Last Updated on 3 mei 2023 by M.G. Sulman
keratosis pilaris is een verschijnsel dat lijkt op kippenvel. De symptomen zijn: kleine, rode bultjes op armen en benen. Keratosis pilaris is hoogstwaarschijnlijk een genetische aandoening, welke gekenmerkt wordt door het optreden van een stoornis in de rijping van de hoorncellen bij de haarzakjes. Het is een zeer veel voorkomende goedaardige aandoening die vooral wordt gezien aan de strekzijde van de bovenarmen en bovenbenen, maar het kan ook elders op het lichaam voorkomen zoals op de billen en in het gezicht. Er ontstaan bij de haarzakjes kleine, vaak rode bultjes, welke aan kippenvel doen denken. Dit is goed te zien op de afbeelding. Soms gaat het gepaard met wat jeuk of irritatie.
Wat is keratosis pilaris?
Keratosis pilaris is een veel voorkomend, ongevaarlijk verschijnsel, waarbij er droge, ruwe plekken en kleine bultjes op de huid aanwezig zijn. Een soort kippenvel-aspect. Je ziet het vaak op de bovenarmen, dijen, wangen en billen. De bultjes doen meestal geen pijn en jeuken normaal gesproken ook niet.
Keratosis pilaris wordt vaak beschouwd als een variant van een normale huid. Het kan niet worden genezen of voorkomen. Je kunt het evenwel behandelen met vochtinbrengende crèmes en crèmes op recept om het uiterlijk van de huid te helpen verbeteren. De aandoening verdwijnt meestal nadat je de dertig bent gepasseerd.
Synoniemen
Keratosis pilaris vertoont gelijkenis met kippenvel. Daarom wordt het soms ook gewoon kippenvel genoemd, of anser-vel (ganzenvel).
Symptomen van keratosis pilaris
Verschijnselen
De kleine ruw aanvoelende bultjes zitten rond de haartjes en kunnen in verschillende kleuren verschijnen, afhankelijk van je huidskleur (vleeskleurig, wit, rood, roze, bruin of zwart).
Deze veel voorkomende huidaandoening veroorzaakt kleine bultjes die:
- ruw en droog aanvoelen, gelijk schuurpapier
- lijken op de huid van een geplukte kip of kippenvel
- meer opvallend aanwezig zijn in de winter of een droog klimaat
- mogelijk jeuken
- verschijnen in verschillende kleuren, inclusief dezelfde kleur als je huid, wit, rood, roze-paars (op een lichte huid) en bruinzwart (op een donkere huid)
Sommige mensen hebben een paar vleeskleurige bultjes. Anderen hebben meer prominente bultjes die op puistjes of uitslag lijken.
Als gevolg van jeuk en krabben kunnen korstjes, wondjes en littekentjes ontstaan.
Beschrijving van de klachten
Keratosis pilaris is vaak te herkennen als een ruwe textuur van de huid (kippenvel-aspect, voelt rasperig aan), met vaak tientallen kleine rode papeltjes of bultjes. Deze bobbeltjes liggen bij de haarzakjes en rond de haarzakjes is de huid vaak een beetje verhoornd en rood. Voorkeurslocaties zijn de achterzijde van de bovenarmen en dijbenen en kuiten. Het kan zich ook manifesteren op de billen en in het gezicht, waaronder de wangen en wenkbrauwen. De huiduitslag gaat soms gepaard met wat jeuk of irritatie. Keratosis pilaris wordt vaak als cosmetisch storend ervaren, maar medisch gezien zijn de laesies volkomen onschadelijk.
Soms geeft keratosis pilaris klachten, wanneer bacteriën zich nestelen in de slecht uitgegroeide haarzakjes. In dat geval ontstaan er kleine plaatselijke infecties en ontstekingen. Deze zijn te herkennen als ‘puistjes’.
Voorkeursplekken
Deze kippenvel-achtige bultjes kunnen overal op je huid voorkomen, behalve op de handpalmen en voetzolen. Kleine bultjes op de armen komen vaak voor. De meeste mensen zullen deze ruwe bultjes in de volgende gebieden zien verschijnen:
- Kinderen: bovenarmen, dijen (voorkant) en wangen.
- Tieners en volwassenen: bovenarmen, dijen (voorkant) en billen.
Sommige mensen krijgen zoveel bultjes op hun huid dat de bultjes zich uitstrekken tot hun onderbenen en onderarmen.
