John MacArthur: wie is hij en wat zijn zijn opvattingen?

Last Updated on 15 juli 2025 by M.G. Sulman

John MacArthur, geboren op 19 juni 1939 en overleden op 14 juli 2025, is zo iemand die al decennialang een vaste stem is binnen het christendom – niet alleen in Amerika, maar ook ver daarbuiten. Geen man van hype of oppervlakkige praatjes, maar eentje die z’n Bijbel kent, en daar ook niet van afwijkt. Hij is al sinds de jaren ’60 de voorganger van Grace Community Church in Zuid-Californië, en daarnaast ook nog auteur van talloze boeken, spreker op grote conferenties, en het hoofd van The Master’s University en Seminary – plekken waar Bijbelgetrouw onderwijs centraal staat. Via het wereldwijde platform Grace to You zijn z’n preken, colleges en bijbelstudies dagelijks te beluisteren, in allerlei talen. En ja, dat doet hij allemaal nog steeds. Samen met zijn vrouw Patricia – met wie hij al meer dan een halve eeuw getrouwd is – woont hij in het zonnige Californië. Ze hebben samen vier kinderen en een groeiende schare kleinkinderen. Een man van het Woord. Stevig. Standvastig. En geliefd én bekritiseerd, precies omdat hij weigert mee te waaien met de wind.

Wie is John MacArthur?

Invloedrijk

Wie vandaag de dag spreekt over invloedrijke stemmen binnen het christendom, komt vroeg of laat uit bij John MacArthur. Al meer dan een halve eeuw laat hij van zich horen – niet met spektakel of schreeuwerige overtuiging, maar met iets wat zeldzaam is geworden: standvastigheid.

Wat hem onderscheidt? Zijn niet-aflatende inzet om de Bijbel vers voor vers uit te leggen. Geen snelle samenvattingen of feelgood-praatjes, maar diepe, systematische uitleg van de Schrift. En dat is niet zonder resultaat. Duizenden predikanten zijn door zijn onderwijs gevormd, miljoenen mensen wereldwijd hebben via zijn boeken, preken en onderwijs een dieper besef gekregen van wie God is, en wat genade werkelijk betekent.

Met meer dan 150 boeken op zijn naam en een bediening die zich uitstrekt van de lokale kerk tot wereldwijd onderwijs, heeft MacArthur een blijvende indruk achtergelaten. Of je het nou met hem eens bent of niet – zijn invloed valt niet te ontkennen.

Calvinist

MacArthur beweegt zich theologisch duidelijk binnen de gereformeerde traditie. Hij staat bekend als calvinistisch denker, en zijn theologische visie sluit aan bij de vijf bekende punten van het calvinisme, samengevat in het acroniem TULIP:

• Total depravity – de mens is volledig aangetast door zonde

• Unconditional election – God kiest zonder voorwaarden

• Limited atonement – Christus stierf specifiek voor de uitverkorenen

• Irresistible grace – Gods roep is onweerstaanbaar

• Perseverance of the saints – ware gelovigen zullen volharden

Voor MacArthur is dit geen droge leer, maar een levend kader waarin de majesteit van Gods genade en soevereiniteit helder naar voren komt. En zijn invloed blijft niet beperkt tot zijn eigen kerk: binnen het bredere evangelicale landschap is de calvinistische inslag mede dankzij zijn werk weer volop in beweging.¹Wikimedia. John F. MacArthur. https://nl.wikipedia.org/wiki/John_F._MacArthur (ingezien op 26-2-2023)

Onderwijswerk en predikantschap – een herder met een lesboek in z’n hand

Zet John MacArthur op een podium en hij preekt. Zet hem in een collegezaal en hij doceert. Zet hem op een kansel en hij opent vers-voor-vers de Schrift – met vaste stem, zonder excuses. MacArthur is niet alleen een theoloog op papier, maar een man van de praktijk. En vooral: van de gemeente. En van het onderwijs. Twee pilaren die al meer dan 50 jaar zijn leven bepalen.

Een preekstem die niet zwijgt

Sinds 1969 (!) is hij de vaste predikant van Grace Community Church in Sun Valley, Californië. En nee, dat is geen doorsnee kerk waar dominees om de paar jaar wisselen. Hier staat hij nog steeds, zondag na zondag, met open Bijbel en voeten stevig op de grond. Geen flitsende visuals. Geen lichtshows. Gewoon… tekst, uitleg, en toepassing.

