Zesde ziekte: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 17 juli 2023 by M.G. Sulman

De zesde ziekte wordt ook wel driedaagse koorts genoemd. De Latijnse benaming is exanthema subitum of roseola infantum, ook wel kortweg roseola. Roseola is een virale milde vlekjesziekte, die vooral voorkomt bij jonge kinderen onder de twee jaar. Oudere kinderen, kinderen in de tienerleeftijd en volwassenen worden veel minder vaak besmet. Het wordt meestal gekenmerkt door verscheidene dagen (hoge) koorts, gevolgd door een typisch huiduitslag zodra de koorts is geweken (zie foto of afbeelding). Er is geen behandeling. De ziekte gaat vanzelf over.

Zesde ziekte
Typische huiduitslag bij de zesde ziekte / Bron: Wikimedia Commons

Wat is de zesde ziekte?

De zesde ziekte een zeer besmettelijke maar grotendeels ongevaarlijke vlekjesziekte. Typerend is het plotseling optreden van koorts, die drie tot vier dagen kan aanhouden, en een daaropvolgende huiduitslag die na een paar dagen verdwijnt. De ziekte treft vaak baby’s en peuters tot 3 jaar, maar soms ook oudere kinderen. Er kunnen tot 5 tot 15 dagen verstrijken tussen een infectie met de ziekteverwekker en het begin van de driedaagse koorts. Dat staat bekend als incubatietijd.

Synoniemen

Andere namen voor de zesde ziekte zijn exanthema subitum en roseola infantum. Het wordt ook wel ‘driedaagse koorts’ genoemd, omdat de typische symptomen meestal gedurende ongeveer drie dagen aanhouden.

Bij wie komt het voor?

De zesde ziekte komt vooral voor bij kinderen tussen de 6 maanden en 2,5 jaar. Is je kind met koorts jonger dan 3 maanden? Bel dan direct de huisarts.

Zesde ziekte bij volwassenen

De zesde ziekte is zeldzaam bij volwassenen. De meeste volwassenen hebben de ziekte reeds in de kindertijd gehad. Bij volwassenen uit het zich in griepachtige verschijnselen, vergelijkbaar met klierkoorts (de ziekte van Pfeiffer). Volwassenen met een verzwakt immuunsysteem kunnen longontsteking krijgen.

Besmetting

De zesde zieke is zeer besmettelijk. Het herpesvirus wordt voornamelijk via het speeksel overgedragen. Het is ook mogelijk dat het virus wordt overgedragen via een druppelinfectie wanneer je niest, hoest of spreekt. Ook gezonde kinderen en volwassenen die met het virus in aanraking zijn gekomen, kunnen het doorgeven.

Infectie door orgaantransplantaties, bloedtransfusies, geslachtsgemeenschap of moedermelk is zeer zeldzaam.

Incubatietijd

Als het kind besmet is, breekt de zesde koorts na ongeveer vijf tot vijftien dagen uit. Dit staat bekend als incubatietijd.

Oorzaken van de zesde ziekte

Roseola kan worden veroorzaakt door twee veelvoorkomende en nauw verwante virussen: het humaan herpesvirus (HHV) type 6 en type 7. Deze virussen behoren tot dezelfde familie als de beter bekende herpes simplex virussen (HSV), maar HHV-6 en HHV-7 veroorzaken geen koortslip en genitale herpes infecties die HSV kan veroorzaken.

Symptomen van de zesde ziekte

Het kind heeft plotseling hoge koorts; deze koorts kan snel ontstaan. Dit kan in sommige gevallen aanleiding geven tot een koortsstuip. Soms zijn de (lymfe)klieren in de hals (gezwollen halsklieren) en achter de oren opgezet. Het kind kan wat prikkelbaar zijn en minder eetlust hebben. Na drie tot vijf dagen daalt de hoge koorts abrupt, waarna er kleine lichtrode, dikwijls vrij vage en niet-jeukende vlekjes in het gezicht en de nek ontstaan. Deze vlekjes breiden zich later uit naar de romp. De uitslag verdwijnt meestal binnen één tot twee dagen.

Uitslag van de zesde ziekte bij een kind van 21 maanden / Bron: Wikimedia Commons

Complicaties

De zesde ziekte is een ongevaarlijke virale infectie. Complicaties zoals koortsstuipen kunnen optreden. Deze koortsstuipen zijn niet gevaarlijk. dergelijke stuipen kunnen je als ouder wel flink laten schrikken. Bij een koortsstuip worden de armen en benen eerst stijf en gaan erna heftig schokken. Het kan enkele tot 15 minuten duren en gaat vanzelf over.

Verschillen tussen de vijfde en de zesde ziekte

De oorzaak van de zesde ziekte is het herpesvirus type 6 of 7. De vijfde ziekte wordt veroorzaakt door het Parvo B19-virus. Kinderen met de vijfde ziekte hebben doorgaans minder koorts en algemene ziekteverschijnselen dan kinderen met de zesde ziekte.

Onderzoek en diagnose

Een exacte diagnose kan in principe alleen worden gesteld wanneer de voor deze infectie kenmerkende huiduitslag na de koorts optreedt.

Behandeling van de zesde ziekte

Wat te doen?

De aandoening is self-limiting en gaat na enkele dagen vanzelf over. Voorkom uitdroging door een kind met koorts veel te drinken te geven, eventueel een ijslolly. Eten is minder belangrijk dan goed drinken. Je kind moet genoeg rust krijgen, maar hoeft niet per se in bed te blijven. Hij mag ook naar buiten en wanneer hij zich goed voelt, mag het gerust naar het kinderdagverblijf. Het is van belang dat het lichaam de warmte kwijt kan. Kies daarom dunne, loszittende kleding.

De koorts hoeft niet verlaagd te worden. Zo nodig kun je (kinder)paracetamol geven, als het kind zich slecht voelt.

Voldoende drinken

De hoge koorts veroorzaakt ernstig vochtverlies in het lichaam, vooral bij jonge kinderen. Het is daarom uitermate belangrijk dat de kinderen veel drinken om het vochtverlies te compenseren. Maak je geen zorgen als je kind niet wil eten. Het voeden kan wachten totdat je kind zich weer op zijn gemak voelt. Hydratatie door water, verdunde sappen of thee is belangrijk. Als je kind weigert te drinken, neem dan direct contact op met een arts.

Prognose

De ziekte is meestal na een week over. Iedereen die ooit de ziekteverwekker heeft opgelopen die driedaagse koorts veroorzaakt, is de rest van zijn leven immuun voor een nieuwe infectie en kan deze niet opnieuw krijgen.

Zoals bij elke herpesvirusinfectie, blijven de virussen levenslang in het lichaam. Artsen noemen dit een latente infectie. Dit kan echter weer actief worden, doch alleen in zeer zeldzame gevallen wanneer het immuunsysteem ernstig is aangetast.

Preventie

Preventie is niet mogelijk; bijna alle kinderen worden vroeg of laat geïnfecteerd. Het heeft daarom geen zin om kinderen met de zesde ziekte van crèche of school te weren. Besmetting vindt plaats via druppelinfectie: hoesten, praten, niezen en via de handen, of via oraal contact: zoenen, bijten. Het lichaam vormt na de primaire infectie antistoffen die beschermen tegen een hernieuwde infectie. Een tweede episode van de ziekte door re-infectie met een andere variant van het virus, komt zelden voor.

Video

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over zesde ziekte, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.