Bladluizen natuurlijk bestrijden met lieveheersbeestjes

Last Updated on 15 juni 2023 by M.G. Sulman

Lieveheersbeestjes, ook wel bekend als Coccinellidae, behoren tot de keverfamilie (Coleoptera). Sommige soorten zijn erg bekend vanwege hun wijdverspreide voorkomen, zoals het zevenstippelig lieveheersbeestje (Coccinella septempunctata). Lieveheersbeestjes voeden zich met zowel planten en schimmels als kleine diertjes, en veel soorten hebben hun eigen specialisaties. De soorten die zich voeden met bladluizen worden vaak als nuttig beschouwd en zijn erg geliefd. Maar er zijn ook soorten die zich voeden met schimmels of planten, en zij kunnen mogelijk ziektes verspreiden. Daarom worden deze varianten door sommige mensen gezien als plaaginsecten. Twee soorten lieveheersbeestjes (vierentwintigstippelig en heggenranklieveheersbeestjes) voeden zich met planten, evenals het in 2014 ontdekte onbestippeld lieveheersbeestje, ook bekend als het ongevleugeld lieveheersbeestje. Andere lieveheersbeestjes zijn gespecialiseerd in het eten van verschillende soorten insecten. Ze voeden zich voornamelijk met bladluizen en schildluizen, maar ze eten ook andere kleine diertjes zoals larven van andere insecten, bladhaantjes, trips en spintmijten. Bovendien kunnen ze ook eieren van vlinders en jonge rupsen op hun menu hebben staan. Deze diversiteit in hun dieet maakt lieveheersbeestjes waardevolle roofdieren die kunnen helpen bij de bestrijding van schadelijke insecten en plagen in je tuin, in de natuur en in landbouwgebieden.

Lieveheersbeestjes voeden zich met bladluizen

Net als zwaluwen, zijn lieveheersbeestjes zeer geliefd bij de mensen.¹Deze alinea is voornamelijk gebaseerd op: Amsterdamsche Insecten. XXVI. Lievenheersbeestjes.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 11-11-1901, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 15-06-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010648139:mpeg21:p006 Ze behoren tot de eerste tekenen van de lente. Zelfs als de sneeuw net gesmolten is en de grond nog bevroren, verschijnen deze mooie felrode kevertjes met zwarte stipjes al en laten ze ons met hun kleur en beweging zien dat de natuur haar schatten weer begint te verspreiden. Geen wonder dat men deze glanzende, kleurrijke diertjes op de dorre bladeren beschouwt als een teken van hoop voor de toekomst, alsof ze door God gezonden zijn.

Veel vogels eten bladluizen, maar de grootste vijanden van bladluizen bevinden zich eigenlijk in de insectenwereld. Lieveheersbeestjes en vooral hun larven kunnen de bladluizenpopulatie sterk terugbrengen.

Lieveheersbeestjes zijn niet alleen mooie en vriendelijke diertjes, maar ze zijn ook nuttig. Ondanks hun zachtaardige uiterlijk zijn het roofdieren, en bijna alle roofdieren onder de insecten zijn nuttig. Planteneters kunnen vaak schade toebrengen aan gewassen, terwijl vleeseters meestal op zoek gaan naar andere insecten als prooi. Veel schadelijke insectensoorten worden actief door lieveheersbeestjes bejaagd. In feite ruimen insecten waarschijnlijk meer schadelijke dieren op dan vogels.

Als je rozenstruiken in je tuin hebt die lijden onder bladluizen, kun je in het voorjaar alle lieveheersbeestjes die je tijdens je wandelingen tegenkomt meenemen en ze vrijlaten op de rozenstruiken. De lieveheersbeestjes leggen geel-oranje eitjes in de buurt van de bladluizen. Als het rode lieveheersbeestje met zeven zwarte stippen de eieren heeft gelegd, komen er grauwzwarte larven uit met gele vlekken. De larven van andere soorten hebben verschillende kleuren, maar ze hebben allemaal zes lange poten waarmee ze de trage bladluizen achtervolgen en elimineren. Op deze manier worden de rozenstruiken bevrijd van hun plaag.