Zijn stijl? Onwrikbaar expositorisch. Dat betekent: vers voor vers, hoofdstuk na hoofdstuk, door hele Bijbelboeken heen. Geen losse thema’s. Geen feelgood-sermons. Gewoon wat er staat, wat het betekent, en wat het vraagt.

Een gemeentelid zei ooit: “MacArthur leert je niet alleen de Bijbel, hij dwingt je om hem serieus te nemen.”

The Master’s Seminary – leer ze vissen

In 1986 richtte MacArthur The Master’s Seminary op – een opleiding voor predikanten waar alles draait om Schriftgezag, grondige exegese en een roeping tot herderschap. En dit is geen opleiding voor wie “iets met geloof” wil doen. Hier gaat het diep. Grieks. Hebreeuws. Dogmatiek. Pastoraat. En vooral: karaktervorming.

Het doel? Niet zomaar sprekers afleveren, maar herders die weten wat ze geloven, en waarom. Mannen die standhouden, ook als de cultuur verandert of de druk toeneemt. En dat maakt deze opleiding geliefd én berucht.

Er worden geen concessies gedaan. Geen theologische grijstinten. Geen ruimte voor hippe trends. Alleen het Woord. En een hart dat leert buigen.The Master’s University – opvoeding met een kompas

Maar MacArthur keek verder dan alleen de kansel. Ook jongvolwassenen, studenten, aankomende professionals moesten toegerust worden. Dus werd hij ook president van The Master’s University, een christelijke hogeschool waar Bijbels denken de basis vormt voor elk vak – of het nou business, biologie of muziek is.

Geen dubbele agenda. Geen “geloven erbij” sausje. Hier wordt van studenten gevraagd om denken, leven en leren te verbinden aan de Schrift. En ja, dat botst weleens met de seculiere academische wereld. Maar voor MacArthur is dat geen probleem. Hij ziet het zelfs als noodzaak.

Een nalatenschap die niet van deze tijd is – en juist daarom tijdloos

Wat MacArthur uniek maakt? Hij blijft. Waar veel predikanten na twintig jaar iets nieuws zoeken, blijft hij vasthouden aan zijn roeping. Niet omdat het makkelijk is. Maar omdat hij gelooft dat een herder bij zijn kudde blijft. En dat zie je: tientallen jaren lang heeft hij gezinnen zien opgroeien, mensen gedoopt, getrouwd, begraven. Hij kent zijn mensen. En zij kennen hem.

Tegelijk heeft hij wereldwijd duizenden voorgangers beïnvloed. Via zijn boeken. Zijn radioprogramma (Grace to You). Zijn colleges. En ja, ook via zijn controverses. Want wie op de waarheid gaat staan, maakt soms ook vijanden.

Dus wat blijft er over?

Een man. Met een Bijbel. Die niet bewoog met de tijd, maar bleef staan. En ondertussen een heel leger voorgangers en studenten heeft opgeleid die hetzelfde proberen te doen. Niet om MacArthur te volgen – maar om Christus te volgen. Stevig geworteld in het Woord.

Of je het nu met hem eens bent of niet: zijn onderwijswerk en predikantschap hebben sporen getrokken. En nog steeds geldt: wie onder hem leert, leert de Schrift… of je het nou comfortabel vindt of niet.

🕰 korte tijdlijn: het werk van John MacArthur

1969 – 🏁 Start als voorganger van Grace Community Church (Sun Valley, Californië)
– Begint met vers-voor-vers Bijbelprediking.
– Blijft deze rol meer dan 50 jaar trouw (!).

1986 – 🎓 Oprichting van The Master’s Seminary
– Biedt diepgaande opleiding voor predikanten.
– Focus op Bijbels gezag, exegese, en herderschap.

1988 – 📻 Uitbreiding via Grace to You (radio/online)
– Zijn preken worden wereldwijd beluisterd.
– Tienduizenden uren onderwijs worden gratis verspreid.

1993 – 📘 Start als president van The Master’s University
– Integreert christelijk wereldbeeld in hoger onderwijs.
– Legt nadruk op karaktervorming en Schriftgetrouw denken.

