Tylotisch eczeem: symptomen, oorzaken en behandeling

Last Updated on 23 maart 2023 by M.G. Sulman

Tylotisch eczeem is een anno 2023 slecht begrepen huidziekte die chronisch (langdurig aanwezig) is en slecht reageert op behandeling. Symptomen na tylotisch eczeem zijn droge, dikke, grijze plaques op handen en voeten. Jeuk is meestal aanwezig en diepe kloven kunnen tot pijn leiden. De naam ‘eczeem’ is wellicht misleidend; onder de microscoop lijkt deze huidaandoening meer verwant aan psoriasis. De oorzaak van tylotisch eczeem blijft in de meeste gevallen niet duidelijk. De behandeling van tylotisch eczeem is vaak een uitdaging. Bij therapieresistente gevallen kan medicatie worden voorgeschreven. Er zijn goede ervaringen opgedaan met acitretine. Dit is een synthetisch vitamine A-derivaat. Spontane genezing van tylotisch eczeem komt niet vaak voor. Het is niet bekend of voeding een positieve invloed heeft op het beloop van de huidziekte.

Tylotisch eczeem
Tylotisch eczeem onder de voeten / Bron: Wikimedia Commons

Wat is tylotisch eczeem?

Tylotisch eczeem is een vorm van eczeem waarbij er sprake is van dikke schilfering op de handpalmen of voetzolen. Deze aandoening treedt op zonder enige duidelijke co-existerende huidziekte.

Wie krijgt het?

Tylotisch eczeem komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. De aanvangsleeftijd is meestal later dan bij andere types van hand- of voeteczeem, meestal op middelbare leeftijd.

Synoniemen

Tyolotisch eczeem staat ook bekend als eczema tyloticum of eczema hyperkeratoticum et rhagadiforme. Andere termen zijn rhagadiform eczeem en hyperkeratotisch eczeem. In de Angelsaksische literatuur staat de aandoening bekend als ‘hyperkeratotic eczema of the hands and feet’.

Oorzaken van tylotisch eczeem

Oorzaak onbekend

De oorzaak van tylotisch eczeem is meestal niet identificeerbaar en is waarschijnlijk multifactorieel. Het werken met de handen is een risicofactor voor de ontwikkeling van tyolotisch eczeem, maar patiënten rapporteren over het algemeen geen blootstelling aan huidirriterende stoffen of contactsensibilisatie (overgevoelig worden voor bepaalde allergenen).

Niet genetisch

Tyolotisch eczeem lijkt niet genetisch van oorsprong te zijn en er is geen verband met psoriasis of atopisch eczeem.

Symptomen aan handen en voeten

Tyolotisch eczeem manifesteert zich met symptomen als een scherp afgebakende, vereelte plekken aan de handpalmen en de buigzijde van de vingers en soms ook op de voetzolen. Kenmerkend is dat in deze verdikte eeltlaag gemakkelijk pijnlijke kloofjes kunnen ontstaan. Dit kan gepaard gaan met branderige pijn, alhoewel jeuk minder op de voorgrond staat dan bij andere vormen van handeczeem. Het begint meestal in één handpalm en gaat verder met de andere handpalm en de handpalmoppervlakken van de vingers. Kloofjes kunnen, indien aanwezig, pijnlijk zijn. Er zijn geen blaasjes of blaren. Nagels worden niet aangetast.

Onderzoek en diagnose

Soorten onderzoeken

Tyolotisch eczeem wordt klinisch gediagnosticeerd. De uitdaging is om onderscheid te maken tussen mogelijke oorzaken van deze vorm van eczeem. Onderzoeken kunnen bestaan uit:

  • Huidafkrabsels, microscopie en cultuurkweek teneinde mogelijke schimmelinfectie uit te sluiten (tinea manuum ofwel schimmelinfectie van de hand) .
  • Patch-testen (plakproeven) om allergische contactdermatitis uit te sluiten.
  • Huidbiopsie, waarbij opgemerkt moet worden dat histopathologie geen betrouwbaar onderscheid kan maken tussen psoriais ana d ehandpalmen en tyolotisch eczeem.