Oorzaken van bultjes als kippenvel
Hoewel niet bekend is hoe keratosis pilaris ontstaat, spelen genetische factoren zeer waarschijnlijk een belangrijke rol. Keratosis pilaris wordt vaak in verband gebracht met andere droge huidaandoeningen, zoals ichthyosis vulgaris (de meest voorkomende vorm van ichthyosis, een verzamelnaam voor een aantal erfelijke huidaandoeningen, die worden gekenmerkt door een droge en schilferende huid met verdikking van de hoornlaag), xerosis (droge huid) en, minder vaak, met atopisch eczeem of een atopische aanleg, waaronder ook aandoeningen als astma en allergieën.1Hwang S, Schwartz RA. Keratosis pilaris: a common follicular hyperkeratosis. Cutis. Sep 2008;82(3):177-80.
Vóórkomen
Ongeveer 50-80% van alle adolescenten en ongeveer 40% van de volwassenen heeft in meer of mindere maten te maken met keratosis pilaris. De meeste mensen zijn zich hier helemaal niet van bewust, omdat het vaak niet opvallend aanwezig is of men weet niet dat er een medische naam voor bestaat. Keratosis pilaris kan -vooral wanneer het wat uitgebreider aanwezig is- als cosmetisch storend worden ervaren en derhalve voor psychische klachten zorgen. Maar medisch gezien is de aandoening geheel onschadelijk
Onderzoek en diagnose
De arts zal waarschijnlijk keratosis pilaris kunnen diagnosticeren door alleen naar de aangetaste huid te kijken. Het beeld is vaak overduidelijk. Vervolgonderzoek is daarom niet nodig.
Behandeling van keratosis pilaris
Ureum en salicylzuur
Er is geen curatieve, dat wil zeggen op genezing gerichte, behandeling beschikbaar.2Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie – Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009, p64. Wel kun je het ruwe karakter van de huid wat verzachten met crèmes die een keratolyticum (hoorn-oplosser) bevatten, zoals ureum en salicylzuur. Deze crèmes zijn vaak als onderhoudsbehandeling nodig.
Scrubs en peelings
De huid kan ook zeer goed worden behandeld met voorzichtig scrubben. Ook een huidtherapeut kan behandelingen uitvoeren middels scrubs en ‘peelings’.
Zalven, vetcrèmes of lotions voor de droge huid
Aangeraden wordt om dagelijks de huid te verzorgen met zalven, vetcrèmes of lotions voor de droge huid.
Lycolzuur, of Alpha Hydroxy Acid (AHA),
Lycolzuur of Alpha Hydroxy Acid (AHA) kun je ook gebruiken en heeft diverse effecten op de huid:
- het egaliseert de dikte van de huidlagen door celvernieuwing te stimuleren
- het stimuleert de cohesie tussen de cellen
- het maakt de bovenste huidlagen compacter
Video met uitleg van dermatologen
Twee dermatologen leggen uit wat die rode bultjes op je armen zijn en wat je eraan kunt doen:
Zelfzorg
Als je je stoort aan het kippenveluiterlijk van keratosis pilaris dan zijn er enkele zelfzorgtechnieken die je kunt toepassen. Hoewel het niet kan worden genezen, kunnen zelfzorgmaatregelen helpen om bultjes, jeuk en irritatie te verminderen.
Warme baden nemen
Het nemen van kortdurende, warme baden kan helpen om de poriën te ontstoppen en los te maken. Wrijf over je huid met een harde borstel om eventuele oneffenheden te verwijderen. Het is echter belangrijk om je tijd in bad te beperken, aangezien langdurig baden de natuurlijke vetten (lipiden) van de huid kunnen verwijderen. Lipiden zijn de natuurlijke vetten van de huid. Ze vullen de ruimtes tussen de huidcellen op, zoals cement dat doet.
Exfoliëren
Exfoliëren duidt op het verwijderen van de dode huidcellen van de opperhuid. Het beste product dat je kunt gebruiken voor het exfoliëren, is salicylzuur. Het zorgt er niet alleen voor dat dode huidcellen makkelijker van de huid los kunnen laten. Het zorgt er ook voor dat het keratine in de verstopte haarfollikel zachter wordt. Ook producten als melkzuur, ureum en retinoïden zoals vitamine A-zuur kunnen dit doen.
Breng een hydraterende lotion aan
Lotions met alfahydroxyzuur (AHA’s) zoals melkzuren kunnen de droge huid hydrateren en de celvernieuwing stimuleren. Sommige dermatologen bevelen producten aan zoals Eucerin Professional Repair en AmLactin®. Glycerine, te vinden in de meeste schoonheidssalons, kan ook bultjes verzachten, terwijl rozenwater huidontsteking kan verzachten.