2020 – 🛑 Bliksemafleider tijdens COVID-19
– Houdt kerkdeuren open tegen overheidsregels in.
– Krijgt wereldwijd steun én felle kritiek.

Vandaag – 🔥 Nog altijd actief als predikant, auteur en mentor
– Meer dan 150 boeken op zijn naam.
– Invloedrijk bij conservatieve evangelicals wereldwijd.

Enkele theologische opvattingen van John MacArthur

Wat gelooft John MacArthur eigenlijk? Je zou kunnen zeggen: veel van wat hij leert, schuurt tegen de cultuur op. En dat is precies waar hij het niet voor terugdeinst. Zijn theologie is stevig geworteld, klassiek gereformeerd en wars van trends. Hieronder een greep uit zijn overtuigingen – recht uit de mouw.

De bijbel – geen discussie

Voor MacArthur is de Bijbel geen inspiratiebron, maar dé autoriteit. Hij ziet de Schrift als letterlijk door God ingegeven – van Genesis tot Openbaring. Geen poëzie zonder bedoeling, geen verhalen zonder waarheid. Zijn uitleg? Vers voor vers, woord voor woord. En altijd met het uitgangspunt: Wat zegt God hier, en hoe pas ik dat toe?

Wie MacArthur volgt, krijgt geen gladde samenvatting, maar diepe bijbelstudie. Precies dát is waarom zoveel mensen z’n onderwijs waarderen – of zich er juist aan stoten.

Verzoening – genade door bloed

Het kruis van Christus is voor hem het absolute middelpunt van het evangelie. Geen kruis = geen hoop. MacArthur gelooft dat Jezus daadwerkelijk de straf voor de zonden van mensen heeft gedragen, in hun plaats, onder het oordeel van God.

Redding komt volgens hem alleen door geloof in Jezus Christus. Niet via goede werken, niet via traditie, maar via genade. Punt. Dat maakt de boodschap rauw én troostend tegelijk.Uitverkiezing – God kiest, niet de mens

Ja, ook hier staat hij onomwonden voor: God kiest wie Hij redt. Niet omdat mensen beter zijn, niet omdat ze het verdienen, maar puur uit genade. Dat is de leer van de uitverkiezing, en MacArthur verdedigt die met vuur.

Wie daar moeite mee heeft, wordt niet weggewuifd – maar wel uitgedaagd om opnieuw te kijken: naar de heiligheid van God, de zondigheid van de mens, en de grootsheid van genade.

Doop – teken van gehoorzaamheid, geen reddingsritueel

Voor MacArthur is de doop geen magisch moment, maar een symbolische stap. Een teken van gehoorzaamheid, een openbare verklaring van geloof – maar geen vereiste voor redding.

Daarom doopt hij geen baby’s, maar alleen mensen die zelf hebben gekozen om Christus te volgen. Dus eerst geloof, dan doop. Niet andersom.

Hemel &  hel – letterlijk, eeuwig en reëel

De hemel is geen ‘staat van zijn’, en de hel is geen metafoor. MacArthur houdt het bij de klassieke leer: wie in Christus gelooft, wordt eeuwig gered. Wie Hem afwijst, wordt eeuwig gescheiden van God.

Deze overtuiging klinkt misschien hard in moderne oren, maar voor hem is het simpelweg trouw blijven aan wat de Bijbel zegt.

Vrouwelijk leiderschap – nee, dat hoort niet bij het ambt

Op dit punt neemt MacArthur géén blad voor de mond. Volgens hem is het glashelder: vrouwen mogen geen predikant of oudste zijn in de kerk. Hij baseert zich op Bijbelteksten die spreken over vrouwen die moeten zwijgen in de gemeente, en over de man als geestelijk hoofd.

Hij noemt het aanstellen van vrouwelijke dominees een afglijding – niet alleen theologisch, maar ook maatschappelijk. Volgens hem is het meebewegen met de cultuur op dit vlak juist schadelijk voor de kerk én voor gezinnen.

Zijn kritiek is scherp, soms fel, en zeker niet zonder controverse. Maar één ding is duidelijk: hij bedoelt het niet hard, maar wel serieus.