Als je bladluizen op je kamerplanten hebt, kun je de larven van lieveheersbeestjes buiten in de natuur zoeken, vooral tussen bladluiskolonies. Als je ze op de aangetaste planten plaatst, zullen ze deze binnen enkele dagen schoonmaken. 

Net als rupsen vervellen de larven van lieveheersbeestjes meerdere keren tijdens hun groei. Telkens wanneer ze hun vel afschudden, zetten ze hun pootjes vast en kruipen ze eruit, waardoor het lijkt alsof er nog een beestje in het oude huidje zit. Het lege huidje lijkt op een natuurlijk beestje, maar het heeft geen lichaam of ingewanden. Je kunt deze larven ook kopen op internet. Vaak heb je zo’n 100 stuks voor 20 euro. 

Voor hun transformatie tot pop hechten de larven zich met hun staart aan een blad vast. Ze verliezen hun haren, hun huid splijt open aan de rugzijde en de pop komt tevoorschijn, waarbij het achterste gedeelte van de pop in het lege larvenhuidje blijft zitten

De poppen van lieveheersbeestjes hebben net als de larven kleurrijke tekeningen. De poten, vleugels en voelsprieten van het toekomstige lieveheersbeestje zijn al duidelijk zichtbaar. Na ongeveer vijftien dagen breekt het volwassen lieveheersbeestje uit de pophuid. Hoewel het als volwassene nog steeds bladluizen eet, is het lang niet zo vraatzuchtig als toen het een larve was. De voornaamste taak van een volwassen lieveheersbeestje is om zich voort te planten.

Gedurende een enkele zomer kunnen twee of drie generaties lieveheersbeestjes elkaar opvolgen. Degenen die in de late zomer uit hun pop komen, leggen het volgende jaar geen eieren meer. Als het weer kouder wordt, zoeken ze een schuilplaats tussen dorre bladeren, in spleten van boomschors, en soms zelfs in huizen.

Dit alles laat de nuttige rol van lieveheersbeestjes in de natuurlijke bestrijding van bladluizen zien. Door lieveheersbeestjes in de buurt van aangetaste planten vrij te laten, kunnen bladluizen effectief worden bestreden. Dit maakt lieveheersbeestjes niet alleen mooie insecten, maar ook waardevolle bondgenoten voor tuiniers en landbouwers.

Stappenplan

Hoe ga je te werk met lieveheersbeestjes tegen bladluizen? Hieronder volgt een stappenplan:

Bladluis vaststellen

De bladluis is een courante tuinplaag. Vanaf halverwege het voorjaar tot het begin van de herfst kun je ze op tal van tuinplanten aantreffen. Identificeer de aanwezigheid van bladluizen op je planten. Let op de tekenen, zoals:

• misvormde bladeren
• plakkerige honingdauw
• de aanwezigheid van de bladluizen zelf

Verzamel lieveheersbeestjes

Je kunt lieverheersbeetjes kopen bij tuincentra of online, of je kunt proberen ze in je eigen tuin te vinden. 

Breng de lieveheersbeestjes aan bij de door luizen geteisterde planten

Plaats de insecten voorzichtig op de bladeren en stelen waar de bladluizen zich bevinden.

Creëer een geschikte omgeving voor de lieveheersbeestjes

Het lokken van lieveheersbeestjes is een effectieve strategie. Hieronder volgen enkele maatregelen die je kunt nemen om lieveheersbeestjes naar je tuin te lokken:

• Creëer een geschikte omgeving: Zorg voor een tuin met diverse planten en bloemen die lieveheersbeestjes aantrekken. Brandnetels zijn bijzonder aantrekkelijk, dus laat ergens in je tuin een hoekje met brandnetels staan. Overweeg ook planten zoals peen, teunisbloem, meidoorn, luzerne, linde, smeerwortel, hazelaar en afrikaantjes.
• Zorg voor voedselbronnen: Zorg ervoor dat er gedurende het hele seizoen bloemen in je tuin bloeien. Bloemen leveren nectar en pollen, wat voedsel is voor lieveheersbeestjes. Het hebben van een bloemenweide kan ook helpen, omdat het zowel voedsel als schuilplek biedt.
• Creëer schuilplaatsen: Bouw of koop een insectenhotel specifiek voor lieveheersbeestjes. Zorg ervoor dat het insectenhotel gevuld is met materiaal dat aantrekkelijk is voor lieveheersbeestjes, zoals stukken schors, houtwol en dennenappels. Deze bieden niet alleen schuilplaatsen, maar ook overwinteringsmogelijkheden.
• Niet teveel opruimen: Laat wat bladeren en stengels in je tuin liggen, vooral voor de winter. Deze bieden overwinteringsplekken voor lieveheersbeestjes en andere nuttige insecten.
• Vermijd het gebruik van pesticiden: Pesticiden zijn schadelijk voor lieveheersbeestjes en andere natuurlijke bestrijders van bladluizen. Probeer natuurlijke methoden te gebruiken om plagen onder controle te houden, zodat de lieveheersbeestjes zich kunnen voeden met de bladluizen.

Check regelmatig de populatie van bladluizen en lieveheersbeestjes

Let op veranderingen en observeer of de lieveheersbeestjes nog steeds actief de bladluizen bestrijden.

Herhaal de introductie van lieveheersbeestjes

Indien nodig, herhaal je de introductie van lieveheersbeestjes. Als de bladluispopulatie hoog blijft en ze je planten blijven beschadigen, kun je extra lieveheersbeestjes toevoegen om de bestrijding te versterken.

Zorg voor een gezonde tuin

Zorg voor goede bodemkwaliteit, voldoende water en voldoende zonlicht voor de planten, omdat gezonde planten minder vatbaar zijn voor plagen zoals bladluizen.

Let op!

Niet alle soorten lieveheersbeestjes zijn effectief in het bestrijden van bladluizen. Sommige soorten zijn meer gespecialiseerd in het eten van bladluizen dan andere. Het zevenstippelig lieveheersbeestje (Coccinella septempunctata) is bijvoorbeeld een veel voorkomende en effectieve soort.

De larven zijn effectiever

De larven van lieveheersbeestjes zijn eigenlijk nog effectiever in het bestrijden van bladluizen dan de volwassen kevers. De larven hebben een grotere eetlust en kunnen in korte tijd veel bladluizen consumeren. Dus naast het introduceren van volwassen lieveheersbeestjes, kun je ook specifiek op zoek gaan naar lieveheersbeestjeslarven om ze op de aangetaste planten vrij te laten. Het combineren van volwassen kevers en larven verhoogt de kansen op succes bij het bestrijden van bladluizen. Je kan deze larven in tuincentra en online kopen. 

Mieren kunnen bladluizen beschermen

Mieren beschermen bladluizen vanwege de zoete afscheiding die ze produceren, zogeheten honingdauw. Deze symbiotische relatie van mieren met bladluizen, levert voor beide wat op. De mieren profiteren van de zoete honingdauw van de bladluizen verzamelen en in ruil daarvoor beschermen de mieren de bladluizen tegen roofdieren, waaronder lieveheersbeestjes en hun larven.

De ijverige mieren zijn afhankelijk van hun reukvermogen om andere mieren te herkennen, met hen te communiceren en samen te werken. Wanneer een mier een bladluis ontdekt, kan deze feromonen afscheiden teneinde andere mieren naar de bladluis te lokken. De opgetrommelde mieren kunnen vervolgens de bladluizen naar veiligere delen van de plant verplaatsen en ze beschermen tegen roofdieren zoals lieveheersbeestjes. Daarnaast kunnen mieren agressief gedrag vertonen tegenover roofdieren zoals lieveheersbeestjes. Mieren zijn voor de meeste larven en volwassen lieveheersbeestjes geduchte vijanden. Ze kunnen proberen de lieveheersbeestjes weg te jagen door aan hun poten te trekken of ze te bijten. Mieren kunnen ook de larven van lieveheersbeestjes aanvallen en proberen te doden. Dit verdedigingsgedrag van mieren beschermt de bladluizen tegen hun natuurlijke vijanden.

