Last Updated on 28 december 2023 by M.G. Sulman
Het zwaardvormig aanhangsel is eigenlijk het kleinst mogelijke stukje van het borstbeen. Als je geboren wordt, bestaat het uit kraakbeen, maar naarmate je ouder wordt, verandert het in bot. Het bevindt zich op de plek waar de onderste ribben verbonden zijn met het borstbeen. De punt van dit aanhangsel lijkt op de vorm van een zwaard. Ondanks zijn bescheiden grootte, speelt het zwaardvormig aanhangsel een belangrijke rol. Het fungeert als een soort ankerpunt voor organen en grote spieren die het onderste deel van het middenrif vormen. Het zwaardvormig aanhangsel steekt uit op de plek waar de onderste ribben aan het borstbeen vastzitten. Soms kan het zwaardvormig aanhangsel dikker aanvoelen. Dit kan wijzen op mogelijke veranderingen in het weefsel. Als het zwaardvormig aanhangsel ontstoken raakt of beschadigd is, kan dit pijn veroorzaken. Dan is het verstandig om je huisarts te raadplegen.
Wat is het zwaardvormig aanhangsel?
Het zwaardvormig aanhangsel is het kleine, cartilagineuze uiteinde van het borstbeen, gelegen aan de onderkant van het borstbeen. Het staat ook bekend als xiphoid-proces en het lijkt op een recht zwaard onder je borstbeen, vandaar zijn benaming. Soms kan het problemen veroorzaken. Als je veel tilt of hard werkt, kan dit kleine uitsteeksel beschadigd raken, waardoor pijn ontstaat in je onderste ribbenkast, borstbeen en buik- en middenrifspieren.
De naam ‘xiphoid’ komt van het Griekse woord voor ‘recht zwaard’ vanwege de scherpe punt die op een zwaard lijkt. Het heeft ook andere namen zoalss ‘xifoïd’ of ‘processus xyphoideus’. Een enkele keer kom je ook de term ‘zwaardvormig uitsteeksel’ tegen.
Wat je moet weten over het xiphoid-proces: Pijn aan het zwaardvormige aanhangsel wordt ‘xifodynie’ genoemd en voelt als beklemming in je borstbeen. Gelukkig geneest het meestal vanzelf.
Zwaardvormig aanhangsel steekt uit, is dik of doet pijn!
Symptomen van pijn aan het zwaardvormig aanhangsel kunnen variëren in intensiteit, van lichte ongemak tot ernstige klachten. Je kunt pijn ervaren en zwelling opmerken in spiergroepen die verbonden zijn met het zwaardvormig aanhangsel. Het is er dan dik en de plek steekt uit.
Pijn, gevoeligheid en zwelling kunnen wisselend optreden, waardoor het soms moeilijk is om de specifieke oorzaak vast te stellen. In sommige gevallen kan het gebied rond het zwaardvormig aanhangsel ontstoken raken, wat kan leiden tot de vorming van een knobbel rond het onderste borstbeen. Deze knobbel is het gevolg van ontsteking. Mensen verwarren het soms met ernstigere medische aandoeningen, zoals een tumor of een hernia.
Oorzaken van pijn aan het zwaardvormig aanhangsel
Vaak is een acuut borsttrauma de boosdoener van pijn aan het zwaardvormig aanhangsel. Dit uitsteeksel is namelijk niet zo beschermd. Het kan relatief snel beschadigd raken, vooral na een flinke klap op de borst.
Bij cardiopulmonale reanimatie (CPR) kan overmatige druk op het onderste borstbeen ook leiden tot klachten. Let dus op bij levensreddende handelingen! Een goede techniek is vereist om effectief te kunnen reanimeren en om schade aan het borstbeen te voorkomen.
Maar er zijn nog andere boosdoeners:
- Het tillen van zware spullen of gewichten kan ook zorgen voor zeurende pijn aldaar.
- Herhaaldelijk draaien of buigen van de romp kan het zwaardvormig aanhangsel ook irriteren.
Andere mogelijke kwelgeesten zijn:
- Een fractuur of microfractuur in het zwaardvormig aanhangsel.
- Schade aan de kraakbeen-ligamentverbindingen met het borstbeen.
- Problemen met de spieraanhechtingen aan het zwaardvormig aanhangsel.
💡 Tip: Let op je lichaam, wees prudent en vermijd overmatige druk en belasting teneinde pijn aan dit puntje van je borstbeen te voorkomen!
Onderzoek en diagnose
Bij pijn ter hoogde van het borstbeen of de borst, is het eerste devies: raadpleeg direct een arts om een hartaanval uit te sluiten.
De diagnose van pijn aan het zwaarvormig aanhangsel is echter geen sinecure. De symptomen zijn soms kortstondig aanwezig en het gebied zit propvol organen, ligamenten, spieren en botten.
Aanvankelijk kan het lijken op een gebroken rib. En als er een ontsteking ontstaat met een bultje, denkt men misschien aan een tumor of hernia.
Dus, hoe komen we achter de oorzaak van je klachten? Artsen kunnen een borst-röntgenfoto, MRI of CT-scan aanraden. Middels deze beeldvormende technieken kan de diagnose beter gesteld worden.
Behandeling van een pijnlijk of verdikt zwaardvormig aanhangsel
De aanpak van pijn aan het zwaardvormig aanhangsel is afhankelijk van de onderliggende oorzaak.
Een dokter kan non-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) voorschrijven om de pijn te verzachten. Daarnaast kan een arts je aanraden om activiteiten die het gebied belasten, zoals tillen, te vermijden totdat de blessure is genezen.
Gelukkig leiden spanningen of ontstekingen van het zwaardvormige uitsteeksel doorgaans niet tot blijvende schade. Doch, als het breekt, kunnen botfragmenten mogelijk schade veroorzaken aan vitale organen rondom.
In zeldzame gevallen, bijvoorbeeld na een ernstig trauma, kan een chirurgische ingreep nodig zijn. Een xiphoidectomie, waarbij het xiphoid-proces wordt verwijderd, kan worden uitgevoerd om interne schade te voorkomen. Dit gebeurt uiterst zelden. Deze operatie wordt als veilig beschouwd, met weinig risico op complicaties. Na de ingreep kan het gebied enkele weken gevoelig zijn, maar geleidelijk zal herstel intreden en zal het genezen.
Veel gestelde vragen
Wat gebeurt er als je op het zwaardvormig aanhangsel drukt?
Het zwaardvormig aanhangsel bestaat uit zeer zacht bot. Als je erop drukt, kan dit ongemak veroorzaken omdat het een gevoelig gebied is. Het stukje bot is verbonden met kraakbeen en is niet bedoeld om veel druk te weerstaan. Druk er niet te hard op, want dit kan leiden tot een breuk: een gebroken zwaardvormig aanhangsel.
Is het normaal om een knobbel bij het zwaardvorming aanhangsel te voelen?
Neen, niet echt. Als je een knobbel of zwelling voelt rond het betreffende gebied, duidt dit vaak op ontsteking.
Kan het zwaardvorming aanhangsel worden verwijderd?
Ja, een xiphoidectomie kan worden uitgevoerd door een chirurg. Hierbij wordt het stukje bot verwijderd.
Waarom doet de onderkant van mijn borstbeen pijn als ik erop druk?
Pijn bij het indrukken kan wijzen op een borstbeenfractuur, een borsthernia of irritatie of ontsteking van het zwaardvormig aanhangsel. Het kan ook komen door aandoeningen van de organen in de buurt, zoals de maag of de galblaas. Vraag je huisarts om advies.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over een pijnlijk of dik zwaardvormig aanhangsel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