Homoseksualiteit – standvastig in een veranderende cultuur

Op het gebied van homoseksualiteit neemt John MacArthur geen dubbelzinnige positie in. Hij staat bekend als een predikant met een orthodoxe en conservatieve signatuur, en daar wijkt hij ook op dit punt niet van af. In preken, boeken en zelfs op televisie heeft hij zich door de jaren heen herhaaldelijk uitgesproken over wat hij ziet als een bijbels standpunt.

Voor MacArthur is het helder: de Bijbel noemt homoseksuele praxis zonde, en hij ziet het dan ook als iets dat niet past binnen Gods ontwerp voor seksualiteit. Seksuele relaties horen volgens hem thuis binnen het huwelijk, en dat huwelijk is volgens de Schrift bedoeld voor één man en één vrouw.

Dat betekent dat hij homoseksuele gevoelens niet per se afwijst als bestaand, maar dat hij praktiserende homoseksualiteit in strijd acht met Gods wil. In zijn onderwijs roept hij dan ook op tot bekering, herstel en gehoorzaamheid aan Christus, óók op dit terrein.

Voorstanders noemen het trouw aan de Schrift. Tegenstanders vinden het hard. Maar MacArthur’s boodschap verandert er niet door.

Hij gelooft dat ware verandering mogelijk is – niet door therapie of druk, maar door het werk van de Heilige Geest in iemands leven. En daar zit voor hem de kern: niet in veroordeling, maar in de overtuiging dat genade ook dit terrein raakt, hoe diepgeworteld de worsteling ook is.

Cessationisme – geen vuurwerk na de apostelen

Als het op de gaven van de Geest aankomt, zoals profetie, wonderen en het spreken in tongen, neemt John MacArthur een duidelijke positie in. Geen ruimte voor vaagheid of zweverigheid. Voor hem is het helder: die zogenaamde tekengaven waren bedoeld voor een specifieke tijd, namelijk het apostolische tijdperk, en ze zijn sindsdien gestopt. Punt.

Dit geloof noemen we cessationisme. Het komt van het Engelse to cease – ophouden dus. MacArthur gelooft dat deze spectaculaire gaven, die we in Handelingen zien opduiken, niet bedoeld waren als blijvende praktijk, maar als bevestiging van het gezag van de apostelen en het Woord van God. Zodra de canon van de Schrift compleet was en de fundering van de kerk was gelegd, hielden die gaven op met functioneren.²Wikimedia Commons. John MacArthur (American pastor). https://en.wikipedia.org/wiki/John_MacArthur_(American_pastor) (ingezien op 26-2-2023)

Kritiek op de charismatische beweging

Daarmee staat hij lijnrecht tegenover grote delen van de charismatische en pinksterbeweging, die geloven dat God vandaag nog steeds spreekt door dromen, wonderen, tongentaal en profetieën. MacArthur noemt dat niet alleen on-Bijbels, maar ook gevaarlijk, omdat het volgens hem leidt tot emotioneel misbruik, nep-spiritualiteit en theologisch verval.

En hij hield zich niet in. In oktober 2013 organiseerde hij met zijn kerk een internationale conferentie met de veelzeggende naam: Strange Fire. Het bijbehorende boek sloeg in als een bom. Tijdens het event spraken vooraanstaande theologen zich uit vóór cessationisme en tégen wat zij zagen als misleiding binnen de charismatische wereld.

De boodschap? Niet alle vuur komt van boven. En niet alles wat geestelijk lijkt, is ook van de Geest.

👉 MacArthur’s cessationisme is dus niet zomaar een stille overtuiging – het is een stevig fundament onder zijn theologie. Een rotsvaste overtuiging dat het Woord genoeg is, en dat niemand vandaag meer nodig heeft dan wat God al gesproken heeft in de Schrift. Voor sommigen klinkt dat beperkend. Voor anderen juist als bevrijdend.

Jongeaardecreationisme – het begin is geen bijzaak

Wanneer John MacArthur spreekt over het ontstaan van de aarde, dan doet hij dat zonder omwegen. Geen miljarden jaren, geen evolutionaire ontwikkeling, geen symbolische scheppingsverhalen. Voor hem is het simpel: de aarde is jong, hooguit 10.000 jaar oud, en God schiep alles in zes letterlijke dagen, zoals beschreven in Genesis.