Roodheid tegengaan met kalmerende middelen
Als je naast de bultjes ook last hebt van roodheid, dan zijn de volgende kalmerende stoffen zeer geschikt:
- niacinamide, ook wel vitamine B3
- zoethoutwortelextract, hetgeen roodheid en kleine huidinfecties (pukkeltjes) kan helpen verminderen
- allantoïne (smeerwortel), maakt de huid gladder en zachter door dode huidcellen te verwijderen
- evodia, een extract dat uit het fruit van een Chinese plant wordt gewonnen en een krachtige antioxidant is met een kalmerende werking
Vermijd strakke kleding
Het dragen van strakke kleding kan wrijving veroorzaken die de huid kan irriteren.
Luchtbevochtigers
Luchtbevochtigers voegen vocht toe aan de lucht in een kamer, waardoor het vocht in je huid kan worden vastgehouden en jeukende opflakkeringen kunnen worden voorkomen. De meest voorkomende vormen van luchtbevochtiging zijn: koud water verdampen, lucht wassen, bevochtigen met stoom en ultrasoon lucht bevochtigen.
Voeding bij keratosis pilaris
Er is geen dieet voor keratosis pilaris. Er is enig anekdotisch bewijs dat het elimineren van gluten en zuivelproducten de klachten van keratosis pilaris verbetert, maar anno 2023 heeft geen enkel onderzoek een verband aangetoond tussen voeding en keratosis pilaris.
Er wordt soms ook een ontstekingsremmend dieet aanbevolen om ontstekingen te verminderen en de aandoening in remissie te houden.3
Richt je op onbewerkte en verse producten, magere eiwitten, noten, zaden en gezonde vetten. Overweeg om ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen te beperken, zoals rood vlees, (ultra)bewerkte voedingsmiddelen en geraffineerde suiker.
Aanbevolen voedingsmiddelen zijn onder meer:
Groenten en fruit
Bladgroenten zoals spinazie en snijbiet, evenals oranje en gele groenten, bevatten redelijk veel vitamine A. Groenten en fruit zoals bessen, sinaasappelen en groene bladgroenten zijn ook rijk aan antioxidanten, die kunnen helpen bij het bestrijden ontsteking. Streef ernaar om ten minste vijf porties per dag te consumeren.
Magere eiwitten
Rood vlees kan schadelijk zijn voor de gezondheid omdat het over het algemeen veel verzadigde vetten bevat. Vleeswaren kunnen veel verzadigd vet en zout bevatten. Vervang rood vlees door vis, mager gevogelte, bonen en peulvruchten. Vervang vleeswaren door hartig broodbeleg uit de Schijf van Vijf, zoals 100% notenpasta, ei, zelfgemaakte hummus, (gegrilde) groente, 30+ kaas en hüttenkäse.3Voedingscentrum. Vleeswaren. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vleeswaren.aspx (ingezien op 3-5-2023)
Vette vis
Vette vis zoals Atlantische zalm, haring, makreel of sardines bevatten omega-3-vetzuren, die ontstekingen in het lichaam verminderen. Verhoog je inname van essentiële vetzuren door minstens twee keer per week vette vis te eten.
Volle granen
Bruine rijst, quinoa, havermout en volkoren pasta zijn rijk aan B-vitamines en antioxidanten, die de gezondheid van het hele lichaam kunnen ondersteunen en ontstekingen kunnen verminderen. Tenzij je gediagnosticeerd bent met coeliakie of last hebt van glutengevoeligheid, hoef je gluten niet te vermijden als je keratosis pilaris hebt.
Alcohol en suikerhoudende dranken
Alcohol moet worden beperkt, omdat het kan bijdragen aan de vorming van ontstekingen. Probeer de inname van suikerhoudende dranken en vruchtensappen te beperken. Drink water of thee (zonder suiker).
Beloop en prognose
De aandoening wordt vaak beschreven als een aandoening van de kindertijd en adolescentie. Hoewel het vaak verergert tijdens de puberteit, treedt er verbetering op met het voortschrijden der jaren. Op oudere leeftijd kan het soms weer iets verergeren.
Seizoensvariatie wordt soms beschreven, met een verbetering van de symptomen gedurende de zomermaanden. Droge huid in de winter zorgt vaak voor verergering van de symptomen voor bepaalde groepen patiënten. Sommige patiënten hebben levenslang keratosis pilaris met afwisselende periodes van remissie en exacerbatie.
Reacties en ervaringen
Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over bultjes als kippenvel, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.
