. Er zou minimaal verlies van gevoeligheid of bescherming zijn.

Dit type besnijdenis werd ook uitgevoerd gedurende de tijd van Christus. De Bijbelse besnijdenis, zowel in oud- als nieuwtestamentische tijden, duidt strikt op deze beperkte vorm van besnijdenis.

Periah

De Joden gingen er pas ca. 140 na Chr. toe over de gehele voorhuid te verwijderen.3Christipedia. Besnijdenis. https://christipedia.miraheze.org/wiki/Besnijdenis (ingezien op 5-4-2023) In tegenstelling tot de beperkte, klassieke procedure vereist deze uitgebreidere besnijdenis meerdere snijverrichtingen. In het Hebreeuws heet, zoals hierboven reeds opgemerkt, het verwijderen van de punt van de voorhuid ‘milah’ of ‘mielah’. Het verwijderen van de gehele voorhuid heet ‘periah’. Hierdoor kan de eikel niet langer bedekt worden.

Medische voordelen

Gods instellingen en geboden zijn tot zegen voor de Zijnen. Zo heeft besnijdenis van de man meerdere medische voordelen, voor zowel de man als de vrouw. Zo voorkomt het in hoge mate peniskanker en besneden mannen hebben minder kans om het papillomavirus op te lopen en door te geven aan toekomstige partners. Dit virus hangt samen met peniskanker en kan bij vrouwen baarmoederhalskanker veroorzaken.

Peniskanker
Over het vóórkomen van peniskanker in 1933 bij bepaalde bevolkingsgroepen / Geneeskundig tijdschrift voor Nederlandsch-Indië, 1933, no 25, 05-12-1933. Geraadpleegd op Delpher op 15-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKIT04:000589012:00001

Het is dan wel belangrijk om je kind niet lang na de geboorte te besnijden en niet pas jaren later, zoals moslims vaak doen. Bij moslims gaan jongetjes doorgaans tussen hun vierde en tiende onder het mes. Het is opmerkelijk te noemen dat er bij de laatste groep meer peniskanker voorkomt dan bij Joden. Kennelijk is besnijdenis pas voluit effectief indien het vlak na de geboorte plaatsvindt, zoals dat door Jahweh wordt voorgeschreven. Dit feit was in 1933 reeds bekend, zoals blijkt uit onderstaande krantenbericht over een verhandeling van Prof. Dr. W. Kouwenaar, wat aansluit bij het voorgaande krantenbericht:

Peniskanker
Dr Kouwenaar spreekt. “De Sumatra post”. Medan, 29-04-1933, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 04-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010970777:mpeg21:p003

Scheiding

In het Oude Testament zie je vaak de scheiding tussen besnedenen en onbesnedenen. Dit is in wezen de scheiding tussen het verbondsvolk en buitenstaanders. Of tussen Jood en heiden.

Besnijdenis van het hart

In de Bijbel verwijst besnijdenis schier altijd naar een fysieke handeling. Paulus zinspeelt in ten minste drie passages op een zogenaamde besnijdenis van het hart, een geestelijke besnijdenis. In Romeinen 2:28-29, Filippenzen 3:3 en Kolossenzen 2:11 bespreekt hij deze geestelijke besnijdenis. Deze besnijdenis duidt op een afsnijding van de vleselijke natuur.

Video: Bijbelse reden voor besnijdenis | Brit Mila – Genesis 17:9

De Bijbelse reden voor besnijdenis begon toen God een verbond sloot met Abraham in Genesis 17:9. Sluit je aan bij Rabbi Eckstein, oprichter van International Fellowship of Christians and Jews terwijl hij de reden achter de besnijdenis uitlegt en ons een speciaal kijkje geeft in een viering van de besnijdenis van een baby (brit mila).

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over besnijdenis. Of een met een interessante theologische invalshoek komen. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.