Dit standpunt – het jongeaardecreationisme – is geen randthema voor hem, maar een geloofskwestie van de eerste orde. In zijn boek The Battle for the Beginning trekt hij een duidelijke lijn: of je gelooft de Bijbel, of je gelooft menselijke theorieën. Een tussenweg is er volgens hem niet.

Een botsing van wereldbeelden

MacArthur verwerpt met kracht de evolutietheorie, en dan vooral de gedachte van universele gemeenschappelijke afstamming – het idee dat alles uit één oercel voortkwam. Hij noemt dat geen neutrale wetenschap, maar een antitheïstisch verhaal dat bedoeld is om God uit het plaatje te schrijven.

Volgens hem is de strijd om het begin niet tussen Bijbel en wetenschap, maar tussen geloof in Gods Woord en geloof in menselijke hypothesen.

“Wat op het spel staat,” zo zegt hij, “is niet alleen hoe alles begon, maar óók of je Gods Woord nog serieus kunt nemen als het over ándere dingen spreekt.”

Voor MacArthur is Genesis geen poëzie of theologie in beeldtaal, maar historisch verslag. Adam en Eva waren echte mensen. De zondeval een werkelijk moment. En Gods schepping? Goed, volledig, en in zes dagen voltooid.

Het is geen populair standpunt in academische kringen, maar dat deert hem niet. Want volgens hem begint het afglijden van de kerk vaak bij het twijfelen aan het begin. En wie het begin laat vieren, heeft straks ook geen houvast meer aan het einde.

De meest gehate christelijke doctrine – en waarom niemand het wil horen

In een tijd waarin iedereen z’n eigen waarheid lijkt te kiezen, komt John MacArthur met een knalharde boodschap: veel mensen die zichzelf ‘evangelicalen’ noemen, geloven het evangelie eigenlijk niet echt meer. Hij baseert zich op The State of Theology, een onderzoek onder gelovigen in de VS. De uitkomst? Best schokkend.

Mensen die zeggen te geloven in Jezus, het evangelie, en de Bijbel, blijken het op cruciale punten totaal oneens te zijn met wat diezelfde Bijbel zegt. Denk aan uitspraken als:

“Jezus is God.”
“De Bijbel is letterlijk waar.”
“Zonde bestaat echt.”

En dan zie je: een verrassend groot deel van de ondervraagden gelooft dit niet meer. Wat er overblijft is een geloof zonder fundament, zonder kracht, en – als het aan MacArthur ligt – zonder waarheid.

Een kerk die niemand wil beledigen

Hoe dat komt? Volgens MacArthur is de evangelische kerk zichzelf kwijtgeraakt. In de poging om niet aanstootgevend te zijn, is het scherpe randje van het evangelie afgeveild. Geen zonde meer. Geen oordeel. Alleen liefde, alleen genade – maar zonder de reden waarom die genade überhaupt nodig is.

“Als de kerk ophoudt met confronteren,” zegt hij, “dan houdt ze op met liefhebben.”

Het resultaat? Een beweging die vriendelijk is, aantrekkelijk, cultureel acceptabel… maar verstoken van waarheid. En dat brengt hem bij de kern van zijn preek.

De doctrine die de meeste mensen verafschuwen

En dan komt het. Volgens MacArthur is er één leer die mensen steeds willen schrappen uit het christelijk geloof, die irritatie oproept, weerstand, verzet – ook bij mensen in de kerk:

De leer van de totale verdorvenheid van de mens.

Dat is ‘m. De doctrine die zegt dat de mens niet goed is, niet neutraal, maar van nature zondig, blind voor waarheid, en niet in staat om uit zichzelf tot God te komen.

Niet populair. Zeker niet in een tijd waarin alles moet draaien om zelfvertrouwen, eigenwaarde en zelfontplooiing. Maar volgens MacArthur is het precies deze leer die het evangelie nodig maakt. Want als de mens niet verloren is, waarom zou er dan redding nodig zijn?

De aanstoot is de kracht

MacArthur maakt geen excuses voor deze boodschap. Sterker nog: hij zegt dat juist het aanstootgevende karakter van het evangelie de kracht ervan laat zien. De boodschap dat de mens zondig is, dat er oordeel komt, en dat er maar één weg tot redding is – via Jezus Christus – is confronterend, maar ook levensreddend.