Overigens beschermen niet alle mierensoorten bladluizen. Sommige mieren zijn juist roofdieren van bladluizen en jagen actief op hen. Deze mieren kunnen juist de bladluispopulaties onder controle houden en voorkomen dat ze zich te veel vermenigvuldigen. 

Uit de oude doos

Nut der lieven Heers beestjes of lievenheers haantjes (1830)

Dit artikel uit 1830 benadrukt het belang van lieveheersbeestjes in de bestrijding van bladluizen en stelt dat ze de ergste vijanden van bladluizen zijn. Het wijst erop dat lieveheersbeestjes, in hun larvale vorm, duizenden bladluizen kunnen vernietigen. In Engeland worden lieveheersbeestjes zelfs beschermd en worden jongens ingehuurd om vogels weg te houden van deze nuttige kevertjes, vooral in gebieden waar bladluisplagen grote schade aanrichten. Deze informatie kan nuttig zijn voor landbouwers en tuiniers, omdat het hen eraan herinnert dat lieveheersbeestjes waardevolle bondgenoten zijn in de strijd tegen schadelijke bladluizen.

Onze lieveheersbeestjes (1924)

Dit artikel uit 1924 benadrukt de waarde van lieveheersbeestjes in de strijd tegen bladluizen. Er worden zelfs kweekerijen van lieveheersbeestjes opgezet, vooral in Amerika, waar ze in grote aantallen worden gekweekt en vervolgens losgelaten op luizen en andere plagen. Het bijzondere aan lieveheersbeestjes is dat ze vroeg in het seizoen actief zijn en snel handelen. De berekeningen van een Amerikaanse entomoloog tonen aan hoe snel bladluizen zich kunnen vermenigvuldigen als ze onbelemmerd blijven. Een enkele luis kan in één zomer miljarden nakomelingen produceren. Het vroege werk van lieveheersbeestjes om bladluizen te bestrijden heeft daarom een significant effect, omdat het theoretisch gezien miljarden luizen kan voorkomen. Lieveheersbeestjes eten dagelijks tientallen tot honderden luizen en leggen zelf eieren bij de luizen, waardoor hun populatie groeit. Het feit dat lieveheersbeestjes geen vegetariërs zijn, wordt als een geluk beschouwd, omdat anders luizen alle groene vegetatie zouden opeten en zowel vegetariërs als carnivoren bedreigen, wat tot uitsterven zou leiden.

Een nuttig insect – klein maar dapper (1930)

Dit artikel uit 1930 gaat over de teelt van lieveheersbeestjes in Amerika en benadrukt hun belang in de landbouw. Lieveheersbeestjes worden verkocht in grote hoeveelheden per gewicht en zijn een winstgevende industrie. In Amerika zijn er zelfs lieveheersbeestjesfarms waar ze in grote aantallen worden geteeld als een vorm van insectenbestrijding. De vraag naar deze nuttige insecten neemt toe en ze worden zelfs naar andere gebieden verzonden waar ze in kleine aantallen aanwezig zijn en nodig zijn. Het artikel illustreert het belang van lieveheersbeestjes in de landbouw aan de hand van een voorbeeld in Californië, waar ze werden ingezet om sinaasappelbomen te beschermen tegen schadelijke bladluizen, waardoor de opbrengsten aanzienlijk verbeterden. De conclusie is dat lieveheersbeestjes kleine maar dappere wezens zijn die een waardevolle rol spelen in de landbouw.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over het inzetten van lieveheersbeestjes in de strijd tegen luizen, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.