Differentiële diagnose

Verschillende huidaandoeningen kunnen worden verward met tyolotisch eczeem, zoals onder meer:

  • psoriasis (aan de handen of voeten)
  • mycose of schimmelziekte
  • keratosis palmoplantaris, een afwijkende verhoorning van de huid van de handpalmen en voetzolen
  • acrokeratosis paraneoplastica van Bazex, een zeldzame paraneoplastische dermatose.

Behandeling van tylotisch eczeem

In vergelijking met andere vormen van handeczeem, zijn zalven en crèmes minder effectief bij tylotisch eczeem, wat resulteert in een grotere behoefte aan systemische behandeling. Een systemische behandeling werkt op het hele lichaam. Acitretine is effectief gebleken bij de behandeling van deze vorm van eczeem en is vaak bruikbaar bij relatief lage doses.

Acitretine
Acitretine ter behandeling van tylotisch eczeem / Bron: Sigmapharm

Algemene maatregelen

Neem de volgende maatregelen in acht:

  • Gebruik geschikte veiligheidshandschoenen voor alle werkzaamheden met de hand en voor alle natte werkzaamheden.
  • Beschermende handschoenen moeten van binnen intact, schoon en droog zijn en zo kort mogelijk worden gebruikt.
  • Als veiligheidshandschoenen langer dan 10 minuten worden gebruikt, moeten er katoenen handschoenen onder worden gedragen.
  • Vermijd herhaaldelijk handen wassen.
  • Gebruik een reiniger zonder zeep en zorg ervoor dat de handen na het wassen volledig worden gedroogd.

Topische behandelingen (zalf en crème)

Topische (rechtstreeks op de huid aangebrachte) behandelingsopties voor tylotisch eczeem zijn onder meer:

  • Verzachtende middelen, vooral vette verzachtende middelen die ’s nachts worden aangebracht en eventueel onder occlusie worden aangebracht met katoenen handschoenen.
  • Topische corticosteroïden.
  • Topische calcineurineremmers.
  • Calcipotriol-zalf.
  • Keratolytische middelen
  • Koolteer.

Lichttherapie en systemische therapie

Therapieresistente gevallen kunnen eventueel behandeld worden met lichttherapie of zelfs systemische middelen, zoals corticosteroïden. Systemische therapieën omvatten:

  • Acitretine, een synthetisch vitamine A-derivaat.
  • Ciclosporine, een afweerremmer en ontstekingsremmer.
  • Methotrexaat, in een lage dosering onderdrukt dit medicijn de lichaamsafweer en remt het ontstekingen.

Voeding bij tylotisch eczeem

Er worden in de literatuur geen voedingsadviezen gegeven bij deze vorm van eczeem. Indien je tylotisch eczeem hebt en goede ervaringen hebt opgedaan met bepaalde voeding, dan horen wij dat graag. Mogelijk dat andere mensen hier hun voordeel mee kunnen doen.

Prognose

Tylotisch eczeem heeft de neiging een stabiel, chronisch klinisch verloop te volgen. Spontane genezing is ongebruikelijk. Behandeling met acitretine kan resulteren in een significante vermindering van de symptomen gedurende een behandelingsperiode van vier weken. Het is aangetoond dat deze verbetering vijf maanden aanhoudt na stopzetting van acitretine.1Capella GL, Fracchiolla C, Frigerio E, Altomare G. A controlled study of comparative efficacy of oral retinoids and topical betamethasone/salicylic acid for chronic hyperkeratotic palmoplantar dermatitis. J Dermatolog Treat 2004; 15: 88–93.

Reacties en ervaringen

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt bijvoorbeeld je ervaringen delen over tylotisch eczeem, of tips geven. Wij stellen reacties zeer op prijs. Reacties worden niet automatisch (direct) gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie gelezen zijn. Dit om ‘spam’ of anderszins ongewenste c.q. ongepaste reacties eruit te filteren. Daar kunnen soms enige uren overheen gaan.