“Als je mensen de waarheid onthoudt omdat je bang bent ze te beledigen,” zegt hij, “ontneem je ze ook de enige boodschap die hen kan redden.”

Geen suiker, maar zout

Wat MacArthur eigenlijk zegt: de wereld heeft geen behoefte aan een suikerzoet geloof dat niemand tegen de schenen schopt. De wereld heeft behoefte aan waarheid – rauw, scherp en reddend. En dat begint bij erkennen: de mens is verloren. Maar God is goed.

De meest gehate doctrine? Dat wij zondig zijn.
De mooiste boodschap? Dat er ondanks dat verlossing is.

En dat is – volgens MacArthur – precies wat het evangelie zo krachtig maakt. Niet omdat het makkelijk is. Maar omdat het waar is.

😷 Opstelling tijdens de COVID-19-crisis – een strijd om meer dan gezondheid

Toen in 2020 de wereld op slot ging en de kerkdeuren massaal dichtgingen, koos John MacArthur voor een andere koers. Terwijl overheden kerkdiensten verboden en social distancing het nieuwe normaal werd, hield Grace Community Church in Los Angeles haar deuren open. Week na week. Zondag na zondag.

MacArthur had er geen twijfel over: de geestelijke nood was groter dan de medische dreiging.

Een dodelijker virus?

Volgens hem was er wel degelijk een virus – maar niet het virus waar de wereld over sprak. Nee, het échte dodelijke virus was de zonde, die de mens niet alleen lichamelijk, maar eeuwig van God scheidt. En de enige ‘vaccinatie’? Het evangelie van Jezus Christus, verkondigd, samen gevierd, in de gemeente.

“Een ziekte met zo’n hoog overlevingspercentage is geen reden om de kerk – de enige hoop van de wereld – te sluiten,” zei hij vanaf de kansel.

Rechtbank vs. kansel

Die houding leverde hem niet alleen steun op van duizenden gelovigen wereldwijd, maar ook een juridische storm. Los Angeles County klaagde de kerk aan, omdat zij de gezondheidsmaatregelen negeerde. Maar Grace Community Church vocht terug, met een tegenaanklacht op grond van godsdienstvrijheid.

De zaak werd breed uitgemeten in de media: de predikant die God meer gehoorzaamde dan de overheid. Uiteindelijk werd het conflict buiten de rechtbank om geschikt. Zowel de staat Californië als Los Angeles County betaalden elk $400.000 aan de kerk – een opvallende wending in een polariserend dossier.

Besmet… maar standvastig

In een toespraak aan zijn gemeenteleden vertelde MacArthur openhartig dat hij en zijn vrouw COVID-19 hadden opgelopen in de periode waarin de diensten doorgingen. Maar ook toen week hij niet van zijn standpunt af.

Zijn boodschap bleef dezelfde: de kerk is geen luxe, maar een levensnoodzaak. Juist in tijden van crisis. Juist als mensen bang zijn. Juist als de wereld wankelt.

Wat bleef hangen?

Voor de één was hij een held. Voor de ander een onverantwoordelijke dwarsligger. Maar één ding was duidelijk: MacArthur bleef trouw aan wat hij geloofde. Niet uit koppigheid, maar uit overtuiging dat gehoorzaamheid aan God zwaarder weegt dan gehoorzaamheid aan mensen.

In de geschiedenis van Grace Community Church zal deze episode zonder twijfel herinnerd worden als een geestelijke strijd onder druk van aardse machten. En voor MacArthur? Gewoon weer een hoofdstuk waarin hij deed wat hij altijd al deed: blijven staan, waar anderen bogen.

John MacArthur stierf op 14 juli 2025

Op zondag 13 juli 2025 kwam het bericht naar buiten dat de 86-jarige John MacArthur was getroffen door een longontsteking en vermoedelijk zijn laatste dagen op aarde beleefde. Ruim 56 jaar stond hij onwrikbaar op de kansel, helder in leer, stevig in schriftgezag. Maar de preekstoel bleef dit jaar leeg; zijn gezondheid liet het niet toe om te preken. Op 14 juli 2025 overleed hij.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.